5. Chromosomen en genen BS2

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k, g, t
• Leerjaar 2

thema 5 Erfelijkheid en evolutie

5.2 Chromosomen en genen

Wat zijn erfelijke eigenschappen?

1. Alles wat je leert van je ouders
2. Erfenis die jou wordt nagelaten door je ouders
3. Eigenschappen die je hebt geerfd van je ouders

Hoe noemen we alle uiterlijke eigenschappen van een organisme?

1. Fenotype
2. Genotype

Wat is genotype

1. Alles wat jou aangeleerd is
2. Alle informatie in je DNA

Wat wordt bepaald door genotype of fenotype? Sleep de eigenschappen A t/m H naar genotype of fenotype. 

Genotype

Fenotype

Een wipneus

Steil haar vanaf de geboorte

Piercings 

Sproeten

Een litteken

gespierd lichaam

Eelt op je handen door hard werken

Blauwe ogen

Hoeveel chromosomen heeft de mens?

1. 23
2. 46
3. 12
4. 40

Wat leer je?

Aan het einde van de les:

- kan je beschrijven hoe elk van de ouders 50% van de chromosomen levert.

- kan je benoemen dat bij mensen het geslacht wordt bepaald door de geslachtschromosomen.

Kan je antwoord geven op deze vraag;

Waarom hebben geslachtscellen 23 chromosomen?

Chromosomen- In de chromosomen zit DNA. DNA is erfelijk materiaal.

Genen- Genen zitten op de chromosomen en zijn dragers van de erfelijkheid.

Geslachtscellen- Eicellen en zaadcellen zijn geslachtscellen.

Bevruchting- Bevruchting is het moment dat de spermacel de eicel bevrucht. De spermacel en de eicel smelten samen.

Celdeling- Er worden nieuwe cellen gemaakt door celdeling.

Ieder mens heeft duizenden erfelijke eigenschappen.

De erfelijke informatie is opgeslagen in 46 chromosomen.

Van elk chromosoom heb je er twee.

Dit noem je een chromosomenpaar.

 Chromosomen en genen

Een cel van een mens bevat 46 chromosomen.

Die chromosomen komen voor in paren (tweetallen).

Een mens heeft 23 paren chromosomen in een celkern

(2 x 23 = 46). Dit geldt voor alle lichaamscellen.

De twee chromosomen van een paar zijn aan elkaar gelijk. Ze bevatten ook de informatie voor dezelfde erfelijke eigenschappen.

Wat valt je op aan deze afbeelding?

Eicellen en zaadcellen zijn geslachtscellen.

 In de kernen van geslachtscellen komen de chromosomen niet in paren voor. Ze zijn enkelvoudig.

Een geslachtscel van een mens bevat geen 46 chromosomen, maar de helft daarvan.

Geslachtscellen ontstaan door een speciale celdeling.

Elke geslachtscel krijgt 1 chromosoom van elk paar.

Welke van beide chromosomen in een eicel of een zaadcel terechtkomt, hangt af van het toeval.

Bij bevruchting versmelten de kern van een eicel met de kern van een zaadcel.

De chromosomen uit de cellen komen dan bij elkaar.

Samen komen ze in de celkern van de bevruchte eicel terecht.

Chromosomenpaar 

(van een geslachtscel!)

 1 chromosoom afkomstig van de moeder en 1 van de vader.

De kern van de zaadcel bevat 23 chromosomen van de vader.

 De kern van de eicel bevat 23 chromosomen van de moeder.

De kern van de bevruchte eicel heeft weer 46 chromosomen.

Bij het 23e chromosomenpaar staat geen nummer, maar XX.

Dit zijn de geslachtschromosomen.

Bij een vrouw zijn de geslachtschromosomen gelijk aan elkaar.

Een vrouw heeft twee X-chromosomen: XX.

Bij een man zijn de geslachtschromosomen verschillend.

Een man heeft een X- en een Y-chromosoom: XY.

5. Chromosomen en genen

Het geslachtschromosoom in een eicel is altijd een X.

Het geslachtschromosoom in een zaadcel kan een X zijn

of een Y.

Bij bevruchting ontstaat dus een chromosomenpaar XX of XY.

De baby wordt dan een meisje (XX) of een jongetje (XY).

Het X-chromosoom en Y-chromosoom zijn

1. Geslachtschromosomen
2. Geslachtscellen
3. Zijn lichaamscellen

In geslachtscellen komen chromosomen en genen ......

1. Enkelvoudig voor
2. In paren voor

Een stel verwacht een zoontje. De man is kleurenblind. Hij heeft op zijn X-chromosoom een gen voor kleurenblindheid.

Kan de vader het gen voor kleurenblindheid doorgeven aan zijn zoon?

1. Ja
2. Nee

Michelle en Nico praten over chromosomen.
Michelle zegt dat chromosomen lange, dunne draden zijn.
Nico zegt dat chromosomen veel genen bevatten.

Wie heeft, of wie hebben gelijk?

1. Michelle heeft gelijk
2. Nico heeft gelijk
3. Michelle en Nico hebben gelijk
4. Beide hebben geen gelijk

herhalen leerdoelen

Aan het einde van de les:

- kan je beschrijven hoe elk van de ouders 50% van de chromosomen levert.

- kan je benoemen dat bij mensen het geslacht wordt bepaald door de geslachtschromosomen.

Kan je nu antwoord geven op de vraag?

Waarom hebben geslachtscellen 23 chromosomen?