H5.4 Ravj

• Economie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Welkom

4 MAVO ||  2022-2023

Hoofdstuk 5 - Kan de overheid dat regelen?

Exameneenheid Overheid en bestuur

Programma

• Vorige les
• Lesdoelen
• Theorie
• Aan de slag
• Evaluatie

Wat was ook alweer het bruto binnenlands product?

BBP bruto binnenlands product

Het bbp (bruto binnenlands product): is de totale waarde van alle geproduceerde goederen en diensten in een land.

Als het bbp toeneemt, spreken we van economische groei.

Het bbp wordt ook wel het nationaal inkomen genoemd

Wat was ook al weer privatiseren?

Verzorgingsstaat

Nederland is een verzorgingsstaat.

De overheid geeft veel geld uit aan gezondheidszorg, onderwijs en woningbouw.

Ook zorgt de overheid dat iedereen voldoende inkomen heeft om van te leven.

AOW

Anw

Wlz

WW

WIA

bijstandsuitkering

huurtoeslag

zorgtoeslag

betaald met

betaald met

betaald door:

betaald door:

belastinggeld

iedereen met een inkomen

premies

sociale verzekering

sociale voorziening

sociale zekerheid

volksverzekering

werkgevers

werknemersverzekering

solidariteitsbeginsel & sociale zekerheid

solidariteitsbeginsel

iedereen met een inkomen staat een deel daarvan af voor mensen zonder inkomen of met een laag inkomen (zorgen voor elkaar)

sociale zekerheid

stelsel van sociale verzekeringen en

sociale voorzieningen, met als doel

iedereen in Nederland een sociaal

minimum te geven. 

vraag 4, 5, 7, 8

DE RIJKSBEGROTING

Uitgaven en inkomsten van de overheid

• Rijksbegroting = verwachte uitgaven en inkomsten van de overheid in het komende jaar.
• In de miljoenennota worden de gemaakte keuzes uitgelegd. Doordat de overheid leent, is er een staatsschuld.
  

Doordat de overheid leent, is er een staatsschuld.

Worden er meer inkomsten dan uitgaven verwacht? Dan is er een begrotingsoverschot.

 

Worden er meer uitgaven dan inkomsten verwacht? Dan is er een begrotingstekort.

Wat kan de overheid doen als het last heeft van een begrotingstekort?

Begrotingstekort

Een begrotingssaldo is het verschil tussen de verwachte inkomsten en uitgaven.
Er is sprake van een begrotingstekort als er meer geld wordt uitgegeven dan er inkomsten zijn.
De landen in Europa hebben afgesproken dat hun begrotingstekort niet te hoog mag zijn elk jaar

Als er meer inkomsten zijn dan uitgaven noemen we dan een begrotingsoverschot

Staatsschuld

www.destaatsschuldmeter.nl

Wat zijn de gevolgen van een grotere staatschuld voor de overheidsuitgaven?

Staatschuld 

De overheid leent geld

Gevolg = De staatsschuld stijgt
--> De overheid is elk jaar extra geld kwijt aan rente en aflossing om de schulden af te betalen.

Staatschuld

Een begrotingstekort = toename staatsschuld

Een begrotingsoverschot = afname staatschuld

In 2022 moest de overheid 4,3 miljard euro aan rente betalen over de staatschuld. De staatschuld in 2022 stond op 415 miljard euro. Bereken het percentage aan rente dat de overheid moest betalen over de staatschuld. Afronden op 2 decimalen.

Aan de slag

Maken t/m 5.4 tot en met 6

Zachtjes overleggen! / Aan docent vragen

Klaar? Nakijken en werken aan leerdoelen -> Herhalingsopdrachten maken

Niet af? Huiswerk!

Tot 5 minuten voor tijd --> bespreken opdracht 4

Welkom

4 MAVO ||  2022-2023

Hoofdstuk 5 - Kan de overheid dat regelen?

Exameneenheid Overheid en bestuur

Programma

• Herhaling
• Bespreken opdracht 4
• Lesdoelen
• Theorie
• Aan de slag
• Evaluatie

BBP bruto binnenlands product

Het bbp (bruto binnenlands product): is de totale waarde van alle geproduceerde goederen en diensten in een land.

Als het bbp toeneemt, spreken we van economische groei.

Het bbp wordt ook wel het nationaal inkomen genoemd

Begrotingstekort

Een begrotingssaldo is het verschil tussen de verwachte inkomsten en uitgaven.
Er is sprake van een begrotingstekort als er meer geld wordt uitgegeven dan er inkomsten zijn.
De landen in Europa hebben afgesproken dat hun begrotingstekort niet te hoog mag zijn elk jaar

Als er meer inkomsten zijn dan uitgaven noemen we dan een begrotingsoverschot

Opdracht 4a

1. In 2008 is de staatschuld 360 miljard euro
2. In 2021 is de staatschuld 502 miljard euro
3. 502 miljard - 360 miljard = 142 miljard euro hoger
4. Terug naar de tekst -> Met welk getal moet ik vergelijken?
5. 360 miljard euro
6. 142 miljard /360 miljard x 100% = 39,4% is de staatschuld hoger in 2021 dan in 2008

Opdracht 4b

In de jaren dat de rijksoverheid een begrotingsoverschot had, daalde de staatsschuld.

Opdracht 4c

1. We betalen 3,7 miljard euro aan rente. 
2. De staatschuld bedraagt 502 miljard euro in 2021
3. Hoeveel is 3,7 miljard in procenten van 502 miljard?
4. € 3,7 miljard ÷ € 502 miljard × 100% = 0,74%

Inkomsten van het rijk

De belangrijkste inkomsten van het rijk zijn:

belastingen:

• Kostprijsverhogende belastingen (indirecte belastingen)
• Belastingen op inkomen, winst en vermogen (directe belastingen).

Andere inkomsten van het Rijk de niet-belastingontvangsten, zoals aardgasbaten, winst uit staatsbedrijven en boetes.

Directe belastingen

Directe belastingen worden direct aan de Belastingdienst betaald.

Directe belastingen = belasting over inkomen, winst en vermogen (bijv. loonbelasting en vennootschapsbelasting).

Indirecte belastingen

Kostprijsverhogende belastingen zijn indirecte belastingen, bijvoorbeeld accijns en btw. 

Die zijn verwerkt in de prijs die je als consument betaalt aan de leverancier. 

Die draagt deze belasting af aan de overheid.

Je noemt ze indirecte belastingen omdat je ze via de leverancier aan de overheid betaalt.

Directe en Indirecte belasting

Indirecte belastingen

- BTW

- Accijns

Directe belastingen

-Loon en inkomstenbelasting

-Vennootschapsbelasting

Aan de slag

Afmaken paragraaf 5.4

Zachtjes overleggen! / Aan docent vragen

Klaar? Nakijken -> Herhalingsopdrachten maken

Niet af? Huiswerk!

Tot 5 minuten voor tijd --> bespreken opdracht 4