H6 Europa in de renaissance herhaling

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Europa in de Renaissance

Herhaling 

Lesplanning

- bespreken H6 per paragraaf 

- afsluitende tips

Paragraaf 1

- begrippen

- start Renaissance in Italië

- Wat veranderde er tijdens de Renaissance

Renaissance

• Periode 1400-1600
• Overgang Middeleeuwen naar vroeg moderne tijd
• Memonto Mori --> Carpe Diem
• Mens komt centraal

Humanisten

- geleerden ten tijde van de Renaissance, bijvoorbeeld Erasmus

- kritisch over denkbeelden ME

- terug naar de oudheid, maar niet alles werd als waarheid overgenomen

Waarom start Renaissance in Italië?

- Bronnen klassieke oudheid makkelijk toegankelijk

- Taal verwant aan Latijn

- Veel overblijfselen / ruïnes

- Rijke steden met rijke koopmannen

- Aanwezigheid van universiteiten

Paragraaf 2

- begrippen

- Wat voor een veranderingen bracht de Renaissance in de kunst?

- Verschil tussen ME kunst en Renaissance kunst?

Individualisme

- Mens met kennen en kunnen centraal

- Ondertekening eigen werk

- Persoonlijke stijl

- Eigen keuzes

- Roem en rijkdom geaccepteerd

- Portretten met 1 mens

Levensecht

- Perspectief werd (her)ontdekt

- Natuurgetrouwe weergave

- Lichaam voorbeeld perfectie

Renaissance kunst

- Dagelijks leven werd afgebeeld (levensecht)

- In muziek en literatuur ook verandering naar mens centraal

- Bij bouwkunst werd gekeken naar overblijfselen Grieken en Romeinen.

ME

Renaissance

Paragraaf 3

- begrippen

- Welke gevolgen hadden de ontdekkingsreizen?

- Zijn deze gevolgen bedoeld of onbedoeld?

- Wat veranderde er aan het wereldbeeld en wat vond de kerk hiervan?

Waarom op reis?

Ondanks gevaar toch op reis omdat:

- Handel in specerijen en edelmetaal

- Zucht naar avontuur

- Koning ontving status

- Koning kon eventueel land uitbreiden

- Zendingsdrang

Gevolg voor wetenschap

Kennis over heelal nam toe: Copernicus beweerde dat zon middelpunt van het heelal was. Galilei bewees met telescoop dat het waar was. 

RK kerk niet blij met bewering (dacht dat dit tegen de Bijbel was), boek verboden

In protestantse landen werkte men verder aan ideeën --> Daar maakte wetenschap bloei door. 

Wereldbeeld

Portugal: Kwam in hoge beschavingen terecht en dreef vooral handel

Spanje: Kreeg te maken met strijdlustige volken en heeft veel vermoord

Wereldbeeld veranderde doordat kennis over de aarde en heelal was toegenomen. 

Ontstond levendige wereldhandel en men leerde nieuwe producten kennen.

Gevolgen

- specerijenhandel, nieuwe producten

- nieuw wereldbeeld --> rond

- ontstaan koloniën

- veel mensen gedood door ziektes

Paragraaf 4

- begrippen

- Waarom past de Reformatie bij de Renaissance?

- Wat is de contrareformatie?

Kritiek op RK

Kerk:

- machtig

- ten koste gewone mensen

- 2/3 pausen

- dwalingen

Maarten Luther

RK opgevoed

Monnik geweest

Kritisch op leer / dwalingen en dat mensen geen eigen bijbel hebben

- Sola gratia

- Sola fide

- Sola scriptura

Calvijn

- Ook uit RK kerk gestapt

- Institutie geschreven in Geneve

- Tegen scheiding kerk en staat

- Verbannen

Reformatie

- Gevoed door aflatenverkoop en andere dwalingen

Aansluiting bij gedachten Renaissance:

- Individualisme - hoe zal ik rechtvaardig verschijnen voor God

- Reformatoren waren humanisten: kritisch op oude bronnen en middeleeuwse denkbeelden 

Contrareformatie

Door reformatie verlieten veel mensen RK kerk

RK kwam met contrareformatie: misstanden werden aangepakt en reformatorische leer veroordeeld plus nieuwe lesprogramma's voor geestelijken

In Zuid-Europa was deze aanpak succesvol - weinig protestanten in Zuid-Europa

Afsluitende tips

- Gebruik deze LessonUp en beantwoord de vragen, ook met je boek erbij.

- Gebruik de vragen na deze dia om je kennis te toetsen.

- Welk tekentje hoort bij dit hoofdstuk? Waarom?

- Ook de andere LessonUps zijn beschikbaar!

Succes met leren!

Wat wordt bedoeld met de 'renaissance'?

1. De tijd waarin Baltische geleerden en kunstenaars zich weer lieten inspireren door oude tijden.
2. De tijd waarin Europese geleerden en kunstenaars zich weer lieten inspireren door de Trojanen.
3. De tijd waarin alle Europese burgers zich weer lieten inspireren door de Klassieke Oudheid.
4. De tijd waarin Europese geleerden en kunstenaars zich weer lieten inspireren door de Klassieke Oudheid.

In welke periode viel de renaissance?

1. In de overgangsperiode van de Middeleeuwen naar de Gouden Eeuw, die duurde van ongeveer 1500 tot 1750.
2. In de overgangsperiode van de Vroegmoderne Tijd naar de Postmoderne Tijd, die duurde van ongeveer 1400 tot 1600.
3. In de overgangsperiode van de Middeleeuwen naar de Vroegmoderne Tijd, die duurde van ongeveer 1400 tot 1600.
4. De overgangsperiode van de Oudheid naar de Middeleeuwen, die duurde van ongeveer 1200 tot 1500.

Wat was de oorzaak voor de verandering van ‘memento mori’ naar ‘carpe diem’?

1. Dit was een reactie op de vele oorlogen die de Italianen gevoerd hadden. Doordat ze veel verliezen hadden geleden, waren ze het denken over het sterven meer dan zat, en wilden ze zich voortaan richten op het leven.
2. Door hun toegenomen welvaart kregen de rijke Grieken meer oog voor het genieten van aardse zaken.
3. Doordat ze niet meer in een God geloofden, gingen de rijke Italianen zich voortaan alleen nog maar richten op het genieten van aardse zaken.
4. Door hun toegenomen welvaart kregen de rijke Italianen meer oog voor het genieten van aardse zaken.

Welke van de onderstaande stellingen zijn kenmerken van humanisten?  

Klik bij elke stelling 'goed' of 'fout' aan.

Goed

Fout

Ze geloofden niet meer klakkeloos wat de kerk gezegd had.

Ze waren kritisch over middeleeuwse denkbeelden.

Ze wilden terug naar de bronnen uit het Réveil.

Ze geloofden per definitie niet meer in God; ze werden atheïst.

Ze zijn erg humaan, dus aardig voor elkaar.

Hoe noemen we de stroming in de tijd van de renaissance die niet meer klakkeloos geloofde wat de middeleeuwse geleerden hadden gezegd?

Sleep de omschrijvingen naar het juiste tijdvak 

Renaissance

Middeleeuwen

Individu

Groep

Welvaart

Hemel

Aarde

Gezagsgetrouw

Carpe Diem

Memento Mori

Zelfbewust

Mens nietig, sterfelijk schepsel, 

Welke uitvinding uit 1450 was de belangrijkste oorzaak van de verspreiding van de ideeën van de renaissance in Europa?

Waar komt de naam 'Middeleeuwen' vandaan?

1. Het toont aan dat de Griekse en Romeinse tijd ‘opnieuw geboren’ was.
2. Deze eeuwen stonden in het middelpunt van de belangstelling, door de opkomst van spannende verhalen over ridders en jonkvrouwen.
3. De periode tussen de twee Klassieke Oudheid en de Renaissance waren eeuwen in het midden en werden als oninteressant beschouwd.

Wat is de continuiteit en wat verandering in de renaissance?

Sleep de blokken naar de juiste plek

Continuïteit

Verandering

De meeste mensen leefden op het platteland

voor gewone mensen bleef veel hetzelfde

De kerk blijft voor veel mensen belangrijk

Humanisten dachten kritisch en wilden terug naar bronnen uit de Klassieke oudheid

Van memento mori naar carpe diem

Waarom was de renaissance vooral onder de elite populair?

Middeleeuwse kunst

Renaissance kunst

Noem 4 veranderingen waarin je kunt zien dat het individualisme in de kunst groter werd.

Sleep de schilderijen naar de juiste plek 

Middeleeuwen

Renaissance

Renaissance

Middeleeuwen

Sleep de zinnen naar de juiste plek 

Middeleeuwen

Renaissance

Men deed in deze periode weinig moeite om een echt bestaande omgeving of echt lijkende mensen af te beelden. 

Kunstenaars zijn aan strakke gilderegels gebonden. 

Persoonlijke roem en rijkdom onder kunstenaars staat meer op de achtergrond. 

Het lukte kunstenaars in deze periode om ruimte te suggereren in een plat vak. 

Persoonlijke roem en rijkdom onder kunstenaars wordt geaccepteerd. 

Kunstenaars kunnen hun eigen keuzes maken. 

De mens met zijn kennen en kunnen staat in de kunst centraal. 

Vaak worden personen afgebeeld die een belangrijke rol hebben gespeeld in religieus opzicht. 

Sleep de ontbrekende woorden naar de juiste plek

In                                was er tussen 1434 en 1494 een periode van vrede en welvaart. 

Dit werd de                                van                      .          

De rijke bankiersfamilie                                   ponsorde vele                                                   die juist over alledaagse onderwerpen kunstwerken maakten. 

Uitvinders

De Medici

Florence

Holland

Briljante eeuw

Schilders

kunstenaars

Gouden eeuw

De Doktorici

Da Vinci

Florence

Geef aan welke van de volgende zinnen juist is.

1. Met steun van de overheid, degelijke schepen en een goede bemanning waren de ontdekkingsreizigers bijna verzekerd van succes. Alleen plotseling opkomende stormen vormden een gevaar.
2. Het reizen op een onbekende zee was een uiterst gevaarlijke onderneming. Vaak overleed meer dan de helft van de bemanning tijdens zo’n reis.
3. Omdat een ontdekkingsreis vaak maar twee maanden duurde, vielen de gevaren van zo’n reis mee. De bemanning was alleen bang voor stormen en ziekten.

Welke ontdekkingsreiziger heeft bewezen dat de aarde rond is? Type zijn achternaam.

Geef van de volgende zinnen aan of dat voor Spanje en Portugal een reden was om op ontdekkingsreis te gaan. 

Goed

Fout

Ze wilden op zoek naar priester-koning Johannes, waarvan ze hoopten dat die hen kon helpen bij de strijd tegen de Moren.

Daardoor waren ze minder afhankelijk van de Arabieren, die de ‘peperdure’ specerijen uit Indië met grote winst aan de Europeanen verkochten. 

Ze wilden het Amerikaanse continent ontdekken, omdat ze hadden begrepen dat de Indianen in veel 'peperdure' specerijen handelden. 

Spanje en Portugal waren in oorlog met elkaar. Om te bewijzen wie de beste was, wilden ze ieder zoveel mogelijk handelsnederzettingen bouwen.

Ze wilden heidenen bekeren. Bij elke ontdekkingsreis gingen ook priesters mee voor het evangelisatiewerk.

Een koning die een ontdekkingsreiziger sponsorde, kreeg een hogere status en kon zijn land uitbreiden. 

Noem 5 oorzaken waarom men op ontdekkingsreis ging.

(Doe het zo: 1. ... 2. ...)

Goed of Fout 

Goed

Fout

Magelhaes bewees de bewering van Galilei dat de wereld rond is.

Copernicus bewees de bewering van Galilei dat niet de aarde, maar de zon het middelpunt van het heelal is.

Galilei bewees Copernicus’ bewering dat niet de aarde, maar de zon het middelpunt van het heelal is.

Galilei bewees de bewering van Magelhaes dat de wereld rond is. 

Wat zorgde ervoor dat de ontwikkeling van de wetenschap in protestantse landen een grotere bloei doormaakte dan de wetenschap in Rooms-katholieke landen?

1. De protestantse landen investeerden meer geld in de wetenschap dan de Rooms-katholieke landen.
2. De protestanten wisten meer van de wetenschap dan de Rooms-katholieken, doordat ze zelf in de Bijbel konden lezen hoe God de wereld gemaakt had. Voor Rooms-katholieken was dat lastiger, omdat hun Bijbel in het Latijn geschreven was.
3. De Rooms-katholieken vonden de wetenschap minder belangrijk dan de protestanten, omdat zij ervan overtuigd waren dat alle wetenschap die nodig was in de Bijbel stond.
4. Doordat de protestantse wetenschappers geen kerkelijke leider boven zich hadden staan die hen kon corrigeren, waren ze vrijer in het bedrijven van wetenschap dan de Rooms-katholieken.

Hoe heette het Griekse navigatie-instrument, waarmee zeelieden hun positie op zee en de tijd konden berekenen door goed naar de sterren te kijken?

1. Astrolabium
2. Sterrenkijker
3. Nachtwijzer
4. Planisfeer

Met welk woord werd een ingenomen gebied aangeduid dat voornamelijk werd gebruikt voor handel?

1. Noem een voor de Europeanen positief gevolg van de ontdekkingsreizen

2. Voor de indianen was dit gevolg niet positief? Leg dit uit

Noem twee onbedoelde gevolgen van de ontdekkingsreizen.