7.2 Ontstaan van nieuwe soorten

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

Paragraaf 7.2 Onstaan van nieuwe soorten

Doel 7.2

Je kunt uitleggen hoe soorten veranderen
Je kunt uitleggen hoe veranderende soorten kunnen leiden tot nieuwe soorten 

Evolutie

Het veranderen van soorten, tot zelfs het ontstaan van nieuwe soorten (of verdwijnen van soorten) heet evolutie.

• Evolutie gaat langzaam. 
• Evolutie is niet gestuurd, je weet vooraf niet welke kant het op gaat, mutaties ontstaan bij toeval.
• Evolutie is nooit klaar.

Evolutie

Voor evolutie zijn de volgende zaken nodig:

• Genetische variatie (niet iedereen is genetisch gelijk)
• Selectiedruk
• De overlevingskans (en kans op kinderen) is voor niet iedereen gelijk

Genetische variatie

Genetische variatie onstaat door:

* recombinatie 

* mutaties

Recombinatie

Geslachtelijke voortplanting vergroot de genetische variatie binnen een populatie omdat kinderen een toevallige combinatie van de chromosomen (en dus allelen) van hun ouders krijgen.

Dit proces heet recombinatie.

Crossing-over vergroot de variatie.

De beschikbare genen binnen een populatie heet de genenpool.

Mutaties

Wijzigingen in DNA leiden vaak tot wijzigingen in het gecodeerde eiwit en dit leidt vaak weer tot wijzigingen in eigenschappen.

Selectiedruk

Doordat in een populatie de individuen (bijna) allemaal genetisch verschillend zijn (variatie) hebben ze allemaal een grotere of kleinere kans om zich voort te planten. De gunstige genen (hoge fitness) hebben een grotere kant om in de nieuwe generatie terecht te komen dan ongunstige genen (lage fitness).

Dit proces heet natuurlijke selectie (selectiedruk).

Soorten veranderen

Het veranderen van de eigenschappen van een populatie door de selectiedruk heet adaptatie.

De allelfrequentie van het allel verandert.

Voorbeeld: Berkenspanner

Berkenspanner

Motten die voorkomen in lichte vorm en donkere vorm.

Donker in 1848 voor het eerst waargenomen.

Industriele revolutie

Natuurlijke selectie

Experiment https://askabiologist.asu.edu/peppered-moths-game/play.html

askabiologist.asu.edu

Co-evolutie

Prooi en roofdier evolueren vaak samen.

Evolutiestappen bij de prooi leiden weer tot evolutiestappen bij de predator omdat de selectiedruk wijzigt.

Ook symbiose (wederzijds voordeel) kan leiden tot co-evolutie.

Nieuwe soorten ontstaan

Als twee populaties van elkaar gescheiden raken en daardoor niet meer onderling voortplanten (reproductieve isolatie) kunnen deze populaties genetisch zo veel van elkaar gaan verschillen (door mutaties én selectiedruk) dat ze samen geen vruchtbare nakomelingen kunnen krijgen -> er zijn twee soorten ontstaan.

Allopatrische soortvorming

Reproductieve

isolatie door een 

fysieke barriere

Sympatrische soortvorming

Reproductieve isolatie door tijd (dag/ nacht of seizoen)

Sympatrische soortvorming

Door uiterlijk - seksuele selectie

Seksuele selectie

De voorkeur van vrouwtjes voor bepaalde uiterlijke kenmerken heeft een grote invloed op de kans dat bepaalde 

eigenschappen (dus allelen) in de 

volgende generatie terugkomen.

Ook als deze eigenschappen de overlevings-

kans niet positief beïnvloeden.

Kunstmatige selectie

Mensen kiezen bij het kweken van planten en het fokken van dieren bewust bepaalde eigenschappen uit.

Domesticeren en klassieke veredeling.

Dit proces heet kunstmatige selectie.

Doel 7.2

Je kunt uitleggen hoe soorten veranderen
Je kunt uitleggen hoe veranderende soorten kunnen leiden tot nieuwe soorten 

Begrippen 7.2

selectiedruk, variatie, mutaties, recombinatie, co-evolutie, allopatrische soortvorming, sympatrische soortvorming, seksuele selectie, domesticeren, klassieke veredeling, kunstmatige selectie