Herhalingsles H7 voor TA3

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Voedingsmiddelen en 

-stoffen

Iets wat je eet of drinkt is een voedingsmiddel, bijv. melk, chips, brood.

In elk voedingsmiddel zitten voedingsstoffen.  Dat zijn de bruikbare bestanddelen van voedingsmiddelen. 

Er zijn zes voedingsstoffen:

Groepen voedingsstoffen

Energierijke stoffen: nodig om te bewegen 

en warm te blijven.

• Koolhydraten en vetten

Bouwstoffen: nodig voor de groei 

en opbouw van je lichaam.

• Eiwitten, mineralen, vetten en water.

Beschermende stoffen: nodig om gezond te blijven.

• Vitaminen en mineralen.

Voedingsvezels

Voedingsvezels zijn GEEN voedingsstoffen, ​ maar wel belangrijk om je darmen goed te laten werken. Zitten in volkorenbrood, groente en fruit.

Kennen: 

• de zes soorten
  

voedingsstoffen en hun

functie

• functie van voedingsvezels!

Waarom is het belangrijk dat je darmspieren goed werken?

Schijf van vijf

1. Groente en fruit
vitaminen, mineralen, koolhydraten en 

voedingsvezels
2. Smeer- en bereidingsvetten
vetten en vitaminen
3. Zuivel, noten, vis, peulvruchten, vlees en ei
eiwitten, vitaminen, mineralen
4. Brood, graanproducten en aardappelen
koolhydraten, vitaminen en voedingsvezels
5. Dranken
water

Bouwstoffen

Bouwstoffen: water, eiwitten, mineralen (en vetten). Nodig om cellen te bouwen.

Eiwitten

Eiwitten bestaan uit aminozuren.
- 20 verschillende 

Variëren in:
-  de soorten aminozuren
- de hoeveelheid aminozuren
- de volgorde aminozuren

De functies van eiwitten

1. Opbouw van je weefsels
2. Organen op de juiste plaats houden (structuureiwitten)
3. Transport van stoffen in het bloed/in de cellen (hemoglobine)
4. Regeling van processen (vertering, voortplanting, afweer)

Je moet hier voorbeelden van kunnen geven.

Voorbeelden eiwitfuncties

Eiwitten bestaan uit een ketting van aminozuren.

O.a. het aantal aminozuren en de volgorde bepaalt het soort eiwit.

In een mens zitten tussen de 50.000 en
100.000 verschillende eiwitten.

De eiwitten worden in opdracht van de
kern gemaakt op de ribosomen.

De volgorde van de aminozuren wordt
bepaald door het DNA in de kern.

Eiwitten bestaan uit een ketting van aminozuren.

O.a. het aantal aminozuren en de volgorde bepaalt het soort eiwit. Er zijn dus heel veel verschillende soorten te maken.

De eiwitten worden in opdracht van de

kern gemaakt op de ribosomen.

De volgorde van de aminozuren wordt

bepaald door het DNA in de kern.

                                                 

                                                  Wat is dit?

Eiwitten zijn o.a. bouwstoffen. Enzymen zijn ook eiwitten, die regelen allerlei scheikundige reacties in cellen. 

Vertering en verteringssappen

Voedingsstoffen moeten vanuit het voedsel in 

het bloed komen. Water, mineralen, vitaminen en glucose 

zijn klein genoeg om in het bloed opgenomen te worden.

Eiwitten, vetten en de meeste koolhydraten moeten eerst kleiner gemaakt worden.

Vertering = klein maken van voedingsstoffen zodat ze kunnen worden opgenomen in het bloed.

In verschillende organen zitten cellen die verteringssappen maken.

 

--> bevatten enzymen voor het verkleinen van grote voedingsstoffen

--> Enzymen 'knippen' de grote voedingsstoffen in stukken.

Enzym = een eiwit

- Je kunt de werking van enzymen beschrijven.

Voor elk soort voedingsstof is er een
apart enzym met een speciale vorm. 

1. Het enzym bindt zich aan de voedingsstof.
2. Het enzym knipt de voedingsstof in tweeën. 
3. Het enzym laat los en kan opnieuw dezelfde 

soort voedingsstof afbreken. 

Enzymen zijn gevoelig voor temperatuur en de zuurgraad.

Vlak boven minimumtemperatuur werken
enzymen langzaam. Wordt de temp hoger, dan gaan
enzymen sneller werken. 

De temperatuur waarbij een enzym het beste

werkt, heet de optimumtemperatuur. 

Wordt de temperatuur nog hoger?
Dan gaat het enzym langzamer werken doordat het vervormt. 
Boven de maximumtemperatuur is het enzym stuk en werkt het niet meer. 

Voedsel komt binnen

Mondholte - keelholte - slokdarm

De huig sluit je neusholte af en 

het strotklepje je luchtpijp. 
-> voedsel de juiste weg, namelijk de slokdarm in

Werkt het afsluiten niet goed? -->Voedsel schiet 

luchtpijp in. Wat gebeurt er dan?

De weg van het voedsel

Waar vindt vertering plaats?

In 4 organen:
1 Mondholte - eerste stap zetmeelvertering (speeksel)
2 Maag -  eiwitvertering (door maagsap) 
Maag bevat ook maagzuur; doodt bacteriën
3 Twaalfvingerige darm (eerste deel dunne darm) - 
verdere vertering van zetmeel en eiwit,
start vertering vet (alvleessap)

Gal; groene vloeistof wordt gemaakt in de lever (!)

Gal wordt opgeslagen (!!) in de galblaas. 

Gal emulgeert vetten in de twaalfvingerige darm.

Gal bevat dus geen enzymen,
gal helpt bij de vertering van vetten.
Gal is dus géén verteringssap (!!). 

4. Dunne darm - vertering
van grote voedingsstoffen
wordt afgemaakt (darmsap). 

Peristaltische bewegingen

De voedselbrij doet er enige tijd over om het hele verteringsstelsel te

passeren. Hierbij spelen peristaltische bewegingen een rol. 

Spierbewegingen in de wand van organen van je verteringsstelsel die de voedselbrij voortduwen.

Samengevat!

Vier verteringssappen, bevat enzymen:

• Speeksel: zetmeel
• Maagsap: zetmeel en eiwitten
• Alvleessap: zetmeel, eiwitten en vetten
• Darmsap: zetmeel, eiwitten

Gal is geen verteringssap, maar 

emulgeert vetten. Gemaakt door de lever.

- Je kunt beschrijven hoe voedingsstoffen in ons bloed komen en waarvoor dit nodig is.

De klein gemaakte voedingsstoffen gaan door de wand van de dunne darm het bloed in. 

De wand van de darm is dun en bevat veel kleine bloedvaatjes -> haarvaten.

- Je kunt uitleggen wat er overblijft na de vertering van het voedsel en hoe deze stoffen vervolgens verder bewerkt worden tot het het lichaam verlaat.

Einde van de dunne darm: waterige pap met onverteerde stoffen over. 

Dit gaat naar de dikke darm. Het water gaat daar door de wand naar het bloed. 

In dikke darm zit ook darmflora:
bacteriën die deel onverteerde stoffen afbreken. 

Dikke massa gaat naar de endeldarm (ontlasting/poep).