Les 8: Gemeente en provincie

• Maatschappijkunde
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 4

Startklaar

• Op je plek zitten 
• Telefoon in het Zakkie 
  
• Jas over de stoel, oortjes in de tas, tas op de grond
• Schoolspullen op tafel: Chromebook, JdW-map, etui 

Bij de start van iedere les verwelkomt de docent de leerlingen bij de ingang van de deur, noemt leerlingen bij naam, maakt oogcontact en besteedt aandacht aan het welbevinden van leerlingen. De docent geeft het goede voorbeeld en spreekt hoge verwachtingen uit voor het verloop van de les door succescriteria op gewenst gedrag, schooltaal en effectief leren te benoemen. De leerlingen zitten startklaar en zijn bijvoorbeeld ingelogd in LessonUp en hebben hun JdW-map op tafel.

WERK & MEDIA

Les X: Titel les

Maatschappijleer

HB3B

Les 8: Gemeente en provincie

Maatschappijkunde Kader 4

2024-2025

POLITIEK

Leerdoelen

• Je kent de verschillende bestuurslagen van Nederland (R)
• Je kunt uitleggen wat het provinciebestuur doet (T)
• Je kunt uitleggen wat het gemeentebestuur doet (T)

De provincie

Nederland heeft 12 provincies, elk met eigen kenmerken en eigen problemen. In Noord-Brabant bijvoorbeeld vieren ze carnaval, Zuid-Holland moet zorgen dat de haven van Rotterdam goed bereikbaar blijft. Zeeland heeft veel water en in Limburg wonen naar verhouding weinig jongeren. Om die eigen problemen aan te pakken, heeft iedere provincie een eigen bestuur. 

De taken van het provinciebestuur

Provincies regelen zaken die te groot zijn voor een gemeente, maar waarbij het ook niet handig is om ze landelijk te regelen. Dat zie je vooral bij ruimtelijke ordening en het milieu. Met ruimtelijke ordening bedoelen we de manier waarop de openbare ruimte van ons land is ingericht. De provincie bepaalt waar nieuwe woongebieden, bedrijventerreinen of natuurgebieden komen. Vaak hebben burgers in een provincie daar verschillende ideeën over. 

Provincies maken een structuurvisie, waarin precies staat aangegeven welke activiteiten in een bepaald gebied zijn toegestaan. Een stuk grond dat wordt aangewezen als groenstrook mag niet worden volgebouwd met woningen of bedrijven. Provincies moeten ook rekening houden met het landelijke beleid: ze moeten het landelijke beleid uitvoeren, ook al zijn ze het er niet mee eens. 

Het provinciebestuur

Het bestuur in elke provincie bestaat uit:

• de Provinciale Staten
• de Gedeputeerde Staten
• de commissaris van de Koning

Elke vier jaar kiezen we de leden van de Provinciale Staten. Zij stemmen over provinciale besluiten en hebben een controlerende taak, die je kunt vergelijken met die van het parlement. De leden hebben nog een speciale taak: ze kiezen om de vier jaar de leden van de Eerste Kamer. 

Het provinciebestuur (vervolg)

Het aantal leden van de Provinciale Staten is afhankelijk van het aantal inwoners van de provincie. Zo heeft de provincie Noord-Holland, met meer dan 2,8 miljoen inwoners, 55 Statenleden. De provincie Zeeland, met minder dan 400.000 inwoners, heeft 39 Statenleden. 

De leden van de Provinciale Staten bepalen wie er in het college van Gedeputeerde Staten komen. De leden ervan heten gedeputeerden en hun taak is vergelijkbaar met die van de ministers in de regering. Zij maken de plannen, leggen die voor aan Provinciale Staten en zorgen na goedkeuring ervan dat ze worden uitgevoerd. Ook moeten zij allerlei dagelijkse problemen oplossen. De voorzitter van zowel Gedeputeerde Staten als Provinciale Staten is de commissaris van de Koning. Deze wordt niet gekozen, maar benoemd. Officieel gebeurt dit door de koning, in de praktijk door de minister van Binnenlandse Zaken. 

De gemeente

Het gemeentebestuur moet ervoor zorgen dat het openbare leven in een gemeente goed verloopt. Gemeenten krijgen daarvoor geld van de landelijke overheid. Als inwoner van een gemeente ben je op vier manieren betrokken bij de gemeente: 

• Je mag vanaf 18 jaar elke 4 jaar een nieuwe gemeenteraad kiezen
• Op openbare vergaderingen van de gemeenteraad mag je je stem laten horen en zo kun je invloed uitoefenen op het gemeentebeleid
• Je betaalt gemeentebelasting, bijvoorbeeld voor het riool of je hond
• Je bent klant van de gemeente, bijvoorbeeld als je een paspoort of rijbewijs nodig hebt

Het gemeentebestuur

Het bestuur van jouw gemeente bestaat uit:

• de gemeenteraad
• het college van burgemeester en wethouders (college van B&W)

De gemeenteraad heeft dezelfde functie als het parlement.  De raad stemt over alle belangrijke besluiten en stelt de grote lijnen van het beleid vast. Daarnaast controleert de raad of de uitvoerders van het beleid, de burgemeester en wethouders, hun werk goed doen. Verder kiest de gemeenteraad de wethouders. Daarbij speelt de verkiezingsuitslag een belangrijke rol. Partijen die een wethouder mogen leveren, heten collegepartijen. De overige partijen vormen de oppositie. Wethouders zijn geen lid van de gemeenteraad. De gemeenteraad kan hen daardoor goed controleren. 

Taken van het gemeentebestuur

• Uitvoeren van landelijke wetten en maatregelen. Bijvoorbeeld de uitbetaling van bijstandsuitkeringen, het onderhoud van schoolgebouwen en een aantal (jeugd)zorgtaken.
• Regelen van lokale belastingen
• Basisregistratie Personen bijhouden: wie woont er in de gemeente, wie gaat er verhuizen
• Woningbouw
• Onderhoud en aanleg van wegen, fietsroutes, wandelpaden, bomen en riolering
• Bekostigen van welzijns- en sportvoorzieningen
• Zorgen voor openbare orde en veiligheid
• Verordeningen en regels bepalen (bijv. over openingstijden in de horeca, parkeren)
• Bestemmingsplannen maken
• Verschaffen van paspoorten, bouwvergunningen, huwelijksakten, enzovoort

Zelfstandig werken

Examenkatern Politiek (Essener)
Opdracht 9 t/m 16 (blz. 94-97) 

Huiswerk voor volgende keer

Invullen: begrippen en samenvatting H8 (blz. 98-99)

Begrippen H8

• Provincie
• Provinciale Staten
• Ruimtelijke ordening
• College van Gedeputeerde Staten
• Commissaris van de Koning
• Gemeente
• Gemeenteraad
• College van B&W
• Wethouders
• Burgemeester