Pesten in het onderwijs: Aanpakken van pestgedrag

• WPVO
• Hoger onderwijs

Pesten in het onderwijs: Herkennen, Aanpakken en Voorkomen

Doel van deze workshop

• Deze workshop richt zich volledig op het effectief aanpakken van pestgedrag in de klas. 

• Leerkrachten krijgen concrete strategieën, methodes en interventies aangereikt die direct inzetbaar zijn om pestgedrag te stoppen en een veilige leeromgeving te creëren.

Inhoudstafel

1. Inleiding:
- Welkom en introductie
- Wat is pesten?
- Feiten en cijfers

2. Strategieën om pesten aan te pakken

- Direct ingrijpen

- Herstelgerichte methoden

3. Praktische tools en interventies

- Individuele en groepsinterventies

- Samenwerking met collega's en ouders

Wat versta je onder pesten? 

Jullie antwoorden 

Wat is pesten?

"Pesten is gewelddadig en meestal herhaald gedrag van 1 of meer personen, met de bedoeling om de andere(n) te kwetsen. De schade kan psychologisch, seksueel, lichamelijk of sociaal zijn."

 

 

"Wie wordt gepest, kan zich meestal niet verdedigen. Er is sprake van een ongelijke (of als ongelijk ervaren) machtsverhouding tussen diegene die pest en de gepeste."

(Deboes, 2021) 

Vormen van pesten!
Welke vorm van pesten zien de leerkrachten het meest in hun klas?

1. Fysiek pesten
2. Cyberpesten
3. Sociaal pesten
4. Verbaal pesten

Vormen van pesten

Feiten en cijfers!
Wat is het percentage Vlaamse jongeren dat ooit slachtoffer is geweest van pesten?

1. Ongeveer 10 %
2. Ongeveer 20%
3. Ongeveer 30%
4. Ongeveer 40%

Feiten en cijfers

• Uit onderzoek blijkt dat 1 op de 5 jongeren (19,7%) in Vlaanderen het slachtoffer is van pesten, en bijna 1 op de 8 (12,3%) rapporteert slachtoffer te zijn van cyberpesten. Vooral bij 11- en 12-jarigen zijn de cijfers verontrustend hoog. 

(Wat Als Er Gepest Wordt op School? Wat Kan Je Doen en Wie Kan Helpen?, z.d.)

• In het schooljaar 2022-2023 kwamen meer dan 3.000 leerlingen langs bij een Centrum voor Leerlingenbegeleiding (CLB) vanwege pestgedrag. Dit is een stijging vergeleken met voorgaande jaren.

(DPG Media Privacy Gate, z.d.) 

Denk aan een situatie in uw klas waarin mogelijk sprake was van pesten. Hoe heeft u toen gehandeld? Wat zou u nu anders doen met de kennis die u zojuist heeft opgedaan?

Hoe herken je pestgedrag?

Signalen bij slachtoffers 

- Teruggetrokken gedrag.​

 

- Verlies van zelfvertrouwen.​

- Fysieke klachten zoals buikpijn of hoofdpijn.​

- Minder goede schoolprestaties.​

- Weinig sociale contacten

Signalen bij pesters

- Agressief naar klasgenoten en leerkrachten.​

- Gebruiken intimidatie of dreiging.​

- Willen altijd de controle hebben over groepsdynamiek.

​

- Vertoont weinig empathie voor slachtoffers.

Strategieën om pesten aan te pakken

Stap 1: Direct ingrijpen

Bij getuigenis van pesten: Onderbreek het gedrag onmiddellijk en benoem het als ongewenst.​

Blijf kalm en neutraal: Oordeel niet te snel en neem beide partijen apart voor een gesprek.​

Steun het slachtoffer: Geef erkenning en bied een veilige omgeving.

Stap 2: Het gesprek met de pester en het slachtoffer

Met de pester: Confronteer het gedrag zonder verwijtend te zijn. Vraag waarom hij/zij pest en wat hij/zij hierbij voelt.​

Met het slachtoffer: Zorg dat het kind zich gehoord en gesteund voelt. Bied alternatieve copingstrategieën.

Stap 3: Herstelgerichte aanpak

Sommige scholen kiezen voor een herstelgerichte benadering, waarbij pesters leren begrijpen wat hun gedrag veroorzaakt en hoe ze het kunnen veranderen. Een effectieve methode is de No Blame-methode, waarbij de pester niet bestraft wordt, maar in gesprek gaat met het slachtoffer en alternatieve gedragingen leert.

Stap 4: Werk samen met ouders en leerlingbegeleiding

Communiceer met ouders van zowel de pester als het slachtoffer.​

Werk samen met CLB en andere hulpinstanties als het pesten blijft aanhouden.

KiVa-methode

De KiVa-methode helpt scholen om pesten te voorkomen en op te lossen.

Door lessen leren leerlingen hoe ze goed met elkaar kunnen omgaan, pesters stoppen en anderen helpen. 

Als er toch gepest wordt, is er een duidelijk stappenplan om dit op te lossen. 

De hele klas speelt een rol, en de methode richt zich op een positieve en veilige sfeer. Veel onderzoeken tonen aan dat KiVa effectief werkt!

 

(Ontdek KIVA - KIVA, z.d.)

No Blame-methode

De No-Blame-methode is een aanpak die wordt gebruikt om pesten op scholen aan te pakken, zonder dat er schuld of straf centraal staat. Het idee achter deze methode is dat het probleem van pesten kan worden opgelost door een positieve groepsdynamiek te creëren.

 

Het doel is om empathie en verantwoordelijkheid te stimuleren bij de pesters en omstanders, zodat zij een actieve rol spelen in het stoppen van pesten. Het benadrukt samenwerking en sociale betrokkenheid, en helpt om een positieve groepscultuur te bevorderen.

Identificatie van het probleem: Een volwassene, zoals een docent of begeleider, spreekt met het slachtoffer om een goed beeld te krijgen van de situatie en het probleem.

Samenstellen van een groep: Een kleine groep leerlingen wordt samengesteld, inclusief pesters, omstanders en leerlingen die mogelijk ondersteuning bieden. Het slachtoffer maakt meestal geen deel uit van deze groep.

Uitleg van het probleem: De begeleider vertelt de groep over het probleem zonder iemand de schuld te geven. De nadruk ligt op het helpen van het slachtoffer en het verbeteren van de situatie.

Oplossingen bedenken: De groep wordt gevraagd om ideeën en oplossingen te bedenken om het slachtoffer te helpen en het pestgedrag te stoppen.

Uitvoering: De groep voert de voorgestelde oplossingen uit, vaak met ondersteuning van de begeleider.

Evaluatie: Na een paar dagen of weken komt de groep weer samen om te bespreken wat er verbeterd is en welke verdere stappen nodig zijn.

Stappen van de No-Blame-methode:

Situaties

In de klas merkt de leerkracht dat een bepaalde leerling, Yasmine, steeds minder betrokken wordt bij groepsactiviteiten. Wanneer groepjes worden gevormd, blijft ze vaak alleen over. Tijdens de pauzes zit ze meestal apart, en andere leerlingen negeren haar of zuchten als ze met haar moeten samenwerken.

De leerkracht spreekt met de klas over sociale uitsluiting en groepsvorming zonder direct Yasmine te benoemen.

De leerkracht observeert en zoekt naar leerlingen die Yasmine wél zouden willen betrekken.

Een één-op-één gesprek met Yasmine om te peilen hoe zij zich voelt en of ze ondersteuning wil.

De leerkracht stimuleert samenwerking door bewust groepsopdrachten te organiseren.

Andere

Twee jongens, Noah en Elias, hebben vaak discussies in de klas. Elias maakt Noah vaak belachelijk over zijn kleding en prestaties, wat steeds agressiever wordt. Noah lijkt zich terug te trekken en minder actief deel te nemen aan de les.

De leerkracht grijpt direct in bij ongepast taalgebruik en stelt duidelijke grenzen.

Beide leerlingen worden apart gesproken om te begrijpen wat er speelt en waarom Elias zich zo gedraagt.

De klas wordt bewustgemaakt over respectvolle communicatie en de impact van woorden.

De leerkracht blijft monitoren of het gedrag stopt en overlegt eventueel met ouders en leerlingbegeleiding.

Andere

Mehmet is nieuw op school en spreekt nog niet vloeiend Nederlands. In de klas beginnen sommige leerlingen hem na te doen en overdreven zijn accent te imiteren. Anderen lachen mee. Mehmet zegt niets, maar lijkt steeds minder enthousiast naar school te komen.

De leerkracht stopt het gedrag onmiddellijk en legt uit waarom het kwetsend is.

Een klassikale reflectie over respect en empathie wordt georganiseerd.

Mehmet wordt individueel ondersteund en gevraagd of hij zich veilig voelt in de klas.

De leerkracht stelt activiteiten voor waarin alle leerlingen elkaars cultuur en taal beter leren kennen.

Andere

Zijn er vragen?

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd.

De leerlingen voeren hier drie dingen in die ze in deze les hebben geleerd. Hiermee geven ze aan wat hun eigen leerrendement van deze les is.