Historische vaardigheden

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Deze les

• Oefenen met historische vaardigheden
• Voorbereiding toets (Kahoot)

Historisch Redeneren

Hoe pas je historische vaardigheden toe op de onderwerpen die we hebben geleerd?

Historische vaardigheden

- Oorzaken en gevolgen

- verandering en continuïteit

- bruikbaarheid van bronnen

- betrouwbaarheid van bronnen

- representativiteit van bronnen

- standplaatsgebondenheid

- onderbouwen van je mening

- inleving

- chronologie

Continuïteit en verandering

• In historische processen continuïteit en verandering onderscheiden
• Verschillende soorten verandering herkennen :

- in tempo , duur, omvang, intensiteit

- op politiek-bestuurlijk, sociaaleconomisch en cultureel-mentaal  gebied

N.B. Sommige dingen veranderen, terwijl andere blijven bestaan (er is dus altijd verandering en continuïteit).

• Sommige dingen veranderen terwijl andere blijven bestaan (er is dus altijd verandering en continuïteit).
• Een bestaande werkelijkheid is een mengsel van zaken die al (heel lang) bestaan en zaken die nog maar kort geleden zijn veranderd.
• Dat laatste geldt dus ook voor het heden.

Continuïteit en verandering

Was er in de vroegmoderne tijd ten opzichte van de middeleeuwen meer sprake van continuïteit of verandering?

Veel veranderingen maar wat was de continuïteit?

Het geloof bleef belangrijk.

• Het leven na de dood is belangrijk. (Memento Mori)

• God staat centraal

• Kunstenaar blijft anoniem

• Genieten van het leven op aarde is belangrijk (Carpe Diem)

• De mens staat centraal

• Kunstenaar signeert zijn werk

Verschil in mentaliteit / ideeën van mensen

Middeleeuwen

Renaissance

90% van de mensen leven als boeren op het platteland en komen bijna niet in aanraking met deze nieuwe ideeën.

Bruikbaarheid bronnen

Bruikbare bronnen zijn bronnen die informatie geven voor het onderzoek dat de historicus doet.  

Stap 1: Kijk naar de vraagstelling of het onderzoeksdoel.

Stap 2: Beoordeel de betrouwbaarheid 

Stap 3: Beoordeel de representativiteit van de bron.

Betrouwbaarheid

Kunnen de gegevens die de bron oplevert als feitelijk juist worden beschouwd? 

• De bron (soort, tijd, herkomst) 
• De maker van de bron (ooggetuige, bedoeling, standplaatsgebondenheid)
• Andere bronnen
• Controleerbare feiten 

Wanneer is de bron gemaakt? In de tijd waarover hij gaat of in een veel latere tijd?

Hoe is de maker aan zijn informatie gekomen? Hoe minder tussenschakels hoe betrouwbaarder

Welke bedoeling heeft de maker van de bron? Hoe minder persoonlijk en partijdig hoe betrouwbaarder.

Standplaatsgebondenheid 

• In welke plaats/land/gebied is de bron gemaakt?
• Wat is de achtergrond van de maker?  (politiek idee, geloof, arm of rijk, leeftijd, beroep)
• Een bron is altijd tijd- en plaatsgebonden
• Dit onderdeel gebruik je bij het vaststellen van de betrouwbaarheid van de bron

GEBONDENHEID:

Iets wat niet anders gezien kan worden omdat men zich onmogelijk naar een andere positie kan verplaatsen.

SLEUTELVRAAG BIJ TIJDGEBONDENHEID

Was het naar de maatstaven van een tijd (en plaats) toelaatbaar?

VOORBEELDEN

het verbranden van ‘ketters’ op de brandstapel, het toepassen van martelingen bij ondervragingen, het niet toekennen van volledige burgerrechten aan vrouwen.

Dit zijn allemaal zaken die ooit als ‘normaal’ zijn beschouwd, maar waarin in de loop der tijd verandering is opgetreden.

Representativiteit

Is de bron representatief?

Is de maker van de bron representatief voor de groep waarvan hij/zij deel uitmaakt?

• In hoeverre geld dit voor meer mensen en meer situaties?
• Zijn er meer van dergelijke bronnen?
• Op grond van één situatie kun je niet besluiten dat iets altijd zo was. Het kan om een uitzondering gaan.

Middeleeuwse stadsrechten

Kun je aan de hand van deze bron de volgende stelling over landsheer Floris V bewijzen?

Het beleid van Floris V was gericht op bevordering van de handel door het geven van stadsrechten en privileges.’ 

Tolprivilege van Floris V voor Amsterdam, 

verleend in 1275

• Nee, één bron is nooit voldoende.
  

• Je kunt de stelling wel bewijzen met de informatie hiernaast

Tolvrijheden die werden afgegeven onder het bestuur van Floris V:

1267      Delft

1272      Gouda

1273      Schiedam

1273       Vlaardingen

1275       Amsterdam

1280      Den Briel

1282       Gorinchem

1290      Haarlem

1290      Heusden

1290      Leiden

1290      Zierikzee

Aan de slag

• Oefenen met examenvraag 
• Zie voor meer oefening de D-toets in de studiewijzer 
• Leerstof V4-gs-t02: H.3, H.4 en H. 5.1
• Kahoot!

Vraag 1

Deze gedragsregels passen bij “(het ontstaan en) de verspreiding van de islam” (of een omschrijving daarvan) 1

• De verandering die uit de bron is af te leiden is de invoering van de islam als overheersende godsdienst 1

• wat blijkt uit de regels die niet-islamieten als tweederangsburgers behandelen/ de islam bevoorrechten 1

• De continuïteit die uit de bron is af te leiden is het voortbestaan van een christelijke/niet-islamitische gemeenschap (met een eigen godsdienstuitoefening) 1

• wat blijkt uit de noodzaak regels te maken voor niet-islamieten/ de regels voortdurend te herhalen (als er geen niet-islamieten waren geweest, was er geen noodzaak dergelijke regels af te kondigen) 

Vraag 2

Emir Oesama heeft twee verschillende ervaringen met de ‘Franken’:

• de pas uit West-Europa aangekomen ‘Frank’ stelt zich onverdraagzaam op als hij ziet dat de emir bidt in de ‘verkeerde’ richting 1

• de tempelieren bieden de emir hun bidvertrek aan als plaats om te bidden en beschermen hem 1

• Hieruit kun je afleiden dat de verhouding tussen beide religies goed is, want de emir is bevriend met de tempeliers/mag in hun bidvertrek bidden / wordt door hen in bescherming genomen / de christenen hebben een eigen bidvertrek in de moskee 1

• De bron is bruikbaar om deze conclusie te trekken, want de emir beschrijft zijn eigen ervaringen / hij is zelf islamiet 1

• maar aan de andere kant is de bron niet representatief voor de verhouding tussen islamieten en christenen in het algemeen, omdat de emir een Arabisch vorst/edelman is, die door de tempeliers als een gelijke beschouwd wordt / het over één geval gaat / het alleen de contacten tussen hoge edelen beschrijft 1

Emir Oesama heeft twee verschillende ervaringen met de ‘Franken’:

• de pas uit West-Europa aangekomen ‘Frank’ stelt zich onverdraagzaam op als hij ziet dat de emir bidt in de ‘verkeerde’ richting 1

• de tempelieren bieden de emir hun bidvertrek aan als plaats om te bidden en beschermen hem 1

• Hieruit kun je afleiden dat de verhouding tussen beide religies goed is, want de emir is bevriend met de tempeliers/mag in hun bidvertrek bidden / wordt door hen in bescherming genomen / de christenen hebben een eigen bidvertrek in de moskee 1

• De bron is bruikbaar om deze conclusie te trekken, want de emir beschrijft zijn eigen ervaringen / hij is zelf islamiet 1

• maar aan de andere kant is de bron niet representatief voor de verhouding tussen islamieten en christenen in het algemeen, omdat de emir een Arabisch vorst/edelman is, die door de tempeliers als een gelijke beschouwd wordt / het over één geval gaat / het alleen de contacten tussen hoge edelen beschrijft 1