H5V6 Examentraining

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

POSTMODERNISME 1945-1990

• Wederopbouw na WOII
• Vrede en welvaart maar
   Spanningen (politiek)
• Consumptiemaatschappij
• Reclame / massamedia
• Subculturen (jeugd)
• Afzetten tegen geldende 
   normen en waarden

Richard Hamilton, What Is It That Makes Today's Homes So Different. So Appealing? (1956)

Wat kunnen we allemaal ontdekken in deze collage van Richard Hamilton. Zijn er verwijzingen naar de consumptiemaatschappij en/of maatschappelijke ontwikkelingen? 

Hoe kijkt hij in de toekomst?

Popart

Beeldtaal van reclame en strips (afstandelijk/onpersoonlijk)

Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band

• Mix verschillende muziekstijlen
• Flowerpower
• Grenzen tussen popmuziek (populaire lage cultuur) en klassieke muziek (voor de elite, hoge cultuur) vervagen

Populaire cultuur verheffen tot kunst? Wat kunnen we allemaal vinden in de voorstelling en vormgeving van de platenhoes? 

Kunst en massacultuur gaan samen

Hippies

Afzetten tegen geldende normen en waarden

Jeff Koons

Commerciële en kitscherige objecten en stijlelementen

Diversiteit aan kunstvormen zoals:
Landart, Happenings, Performances, Body art, Video- en computerkunst, Abstract expressionisme, Cobra, Popart, Hyperrealisme, Opart, Minimalisme, Concept kunst, Arte Povera, Kinetische kunst, Lichtkunst, Graffiti, Streetart, Neo-expressionisme...

Kunstenaars verzetten zich niet meer tegen de chaos, maar laten zich meeslepen door de veelzijdigheid die deze wanorde te bieden heeft.

Eigen beeldtaal creëren:
Van Dada de ready-made en de ironie 
En van Andy Warhol de anonimiteit en populaire smaak .

Geen inhoud geven aan creaties. Het kunstwerk wordt zo een absoluut koopwaar en kitsch wordt tot kunst verheven.

Eclecticisme en 'citeren'

Modernisten proberen vernieuwende kunst te maken en Postmodernisten vinden deze missie onnodig en onmogelijk.
Alles is al gedaan! 

Architectuur: Combineren van verschillende stijlen uit het verleden.

• 'Less is a bore'
• 'Form follows fun'
• Kleur en decoratie 

2e Feministische golf

Vanaf de jaren 60

• Zelfbeschikking over abortus en anticonceptie
• Gelijke lonen, gelijke opvoeding
• Afschaffing van verplichte legerdienst voor mannen
• Ook LHBT-personen (lesbisch, gay of homoseksueel, biseksueel en transgender) strijden in deze periode mee voor gelijke rechten 

Guerilla Girls (sinds 1985)

THE AMERICAN DREAM

Als je maar hard genoeg werkt, 

kun je altijd de top bereiken.

Streven naar vrijheid en gelijkheid van alle mensen.

Toenemende welvaart en luxe.

POSTMODERNISTISCH DENKEN

Filosofische stroming

Ontbreken van 'de waarheid' of 'de werkelijkheid' staat centraal

Het einde van de grote verhalen (christendom en marxisme)

Interpretatie van de input (beelden, woorden, geluiden, informatie) is afhankelijk van je persoonlijke geschiedenis en context

Cindy Shermans identiteit

Iedereen speelt een rol: je kunt een identiteit aannemen en deze veranderen. 

Stereotiepe vrouwenrollen zoals je ze in een film ziet. 

Filmstills

Zelfportretten maar die gaan niet over haarzelf

Aura en authenticiteit

Walter Benjamin is een Duitse cultuurfilosoof

Gevolgen van reproductie voor de manier waarop we 'unieke' kunstwerken zien. 

Reproductie maakt democratischer maar verlies van de ervaring met het echte, unieke kunstwerk. 

Nu kunnen we de Mona Lisa vanuit ons bed (met smartphone) bezoeken. WOW!

Hoe belangrijk is het origineel?

Verwijzingen in de kunstwerken zijn niet altijd duidelijk voor de beschouwer. En lang niet altijd zitten alle verwijzingen die een beschouwer eruit haalt in het kunstwerk. 

Intertekstualiteit

Alle kunst die ooit gemaakt is, staat met elkaar in verbinding. Elk kunstwerk bevindt zich in een netwerk van verwijzingen, waarbij onduidelijk is wat het origineel is, en of er wel een origineel is. 

Oorspronkelijke idee of beeld is niet belangrijk volgens postmoderne filosofen

Tussen kunst & kitsch

NAOORLOGSE   ABSTRACTIE

AMERIKA & EUROPA

                                            Jean-Michel Basquiat en Andy Warhol

Een Amerikaans neo-expressionistisch (en van oorsprong graffiti)kunstenaar van Haïtiaanse en Puerto Ricaanse afkomst. 

Eind jaren zeventig actief als graffiti-artiest onder de naam SAMO ('same old shit') en begin jaren tachtig zeer 'explosieve' werken op doek. 

- Groot formaat

- Acryl Meestal 

- Lijntekeningen en teksten met oil-paintstick

Willem de Kooning

VERENIGDE STATEN

Amerikaanse kunstenaars nemen elementen over van het automatisch schilderen van het
Surrealisme en de vormtaal van Mondriaan. Men onderscheidde de stromingen:

- Actionpainting
(actie van de schilder centraal)

- Colorfield-painting
(werking van kleur)

- Hard-edge
(vervolg Colorfield-painting maar meer geometrisch).

  

   Who's Afraid of Red, Yellow and Blue III

Barnett Newman

COBRA (KAREL APPEL)

EUROPA 

                                                  KOPENHAGEN BRUSSEL AMSTERDAM

Verschillende kunstenaars wenden zich af van de rationele westerse cultuur.
Inspiratie uit tekeningen van kinderen, geestelijk gestoorden, volkskunst en
primitieve kunst. Spontane weergaven van
gevoelens in abstract beelden. 

- Tachisme
(lijkt op Actionpainting)

- Cobra
(felle kleuren, wilde vormen) 
- Materieschilderkunst
(oppervlak en de textuur belangrijk).

Corneille

Lid van avant-garde beweging COBRA. 

Commercie en kunst

In de jaren 90 stropdassen ontworpen

Vroeger: kunst voor een hoger doel

Tegenwoordig: creativiteit om inkomsten te verwerven = brug slaan naar de samenleving

Cultureel ondernemerschap

Sigrid Calon

Productontwerper en kunstenaar

Scheidslijn tussen kunst met een grote K en mooie hebbedingen is verdwenen. Autonomie van kunst is niet meer heilig. Kunst en technologie/nut. Verbreding

Bruggetje naar nu

Studio Job

Daan Roosegaarde

Leven van kunst

Overeenkomsten hedendaagse kunstenaars die kunst maken met economische of sociaal-maatschappelijke betekenis en kunstenaars voor de opkomst van de industriële massaproductie. 

Voor de opkomst van de massaproductie werd er nog geen onderscheid gemaakt tussen 'vrije' en toegepaste kunst. Totdat in de 19e eeuw l'art pour l'art (kunst voor de kunst) werd geboren. Product van een genie! 

Beeldend kunstenaars onmisbaar voor luxeproducten, verfraaiing gebouwen, illustreren boeken, etc.

Persoonlijke omgeving van de kunstenaar 

als kunstwerk

Orde: atelier Theo van Doesburg, Weimar (1922)

Chaos: het atelier van Francis Bacon (1998)

The Red House

van William Morris

Architect Philip Webb ontwerpt een huis naar de wensen van Morris: ruim, niet imponerend, middeleeuwse sfeer met moderne faciliteiten.

Nostalgisch verlangen!

Gotische architectuur was geliefd, ook bij de Nederlandse Pierre Cuypers.

Momenteel weer hernieuwde interesse voor het ambacht. Net zoals tijdens de Arts-and-crafts beweging. 

Pierre Cuypers

Atelier

Morris & Co.

Woon en werkgemeenschap

Tentoonstelling zoals CRAFT NOW! laten de interesse in ambachten zien. 

Koen Taselaar

1990 – Heden

Tentoonstelling zoals CRAFT NOW! laten de interesse in ambachten zien. 

Young British Artists

zoals Damien Hirst en Tracey Emin

Globalisering

Westen als centrum verdwijnt

Grote internationale kunstmanifestaties, Biënnale/Documenta

Reacties op het postmodernisme

engagement, hypermodernisme, herwaardering ambacht

Nieuwe media

Hedendaags

Ai Weiwei

Damien Hirst

Grayson Perry

Anish Kapoor

Marlene Dumas

Atelier van Lieshout (AVL)

Takashi Murakami

Assemble (collectief)

......

Diversiteit van kunst in de 21ste eeuw

KUNST VERKLAREN

CODA Apeldoorn

Craft Now!

Klaas Rommelaere

Dark Uncles, 2022

Kunsthistorici, kunstcritici en tentoonstellingsmakers ('kunstbeschouwers')

proberen de betekenis  van het voorwerp dat zij bestuderen en presenteren te begrijpen en over te brengen aan hun (lezers)publiek.

Interpreteren en/of verklaren aan de hand van benaderingswijzen. 

Welke benadering ze kiezen hangt samen met de vragen die zij beantwoord willen zien.

• Voor wie is het gemaakt?
• Wat bedoelt de architect/ontwerper?
• Hoe reageert het publiek op het kunstwerk?

• Biografische benadering
• Formalistische benadering 
   Formele aspecten
• Iconologische benadering
   Iconologie (Panofsky)
• Semiotische benadering
   Semiotiek (tekens)
• Kunstsociologische benadering 
   (productie, distributie en receptie)
• Marxistische benadering
• Feministische benadering
• Postmoderne benadering 
   (New Art History) 

Geschiedenis van benaderingen

De levens van de grootste schilders, beeldhouwers en architecten van Giorgio Vasari (1550) 

Biografische benadering

De levensloop van kunstenaars en

architecten als uitgangspunt om hun werk
te verklaren

Het zogenaamde begin van de kunstgeschiedenis. Welke benadering is wanneer mode?

Formele aspecten

Formalistische benadering

De formele aspecten van kunst, design en

architectuur, dat wil zeggen op de uiterlijke kenmerken, zonder aandacht te besteden aan de (eventuele) inhoud.

Deze benadering wordt vaak gecombineerd bij kunstbeschouwing. 

Iconologie

Erwin Panofsky 1939

Tegenovergestelde van formalistische benadering is de Iconologische benadering (Iconologie) 
richt zich juist wél op de inhoud van kunst, en doet dat volgens een driestappenplan. 

• Stap 1 Droge beschrijving van wat er te zien is op een kunstwerk = pre-iconografische beschrijving 
• Stap 2 De betekenis wordt bij de beschrijving betrokken, op basis van kunsthistorische kennis = iconografische interpretatie
• Stap 3 De betekenis wordt in de bredere context van de tijd geplaatst = iconologische interpretatie

Diepere betekenis in schijnbaar onschuldige huiselijke tafereeltjes en stillevens.

Jan Steen, Het toilet, 1655-1660

'Kous' = vrouwelijk geslachtsdeel

Rode kousen > gedragen door prostituées
Halvolle po verwijst naar een onzedelijke vrouw, want 'piskous' was benaming voor een slet. 

Uitgetrapte sloffen = wellust 

Semiotiek

Tussen formalisme en iconologie zit

Semiotische benadering

De semiotische kunstbeschouwer is namelijk

geïnteresseerd in de manier waarop betekenis vorm krijgt. Die betekenisvolle vormen worden in de semiotiek ‘tekens’ genoemd.

Letterlijke betekenis = denotatie

Bijbetekenis = connotatie

Kunst als 

maatschappelijk verschijnsel

Waarom wordt kunst gemaakt?
Wie maakt kunst?
Wie kijkt er naar kunst?
Wie koopt kunst?

H1 syllabus 'Leven van Kunst' is vanuit een kunstsociologische benadering geschreven. Onderzoek naar productie, distributie en receptie van kunst.

Hans Haacke

Institutionele kritiek

Marxistische benadering

Marxistische benadering

is verwant aan de sociologische, maar heeft kritiek op het kapitalisme als uitgangspunt.

Marxistische benadering velt een oordeel terwijl de sociologische dit probeert te vermijden. Kunstenaars die voor grote kapitalistische bedrijven werken krijgen kritiek van de marxistische kunstbeschouwers. 

Maatschappijkritische

grondhouding

In de jaren 70 (tweede feministische golf) begonnen kunstbeschouwers aandacht te vragen voor de achtergestelde positie van vrouwen in de kunst. 

Ook veel sociologie te vinden in de 

feministische benadering
Heeft zich ontwikkeld tot het meer omvattende genderstudies. Onderzoek naar maatschappelijke posities. 

Gabriële Münter

Vrouw van Wassily Kandinsky

New Art History

De kern van de Postmoderne benadering

is dat er niet één verklaring beter is dan de andere. Iedere verklaring van een kunstwerk is in principe waardevol en geldig

Acceptatie van al die verschillende interpretaties. Kunstgeschiedenis is door het postmodernisme veel kritischer geworden op de eigen geschiedenis en de kunsthistorische 'canon'. 

Postkoloniale benadering