Voornaamwoorden

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Voornaamwoorden

• Een voornaamwoord  verwijst naar mensen, dieren of dingen zonder   deze  bij naam te noemen. 
• Voornaamwoorden worden gebruikt in plaats van een zelfstandig   naamwoord.
• Voornaamwoorden hebben zelf niet direct betekenis: ze verwijzen naar   woorden die wel betekenis hebben. 
• Er zijn 8 verschillende voornaamwoorden. 

Waarom een voornaamwoord?

A. Tante had een boek aan Jan gegeven. Jan bedankte tante voor het boek. Tante vertelde Jan dat het boek erg leuk was.

B. Tante had een boek aan Jan gegeven. Hij bedankte haar voor het boek. Ze vertelde hem dat het erg leuk was. 

Acht voornaamwoorden

Verwijst naar zelfstandig naamwoorden.

1e persoon  ben jezelf-ik

2e persoon iem. met wie je praat

3e persoon iem. waarover je praat

Geeft bezit aan. Staat meestal meteen voor zelfst. nw.

Wijst naar iets. Kan alleen staan of meteen voor zelfst. nw.

Persoonlijk vnw.

Bezittelijk vnw.

Vragend vnw.

Niet elk vraagwoord is een vragend voornaamwoord.

Aanwijzend vnw.

Heeft betrekking op woord dat er vlak voor staat.

Wederkerend vnw.

Geeft iets vaags aan.

Wederkerig vnw.

Alleen het woordje 'elkaar'.

Betrekkelijk vnw.

Hoort bij het wederkerend werkwoord

Onbepaald vnw.

Over welke woordsoorten
ging dit liedje?

1. zelfstandige naamwoorden en lidwoorden
2. werkwoorden
3. persoonlijke en bezittelijke voornaamwoorden
4. voorzetsels

Persoonlijk voornaamwoord

Persoonlijke voornaamwoorden (pers. vnw) verwijzen naar een persoon, 

een groep personen, voorwerpen of onzichtbare zaken. 

Persoonlijke voornaamwoorden zijn aparte zinsdelen, die je als onderwerp, lijdend voorwerp of meewerkend voorwerp kunt benoemen.

Let op!

Het is alleen een persoonlijk voornaamwoord als het een apart zinsdeel is. Als het een deel van een zinsdeel is, is het een lidwoord.

voorbeeld

Het is opgeknapt. --> Het = persoonlijk voornaamwoord

Het weer is opgeknapt. --> Het = bepaald lidwoord. 

Het hoort in deze zin bij het zelfstandig naamwoord weer. 

Truc

Twijfel je of het om een persoonlijk voornaamwoord gaat? 

Vervang het persoonlijk voornaamwoord dan door een naam. 

Lukt dat? --> Persoonlijk voornaamwoord!

voorbeeld

Hij heeft heel goed zijn best gedaan vandaag.

Frenkie heeft heel goed zijn best gedaan vandaag. 

Bezittelijk voornaamwoord

Een bezittelijk voornaamwoord (bez. vnw) geeft een bezit aan. 

Het kan bijvoeglijk of zelfstandig in een zin voorkomen. 

Bij zelfstandig gebruik staat er een lidwoord voor. 

voorbeeld

Heb je haar samenvatting gebruikt? --> bijvoeglijk gebruikt

Je kunt beter de zijne gebruiken.  --> zelfstandig gebruikt

Let op!

Ben je jouw kluissleutel kwijt? 

jouw = bezittelijk voornaamwoord

Deze kluissleutel is van jou. 

jou = persoonlijk voornaamwoord 

  

Tot welke woordsoort behoren de volgende woorden?
ik , hij , wij , jullie

1. bezittelijk voornaamwoord
2. persoonlijk voornaamwoord

Dit is niet onze boom, maar hun boom.

'onze' is een ...

1. persoonlijk voornaamwoord
2. bezittelijk voornaamwoord

Die rode fiets is van jou.

'jou' is een ...

1. bezittelijk voornaamwoord
2. persoonlijk voornaamwoord

Wat zijn de persoonlijke voornaamwoorden uit deze zin:

Gisteren zag ik Antoinette en zij zei blozend tegen mij: 'Jouw broer is erg knap!'

1. ik
2. ik - zij
3. ik - zij - mij
4. ik - zij - mij - jouw

Het aanwijzend voornaamwoord (aanw. vnw) wijst iets of iemand aan. 

Er zijn vier aanwijzende voornaamwoorden: 

Bij een de-woord gebruik je altijd die of deze: deze school, die sporter.

Bij een het-woord gebruik je altijd dit of dat: dit huis, dat gebouw.

Het aanwijzend voornaamwoord kan ook zelfstandig gebruikt worden. 

Het vervangt dan woorden die je er achter kunt denken. 

Geef dat (boek) eens aan! 

Een aanwijzend voornaamwoord kan ook naar een zin verwijzen. 

Aanwijzend voornaamwoord

Betrekkelijk voornaamwoord

Het betrekkelijk voornaamwoord verwijst naar iets dat eerder in de zin al is genoemd. Dit noemen we het antecedent. 

De betrekkelijk voornaamwoorden die we kennen zijn: 

die, dat, wie, wat, welk (e), hetgeen

Verwijzingen 

Met het woordje 'wat' verwijzen we naar hele zinnen, de overtreffende trap en naar onbepaalde voornaamwoorden. 

Met het woordje 'die' verwijzen we naar de-woorden

Met het woordje 'dat' verwijzen we naar het-woorden

Het woordje 'wie' als betrekkelijk voornaamwoord wordt over het algemeen voorafgegaan door een voorzetsel. 

Wie niet waagt, wie niet wint. 

1. Aanwijzend voornaamwoord
2. Betrekkelijk voornaamwoord
3. Betrekkelijk voornaamwoord met ingesloten antecedent

Heb je dat nieuwe boek van 

Margje Woodrow al gelezen? 

1. Aanwijzend voornaamwoord
2. Betrekkelijk voornaamwoord
3. Betrekkelijk voornaamwoord met ingesloten antecedent

Het boek dat ik vorige week gelezen heb, is erg spannend. 

1. Aanwijzend voornaamwoord
2. Betrekkelijk voornaamwoord
3. Betrekkelijk voornaamwoord met ingesloten antecedent

Wederkerig voornaamwoord

Elkaar =  

wederkerig voornaamwoord voor alle meervoudsvormen

Wij schrijven elkaar.

Jullie kennen elkaar.

Zij plagen elkaar.

Wederkerig = het komt van beide kanten

Wederkerend voornaamwoord

Wederkerende voornaamwoorden zijn woorden als me, je, zich en ons. 

Deze woorden slaan terug op het onderwerp. 

wederkeren = terugkeren

Sommige werkwoorden hebben altijd een wederkerend voornaamwoord bij zich:

zich vergissen / zich aanstellen / zich voornemen

Ik vergis me / Hij stelt zich aan / Wij nemen ons voor

Het wederkerend voornaamwoord past zich aan het onderwerp van de zin aan. 

Truc!

Twijfel je of het om een wederkerend voornaamwoord gaat? 

Voorbeeld

Je vergist je toch nooit? 

Oplossing: vervang je door hij 

Hij vergist zich toch nooit? 

Je verandert in zich, je is dus het wederkerend voornaamwoord!

Sandra verslikt zich in die snoepjes van jou.

Benoem het wederkerend voornaamwoord.

1. zich
2. jou

Wij bemoeien ons niet met zijn zaken.

Benoem het wederkerend voornaamwoord.

1. Wij
2. zijn
3. ons

Moet je je nog wassen vandaag?

Benoem het wederkerend voornaamwoord.

1. eerste 'je'
2. tweede 'je'

Zij geven elkaar een cadeau.

'elkaar' is een ...

1. persoonlijk voornaamwoord
2. bezittelijk voornaamwoord
3. wederkerend voornaamwoord
4. wederkerig voornaamwoord

Maak van les 21 opd 1 

Antwoorden

 a je – wederkerend voornaamwoord

b elkaar – wederkerig voornaamwoord

c zich – wederkerend voornaamwoord

d mekaar – wederkerig voornaamwoord

e elkander – wederkerig voornaamwoord

f onszelf – wederkerend voornaamwoord

wie, wat, welke, wat voor  (een)

Vragend voornaamwoord

Meestal staan ze aan het begin van een vraagzin. 

Soms staan ze midden in een zin. Dan zijn ze wat lastiger te herkennen. 

Door de zin vragend te maken, komt het vragend voornaamwoord vooraan in de zin te staan. 

Kun je mij vertellen wat voor mobiel jij hebt? 

Wat voor een mobiel heb jij? 

Let op!

Vraagwoorden als waarom, hoe, waarin, waarmee enz. verwijzen niet 

naar mensen of dingen. 

Ze verwijzen naar redenen, tijden of plaatsen. 

Dit zijn dan ook geen vragende voornaamwoorden.

Dit zijn voorbeelden van bijwoorden: deze woordsoort wordt later apart behandeld. 

Wat zijn vragende voornaamwoorden?

1. wie, wat, welke, wat voor, wat voor een, wiens
2. Wat, wanneer, waarom
3. Hoezo, hoe, welke, wiens
4. Waar, waarheen, waarvandaan

hulp werkwoord

aanwijzend vnw

voorzetsel

lidwoord

zelfstandig nw

bijvoeglijk nw

zelfstandig werkwoord 

vragend voornaamwoord 

wie 

heeft 

die 

moeilijke 

vraag 

bedacht ? 

Wat heb je gisteren gedaan?

'Wat' is een..

1. Vragend voornaamwoord
2. betrekkelijk voornaamwoord
3. onbepaald voornaamwoord
4. aanwijzend voornaamwoord

Kun je mij vertellen wie het schoolfeest dit jaar organiseert?

'wie' is een...

1. aanwijzend voornaamwoord
2. persoonlijk voornaamwoord
3. vragend voornaamwoord
4. bezittelijk voornaamwoord

Mijn vader bracht ons naar dat schoolfeest.

'dat' is een...

1. aanwijzend voornaamwoord
2. persoonlijk voornaamwoord
3. vragend voornaamwoord
4. bezittelijk voornaamwoord

Waarom wil je graag die nieuwe film zien?

Is 'Waarom' een vragend voornaamwoord?

1. ja
2. nee

Onbepaald voornaamwoord

Als iemand een medaille wint, ben jij het wel.

'iemand' is een ...

1. persoonlijk voornaamwoord
2. vragend voornaamwoord
3. betrekkelijk voornaamwoord
4. onbepaald voornaamwoord

Maak van les 21 opd 2

Antwoorden

 a Wat voor een – vragend voornaamwoord

b Het – onbepaald voornaamwoord

het – onbepaald voornaamwoord

c men – onbepaald voornaamwoord

‘men’ – onbepaald voornaamwoord

d Welke – vragend voornaamwoord

e verschillende – onbepaald voornaamwoord

f Iets – onbepaald voornaamwoord

niemand – onbepaald voornaamwoord

Maak van les 21 opd. 3 t/m 5