5.1 Overheid, burgers en bedrijven

• Economie
• Middelbare school
• vmbo g
• Leerjaar 4

Nog de allerbeste wensen!

Op een geslaagd 2024

Startactivteit

Maak de samenvatting op blz. 154

Daarna de examentraining op blz. 162 + 163

Programma

Startactiviteit

Herhaling hoofdstuk 5.2

Aan de slag!

Nakijken

Afsluiting

Hoofdstuk 5

Hoe werkt de overheid?

5.2 De overheid en de economie

Je hebt geleerd in deze paragraaf:

• Het verschil tussen een planeconomie en een vrijemarkteconomie
• Wat een sociale markteconomie is
• Door welke instellingen de overheid geadviseerd wordt
• Welk gevolg economische groei voor burgers en de overheid heeft
• Hoe de overheid tijdens een recessie de economie kan stimuleren

Wanneer de overheid bepaalt wat er geproduceerd wordt, hoeveel, door wie en tegen welke prijs.

1. Is er sprake van een planeconomie.
2. Is er sprake van een vrijemarkteconomie.
3. Is er sprake van een sociale markt economie.
4. Is er sprake van sociale zekerheid.

Kies de juiste zinnen.

1. In een planeconomie bepalen vraag&aanbod de prijzen.
2. In een vrijemarkteconomie wordt alles op de markt door de overheid bepaald.
3. Planeconomieën komen weinig voor.
4. Een totale vrije markteconomie komt nergens voor.

Regels zoals: het minimumloon, arbeidsomstandigheden en uitkeringen bij ziekte, ouderdom, invaliditeit en werkloosheid horen bij

1. Een planeconomie
2. Een vrijemarkteconomie
3. Een sociale markteconomie
4. Geen van alle.

Hoe kunnen subsidies bijdragen aan de verduurzamingen van bedrijven?

Hoe kunnen we de gevolgen van de coronacrisis voor werknemers zoveel mogelijk beperken?

Hoeveel mensen hebben op dit moment een werkloosheidsuitkering?

In de Tweede Kamer wordt voorgesteld om de inkomstenbelasting te verhogen.
Welke adviesinstelling kan het beste onderzoeken wat de gevolgen hiervan zijn voor de economie?

1. CBS
2. CPB
3. SER
4. CBR

Economische groei heeft gevolgen voor de inkomsten en uitgaven van de overheid.

De inkomsten stijgen, hoe komt dat?

De inkomsten stijgen doordat

• er meer btw 
• inkomstenbelasting 
• vennootschapsbelasting 

binnen komt. 

Wat doet de overheid bij een recessie?

Bij een recessie, 

kan de overheid de economie stimuleren:

• Meer geld investeren in de infrastructuur
• De inkomstenbelasting verlagen 
• Subsidie geven aan bedrijven
• Investeren in verbetering van het onderwijs 

Kies de gevolgen van economische groei voor de overheidsinkomsten.

1. De btw-ontvangsten nemen toe.
2. De opbrengsten van de loonbelasting stijgt.
3. De sociale premies worden hoger.
4. De vennootschapsbelasting levert meer inkomsten op.

Aan de slag!

1. Maken herhalingsopdrachten blz. 156 + 157
2. Maken rekenen blz. 160 + 161

5.2 De overheid en de economie

Je hebt geleerd in deze paragraaf:

• Het verschil tussen een planeconomie en een vrijemarkteconomie
• Wat een sociale markteconomie is
• Door welke instellingen de overheid geadviseerd wordt
• Welk gevolg economische groei voor burgers en de overheid heeft
• Hoe de overheid tijdens een recessie de economie kan stimuleren

Collectieve goederen

De overheid heeft verschillende redenen om deze goederen aan te bieden:

1. Deze goederen en diensten zijn voor iedereen van belang,

zoals de politie en het leger.

2. De overheid wil de kwaliteit van de voorzieningen bewaken,

bijvoorbeeld van de rechtspraak.

3. Voor sommige voorzieningen kun je mensen niet apart laten betalen,
zoals voor straatverlichting of dijken.

4. Er zijn voorzieningen die voor iedereen betaalbaar moet blijven,

zoals het onderwijs.

De gemeente Laar en Bos stopt met het ophalen en verwerken van afval. Deze taken worden overgenomen door Clean & Co, een particulier bedrijf.

Leg uit hoe deze privatisering de afvalverwerking in Laar en Bos goedkoper kan maken.

De gemeente hoefde niet te concurreren, waardoor het afval mogelijk niet op de goedkoopste manier verwerkt werd. Het particuliere bedrijf dat de afvalverwerking overneemt, moet wel concurreren. Daarom moet dit bedrijf de kosten en tarieven zo laag mogelijk houden (anders krijgt een ander bedrijf de opdracht). 

Privatisering, op eigen benen.

- De kosten kunnen dalen,

maar de kosten kunnen ook stijgen. 

- De kwaliteit kan verbeteren,

maar kan ook verslechteren. 

Aanmoedigen
(subsidie)

Ontmoedigen
(Accijns)

5.1 Overheid, burgers en bedrijven

Je hebt geleerd in deze paragraaf:

• Wat collectieve goederen zijn en wat de collectieve sector is
• Over de particuliere sector en marktwerking
• Wat voor- en nadelen zijn van privatisering
• Op welke manier de overheid het gedrag van burgers beïnvloedt.