Deugdethiek en gevolgen ethiek

• Mens & Maatschappij
• HBO
• Studiejaar 3

DEUGDEN

& GEVOLGEN

Daniel Blondelle (Johan = ziek), 

even voorstellen

Dilemma/literatuur (t/m H3)

*Als je jouw volledige naam niet geeft, blijf je digitaal anoniem

Waarom zou je je als pedagoog bezighouden met ethiek?

Dilemma (inswinger)

Een normaliter tamelijk brave leerling (11 jaar) heeft tijdens een toets spelling afgekeken. De leerkracht heeft dit gezien, maar de leerling ontkent het met schaamrood op de kaken. Wat doe jij als leerkracht? Ga je de leerling hierop aanspreken en eventueel straffen, of laat je de situatie  rusten? 

Wat zou jij doen en waarom?
(Schrijf ook kort voor jezelf op. Aantekeningen!)

Leerdoel

Aan het einde van dit werkcollege heb jij aan jouw pedagogische visie gewerkt doordat je hebt aangetoond dat jij vanuit de deugdethiek en vanuit de gevolgenethiek kan reflecteren op een (en het liefst jouw)pedagogische casus

Vandaag

0.. Kennismaken

0. Introductie

1. Terugblik

2. Kaderen

PAUZE

3. Ethische theorieën 

& oefenen

Wat blijft je bij uit
vorig college?

Stappenplan ethische reflectie

1. Heldere beschrijving dilemma of ethisch vraagstuk
2. Waarom is het een ethisch vraagstuk of dilemma?
3. Minimaal drie ethische perspectieven 
   
4. Waar heeft de reflectie toe geleid?

Ethiek, moraal, waarden, normen... en deugden.

Wat betekent ethiek?

1. Kritische en systematische reflectie op de moraal
2. Geheel van normen & waarden binnen een cultuur.
3. Abstracte, nastrevenswaardige voorstellingen van het goede die door een groep of cultuur worden gedragen
4. Concrete afleidingen van waarden, richtlijnen, ordeningsprincipes die binnen een groep of cultuur gelden.

Wat zijn normen?

1. Kritische en systematische reflectie op de moraal
2. Geheel van normen & waarden binnen een cultuur.
3. Abstracte, nastrevenswaardige voorstellingen van het goede die door een groep of cultuur worden gedragen
4. Concrete afleidingen van waarden, richtlijnen, ordeningsprincipes die binnen een groep of cultuur gelden.

Ethiek, overlappende betekenissen

Kritische en systematische reflectie op de moraal. 

(Moraal: geheel van normen & waarden binnen een cultuur.)

- Hoe kunnen we goed van kwaad onderscheiden?

- Onderdeel van de filosofie.

- Ethiek gaat over betekenis geven, feiten op zichzelf zeggen nog niet zoveel.

Kenmerken moreel dilemma

1. Handelingsvrijheid

2. Handelingsonzekerheid

3. Botsing van waarden  

Dus rijst de vraag naar het goede handelen 

Wat is een moreel dilemma? Meerdere antwoorden mogelijk

1. Ik vind het lastig om een baby te verschonen op de opvang
2. Ik word onzeker van hulp moeten vragen aan collega's op de werkvloer
3. Een collega vraagt mij of ik zijn dienst wil overnemen, terwijl ik me afvraag of hij wel echt ziek is.
4. Een kind wil een time out terwijl we klassikaal een lastig gesprek hebben.

Kaderen

Verantwoordelijkheid nemen

Vanuit waarden...

Persoonlijk, professioneel, organisatie en beroepsgroep

Pedagogische verantwoordelijkheid

Afwegingen en perspectieven

Belang van jeugdigen

Belang van opvoeders

Belang van samenleving

Nu

Toekomst

Kaders

Kinderrechtenverdrag, Stichting Kwaliteitsregister Jeugd (SKJ, Onderwijs, Tuchtrecht... Normatief!

Zoek op en vat in kernwoorden samen: wat zijn kinderrechten, welke vind jij de meest en minst belangrijke, en over welke maak je je zorgen in NL?

npo.nl

Pauze

Een moment voor 

moreel relativisme?

Neem je ethische dilemma mee naar het vervolg.

Opdracht

Wissel met elkaar het ethisch dilemma uit dat je vorige keer hebt geformuleerd

 

Welke waarden waren hier in geding?

Hoe ga je theorie zoeken bij je ethische dilemma?

Toegepaste ethiek in Sociaal werk (2021)

Introductie op ethiek 

Koppeling praktijk van professional

Beknopt overzicht  ethische stromingen

(Deugethiek, Gevolgenethiek, Beginselenethiek & Zorgethiek)

Ethische thema’s toegelicht 

(Menselijke waardigheid, Autonomie, Macht/Systemen)

Het goede leven

Ethiek (nog een betekenis?!) 

gaat over de vraag naar het goede (kinder)leven

Mens- en wereldbeeld en gericht op de samenleving

'Geluk' het goede leven?

Wat betekent 'geluk' voor jou? (Anoniem)

Gevolgenethiek/utilisten

De mens laat zich leiden door pijn en genot (collectief hedonisme). 

Geluk is de optelsom van genietingen/voorkeuren

Het utiliteitsbeginsel: geluk nastreven voor zoveel mogelijk mensen,

Maar, menselijke waardigheid in acht nemen.

Intellectuele ontwikkeling vaak meer waard dan lagere genoegens

Utilisme voor pedagogen

Pedagogen zijn er ter bevordering van het geluk van jeugdigen, maar:

 

... nu of toekomst?

... voor arbeidsmarkt of brede vorming?

... enkeling of meerderheid

Oefening

Van wie staat allemaal 'geluk' op het spel in je dilemma?

Welke (mogelijke) impact heeft jouw handelen op het geluk van de betrokkenen?

Gaat dit om een geluk op het moment, de nabije toekomst of de verre toekomst?

Van wie moet je het geluk opofferen bij de verschillende keuzes die je maakt?

Deugdethiek

Geluk heeft niet te maken met gelukkig zijn, maar met jezelf verwezenlijken (levenshouding)

Geluk is een compleet welzijn

Mens is een gemeenschapswezen

Deugdethiek; voortreffelijk karakter ontwikkelen

Leren omgaan met emoties; de deugd ligt in het midden.

Deugden van de pedagoog

Betrokkenheid 

Assertiviteit 

Integriteit 

Nieuwsgierigheid 

…..

Welke deugden vind jij van belang voor een pedagoog? En wat zijn hiervan de tegenhangers

Deugdethiek in de praktijk

Karakter bepaalt (naast kennis) of we goed zijn in ons vak

Ons karakter wordt bepaald door onze gewoontes

Opvoeding is gericht op ontwikkelen van een goed karakter

Als pedagoog heb je hier een voorbeeldfunctie in

Oefening

Bedenk bij je dilemma welke deugd jij te oefenen hebt

Bekijk dit vervolgens vanuit de twee uitersten: Wat is een te veel van je deugd? Wat is een te weinig van je deugd?

Hoe zou je handelen als je in de twee uiterste van de deugd begeeft?

Wat is het juiste midden?

Dilemma (inswinger)

Een normaliter tamelijk brave leerling (11 jaar) heeft tijdens een toets spelling afgekeken. De leerkracht heeft dit gezien, maar de leerling ontkent het met schaamrood op de kaken. Wat doe jij als leerkracht? Ga je de leerling hierop aanspreken en eventueel straffen, of laat je de situatie  rusten? 

Afronding

Deugdethisch perspectief

Voorbeeldig karakter

Eerlijkheid: De leerkracht moet eerlijkheid en niet oneerlijkheid promoten en belonen. 

Rechtvaardigheid: Alle leerlingen moeten gelijke kansen krijgen.

Integriteit: De leerkracht moet integer handelen en de regels naleven. 

Utilitaristisch perspectief

Zoveel mogelijk geluk

Korte termijn: Negeren om zo conflicten te vermijden en positieve sfeer te houden.

Lange termijn: Negeren geeft het signaal dat afkijken geen consequenties heeft. Kan leiden tot meer negatief gedrag.

Groter goed: Voorbeeld stellen zo wordt  eerlijkheid versterkt in het belang van  ieder.

 In de praktijk zal de leerkracht een afweging moeten maken tussen  verschillende perspectieven en rekening moeten houden met de context van de situatie.

Terug naar het begin

Zoek een thema

Dit was een voorbeeld van hoe je vanuit twee perspectieven kan kijken naar het thema geluk

Denk zelf na over welk thema bij jou dilemma of vraagstuk speelt

Vanuit daar wordt het makkelijker om geschikte filosofische/pedagogische denkers erin te verwerken

Wat kan jij uit dit werkcollege gebruiken voor de pedagogische praktijk?

Leerdoel

Aan het einde van dit werkcollege heb jij aan jouw pedagogische visie gewerkt doordat je hebt aangetoond dat jij vanuit de deugdethiek en vanuit de gevolgenethiek kan reflecteren op een (en het liefst jouw) pedagogische casus

Volgende week

Plicht- en zorgethiek

Lees hoofdstuk 4, 5 en 6 van ‘Toegepaste ethiek in social werk’ Kijk goed welke thema’s aansluiten bij jouw dilemma

Zoek vanuit de dilemma's ook zelf literatuur