Literatuurgeschiedenis ME

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Welkom bij Nederlands!

Pak vast je leesboek.

Lezen

Als je geen boek hebt, dan heb ik wat links naar korte verhalen.

Ik zet ze ook in de chat. TIP: Lees je middeleeuwse werk!

Thomas Olde Heuvelt: De vis in de fles

Biesheuvel: Brommer op zee

Biesheuvel: Tanker cleaning

Aletrino: Maanlicht

Lezen

Vandaag

• Lezen
• Info
• Start literatuur middeleeuwen
  
• Werken
  
• Afsluiting
  

• 
  

Info

Vandaag start nieuw PO.

Dit keer over literatuur uit de Middeleeuwen.

Eerst: theorie gecombineerd met werkvormen.

Vandaag

• Lezen
• Info
  
• Tips pleidooi
• Uitleg PO
• Werken
  
• Afsluiting
  

• 
  

Info

Vandaag het eerste stuk Literatuurgeschiedenis.

Schrijf mee :-) 

Dit is als achtergrondinformatie bij je PO waarbij je een stuk uit de middeleeuwen deels gaat herschrijven.

Vandaag

• Lezen
• Info
  
• Tips
• Literatuur ME
• Werken
  
• Afsluiting
  

Literatuurgeschiedenis

- 

Literatuurgeschiedenis

De literatuurgeschiedenis is opgedeeld in literaire periodes die je voor een deel kent van het vak geschiedenis. Vandaag kijken we naar de literatuurgeschiedenis van de middeleeuwen. 

Waarom moet ik dat allemaal weten?

• Het is de Nederlandse cultuur.
• Veel teksten, films, bekende citaten etc. verwijzen naar de oude Nederlandse teksten.
• Unieke manier om te lezen wat iemand 500 of zelfs 800 jaar geleden bezighield en hoe hij leefde (tijdcapsule).

Middeleeuwen

De literatuurgeschiedenis van Nederland begint in de middeleeuwen. Voor die tijd zijn er geen overgeleverde teksten in het Nederlands.

Wat weet je van de middeleeuwen?

Algemene inleiding middeleeuwen

Vandaag bespreken we de volgende onderwerpen:

• historische context
  
• welke taal spraken de mensen in de middeleeuwen?
  
• wat waren de middeleeuwers voor mensen?

Middeleeuwen 

historische context

De middeleeuwen duren van 500 tot 1500 en zijn verdeeld in de vroege middeleeuwen (500-1000), de hoge middeleeuwen (1000-1300) en de late middeleeuwen (1300-1500)

In de late middeleeuwen worden de steden langzamerhand  steeds belangrijker en de burgers in de steden krijgen steeds meer macht. Het oude leenstelsel waarin de adel alle macht had, begint af te brokkelen. 

In de hoge middeleeuwen onstonden de eerste steden in West-Europa en tegen betaling krijgen ze een zekere mate van zelfstandigheid. Dit is de tijd waarin de indrukwekkende kathedralen worden gebouwd en de eerste universiteiten ontstaan. In deze periode begint ook de Nederlandse literatuur.

De vroege middeleeuwen zijn voor de Nederlandse literatuur minder belangrijk, omdat er geen teksten zijn overgeleverd. Het is de tijd van de adel (ridders) en de geestelijken (priesters en monniken). Wie niet tot een van deze twee groepen behoorde, had niets te vertellen. De adel verdeelt het land door middel van het leenstelsel. De hoogste vorst leent land uit aan andere edellieden. Die zijn "de baas" in het gebied dat ze geleend hebben. In ruil daarvoor moeten ze trouw aan de vorst zweren en belasting betalen. Er waren nog geen steden in wat nu Nederland heet.

Welke taal spraken de mensen in de middeleeuwen?

1500

1300

1100

600

Hoe oud zijn deze tekstfragmenten?

Hebban olla vogala nestas hagunnan hinase hic anda thu wat unbidan we nu

maltho thi afrio lito

Vraye historie ende al waer

maghic u tellen, hoort er naer! 

Het ghebuerde dat des heer Ghijsbrecht Mariken zijnder nichten seynden wilde in die stadt van Nieumeghen

Allereerste Nederlandse literaire tekst

Hebban olla vogala nestas hagunnan hinase hic anda thu wat unbidan we nu

gevonden in een Oudengels prekenhandschrift, omstreeks 1100

Wat denk je dat de zin betekent: Hebban olla vogala nestas hagunnan hinase hic anda thu wat unbidan we nu

Echte oudste Nederlandse zin

De zin olla vogala ... is wel de oudste literaire zin, maar niet het alleroudste Nederlands. Dat is:

maltho thi afrio lito  

Deze zin stond in een wetboek uit de zesde eeuw. Welke woorden herken je, als je denkt aan de zin: Hebban olla vogala nestas hagunnan hinase hic anda thu wat unbidan we nu?

betekenis

Ik maak je vrij, halfvrije

Deze zin werd uitgesproken als een halfvrije (een soort slaaf) helemaal vrij werd gemaakt.
 

De middeleeuwse maatschappij was theocentrisch. Wat betekent dat?
In het dagelijks leven ...

1. ... staat de wetenschap centraal.
2. ... staan God en godsdienst centraal.
3. ... staan geld en economie centraal.
4. ... staat iemand die Theo heet centraal.

Het leven in de middeleeuwen

De middeleeuwse cultuur is theocentrisch. God en alles wat met godsdienst (Rooms-Katholiek) te maken heeft staan centraal. Het leven na de dood is belangrijker dan het leven zelf. Een bekende spreuk is memento mori: gedenk te sterven. Probeer om in de hemel te komen.

De priesters en de monniken (de geestelijkheid) hebben daarom het meeste te vertellen. Zij zijn de belangrijkste stand.

Het leven in de middeleeuwen

De tweede belangrijke stand was de adel. De adel had de wereldlijke macht verdeeld via het feodale stelsel ook wel het leenstelsel genoemd. Daarbij leent de koning (leenheer) zijn grond aan de leenmannen.

De leenheer verdeelt zijn grond in kleinere gebieden en leent  die uit aan zijn leenmannen (vazallen). In ruil voor het gebruik van de grond helpen de leenmannen hun leenheer als er gevochten moet worden. Essentieel is de onvoorwaardelijke trouw tussen leenman en leenheer.

De leenmannen kunnen de hun toebedeelde grond weer opdelen in kleinere gebieden en die weer uitlenen aan onderleenmannen (ondervazallen).  Ook hier geldt dat onvoorwaardelijke trouw essentieel is en dat de onderleenmannen hun leenheer helpen als er gevochten moet worden.

Het leven in de middeleeuwen

Je hebt gezien dat de middeleeuwse maatschappij een standenmaatschappij was. Gedurende het grootste deel van de middeleeuwen waren er maar twee standen: de geestelijkheid en de adel. Pas vanaf de late middeleeuwen wordt een derde stand belangrijk: de burgerij. Dit zijn de inwoners van de steden.

Literatuur in de middeleeuwen

Uit de vroege middeleeuwen is geen Nederlandse literatuur overgebleven. Dat komt doordat in die tijd verhalen niet werden opgeschreven, ze werden alleen verteld. We noemen dat orale literatuur. Pas in de hoge middeleeuwen begint men heel af en toe verhalen op te schrijven op perkament, zodat wij ze nog steeds kunnen lezen. Bekijk de volgende video over boeken en geschriften in de middeleeuwen.

Boekdrukkunst

In de video wordt gesproken over de uitvinding van de boekdrukkunst aan het einde van de middeleeuwen (1445)  door Johannes Gutenberg. Gutenberg heeft uitgevonden dat je kon drukken met losse letters. Voor die tijd kon men wel al een complete pagina van een boek uit hout snijden (blokboek) en deze drukken. Maar dat was verschrikkelijk veel werk. 

Hofdag

Hofdag: Een hofdag was vroeger in verhalen een bekend verschijnsel. Het was een dag waarop de koning al zijn vazallen, zijn edelen, bijeen riep om de klachten van het volk te horen en recht te spreken. 

(Reynaert de Vos - begint met een hofdag. Hier rechtspreken). 

Symboliek in de middeleeuwen

• Getallensymboliek
  
• Kleurensymboliek

• Bloemen- en plantensymboliek
• Dierensymboliek
  

Symboliek in de middeleeuwen

Getallensymboliek

• twee = getal van het kwaad
  
• drie = volmaaktheid, goddelijkheid
  

(heilige drie-eenheid)

• zeven = God
  

Symboliek in de middeleeuwen

Dierensymboliek

• slang = duivel
• vos = sluwheid
• beer = hebzucht
• hond = trouw
  

Fabel

• Dieren met menselijke eigenschappen.
• Bevat een moraal (= wijze les).
• Aesopus = Griekse fabeldichter
• Esopet (onbekende auteur)
• Jean de la Fontaine
• Fabeltjeskrant (tv-serie)
  

Dierepiek

• Van den Vos Reynaerde
• Satire op de ridderroman en de middeleeuwse samenleving

Antropomorfe dieren in moderne werken

• 
  

PO Stappen

Vandaag

• Info
  
• Lezen
• Uitleg
  
• Uitleg PO
  
• Werken
  
• Afsluiting
  

1. Van den vos Reynaerde lezen.
2. Kijken naar de volgende deelonderwerpen: Machtsverhoudingen, positie van het geloof en rechtssysteem.
3. Script schrijven voor een andere slotdialoog met bepaalde begrippen (zie opdracht).
4. Een koppeling maken met het heden: op welke manier zou de slotdialoog in de huidige samenleving zijn geworden? Schrijf die ook uit én ga die ook opvoeren.
   

 

• 
  

PO eindproduct

1. Filmpje of ‘live’ toneelstuk.

Opvoering van je nieuwe slotscene volgens het verhaal.

én

Opvoering van de slotscene verplaatst naar het heden.

2. Schriftelijke vastlegging van de stappen (zie opracht)

Vandaag

• Info
  
• Lezen
• Uitleg
  
• Uitleg PO
  
• Werken
  
• Afsluiting
  

• 
  

PO beoordeling

Beoordeling:

- Groepscijfer

Tijdens het werken aan de praktische opdracht kunnen PO-onderdelen apart en op Magister ingeleverd.

Vandaag

• Info
  
• Lezen
• Uitleg
  
• Uitleg PO
  
• Werken
  
• Afsluiting
  

• 
  

PO beoordeling

Beoordelingscriteria (max 100 punten = 10)

20 Introductie of verwijzing naar voorgaande.

25 Dialoog 1 (verleden). Tonen kennis van de termen.

25 Dialoog 2 (heden). Vertaling naar het heden.

10 Opvoering: aantrekkelijkheid & creativiteit.

10 Onderdelen tijdig ingeleverd, samenvatting en beschrijving rol van het geloof.

10 Spelling, grammatica (-2 punten per fout). 

Vandaag

• Info
  
• Lezen
• Uitleg
  
• Uitleg PO
  
• Werken
  
• Afsluiting
  

• 
  

PO deadline

Inleveren & presenteren: 

in week 12 (22-26 maart 2021). 

Vandaag

• Info
  
• Lezen
• Uitleg
  
• Uitleg PO
  
• Werken
  
• Afsluiting
  

• 
  

Aan de slag!

Jullie gaan het volgende doen

1. Groepjes maken

Dan zet ik jullie in een vergaderruimte, daarna:

2. Met je groepje werk kiezen

Werk gekozen? Kom bij mij terug.

Ik heb namelijk de links naar de werken.

3. Ga lezen

Vandaag

• Info
  
• Lezen
• Uitleg
  
• Uitleg PO
  
• Werken
  
• Afsluiting
  

• 
  

Aan de slag!

Je mag kiezen uit:

1. Karel ende Elegast
2. Marieken van Nimwegen
3. Van den vos Reynaerde
4. Beatrijs
5. Elckerlijc

Vandaag

• Info
  
• Lezen
• Uitleg
  
• Uitleg PO
  
• Werken
  
• Afsluiting
  

• 
  

PO indeling

Vandaag

• Lezen
• Info
  
• Tips 
• Literatuur ME
• Werken
  
• Afsluiting
  

We hebben de volgende indeling:

• Mustafa, Yannick & Branko: Karel ende Elegast
• Altan, Erin & Jeffrey: Karel ende Elegast
• Sophie & Zanira: Beatrijs
• Jette, Eline, Estrella & Celine: Marieken van Nieumegen
• Robin, Peer, Lucas & Tom: Beatrijs
• Roos, Emmeke, Anne-Sophie & Nicky: Reinaert de Vos

• 
  

Aan de slag!

Vandaag

• Lezen
• Info
• Tips
• Literatuur ME
• Werken
  
• Afsluiting
  

Je kunt nu een eerste stap zetten met je stuk.

Beantwoord hiervoor de volgende vragen:

1. Welke rol speelt symboliek in jullie verhaal? Denk aan: kleuren, getallen, dieren...
2. Hoe zie je het feodale stelsel terug in jullie verhaal?

Succes!

• 
  

Aan de slag!

Vandaag

• Lezen
• Info
• Literatuur ME
  
• Werken
  
• Afsluiting
  

Maak de opdracht over Oudnederlands.

Dit bereid je alvast een beetje voor op het lezen van Van den vos Reynaerde.

We nemen hem even samen door.

Succes!

Afsluiting

Huiswerk: Lees Reinaert de Vos & maak de opdracht.