Herodotos - Introductie

• Grieks
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Herodotos (ca. 485 - ca. 425 v.Chr.)

Inhoud

• Introductiefilmpje
• Wie was Herodotos?
• Herodotos' taaleigen
• Onze passages

Wie was Herodotos?

Herodotos (ca. 485 - ca. 425 v.Chr.)

• Geboren in Halikarnassos, in Carië
  
• Tiran van Carië doodde oom van Herodotos > familie vluchtte: naar Samos (ca461)
• Ca. 454 (tiran stierf) terugkeer naar Halikarnassos
• Betrokken bij stichting Atheense kolonie Thourioi in 444
• In Athene gewoond (nauwe banden Perikles, kende Sophokles)
• 425 gestorven in Thourioi

522-486

 v Chr

490 v Chr

480 

v Chr

486-465 

v Chr

belangrijke momenten in het Perzisch-Grieks conflict

499-493 

v Chr

Darius

Ionische Opstand

Xerxes

Slag bij Marathon

Slag bij Thermopylae

Herodotos: anders dan anders

• Schreef: Historiën

• Griekse woord ἱστορίη betekent: onderzoek
  
• Reiziger (Egypte, Libië, Mesopotamië, Babylon)
  
• Andere aanpak geschiedschrijving dan logografen (=prozaschrijvers, die zich bezighielden met genealogie, etnografie en geografie): ordening van materiaal en leggen van verbanden
  
• Onderzoek door: ἀκοή (het horen), ὄψις (het zien), γνώμη (het logisch redeneren)

• Overkoepelend thema: gewelddadig conflict tussen Grieken en niet-Grieken

• ὄψις: met eigen ogen waarnemen
• ἀκοή: getuigenverslagen of geschreven bronnen
• γνώμη: reconstructie m.b.v. een zo wetenschappelijk mogelijke redernering bij ontbreken van directe gegevens

Brongebruik

• H vermeldt in tekst hoe hij precies te werk is gegaan, hoe hij aan zijn informatie komt en hoe hij zijn materiaal heeft geselecteerd.
• H gebruikt geschreven bronnen, dus ook de teksten van logografen
  
• H is altijd expliciet: De Perzen zeiden dat ...., de Grieken zeiden dat ... -> dus veel aci-constructies!
• H gebruikt die ook als soort disclaimer -> soms meerdere versies, soms laat hij de keuze aan de lezer, soms geeft hij zijn eigen mening, soms geeft hij aan dat hij iets niet weet en soms laat hij zaken achterwege die volgens hem niet relevant zijn (vaak uit religieuze eerbied)

Thematiek Historiën

• Overkoepelend thema: daden Grieken en niet-Grieken & waarom conflict
  
• Rode draad: het onderzoeken van oorzaken
• Veel digressies (uitwijdingen)
  
• Thema’s:

1. De wisselvalligheid van het menselijk bestaan: niets is constant (geluk/ongeluk)
2. De rol van het bovennatuurlijke: indirect ingrijpen (dromen/orakels) / vagere 'goden' (godheid/het goddelijke) -> ὕβρις en φθόνος
3. Alleenheerschappij vs. democratie: H is in contact gekomen met veel politieke diversiteit -> H's voorkeur niet bekend (maar wellicht democratie)

Wat was de bijnaam van Herodotos

1. de grootvader van de geschiedschrijving
2. de vader van de geschiedschrijving
3. de oom van de geschiedschrijving
4. de neef van de geschiedschrijving

Conclusies trekken door wat je ziet doe je door

1. ἀκοή
2. γνώμη
3. ὄψις
4. ἱστορίη

Conclusies trekken door wat je van anderen hoort doe je door

1. ἀκοή
2. γνώμη
3. ὄψις
4. ἱστορίη

Conclusies trekken door wat je bedenkt doe je door

1. ἀκοή
2. γνώμη
3. ὄψις
4. ἱστορίη

Herodotos' taaleigen

Herodotos als verteller

Het verhaal en de verteller

• een reeks van (samenhangende) verhalen => narratief
• hij vertelt gebeurtenissen die hebben plaatsgevonden, heeft weet van bijv. privégesprekken en gedachten van anderen en hij is op alle plaatsen in zijn vertelling aanwezig => alwetend en alomtegenwoordig

Narratieve technieken

• prospectie en retrospectie
• dramatische ironie

Verteltechnieken

epanalepsis: na een – kleine of grote – digressie wordt het hoofdverhaal weer opgepakt door woordelijke herhaling van (een deel van) het voorafgaande

kop-staartverbinding: herhaling van het hoofdwerkwoord in zin 1 als ptc in zin 2, verbindt informatieblokken

Verteltechnieken vervolg

ringcompositie: aan het begin en het eind van een episode komen (woordelijke) overeenkomsten voor waardoor de episode als één informatieblok gepresenteerd wordt

 

enargeia, directe rede, praesens historicum: om het verhaal levendig te houden

Bijzonderheden taalgebruik Herodotos

Hij komt uit Halikarnassos, dus hij spreekt/schrijft Ionisch i.p.v. Attisch

Taaleigen van Herodotos (Ionisch Grieks) (ook opgenomen in syllabus)

Ionisch

• -η (ἱστορίη)
• ἐς
• ὦν
• κ (ὅκως, κότε)
• -σσ- (φυλάσσω)
• geen contractie (οἰκέουσι)
• ε + ο = soms ευ (ἐμεῦ)
  

Attisch

• lange α
• εἰς  (+ acc.) naar
• οὖν  dus, dan nu
• π
• -ττ-
• wel contractie
• ου
  

Taaleigen van Herodotos (Ionisch Grieks)

Ionisch

• geen aspiratie (ἀπικόμην)
• gen. ev. soms -εω
• dat. mv. -ῃσι / -οισι
• pers. vnw. οἱ
• pers. vnw. μιν
• pers. vnw. σφι
• relativum vaak met τ- (τὸν)
  

Attisch

• wel aspiratie
• -ου
• -αις / -οις
• αὐτῷ of αὐτῇ
• αὐτόν of αὐτήν
• αὐτοῖς of αὐταῖς
• ὃν
  

Taaleigen van Herodotos (Ionisch Grieks) 

Ionisch

• soms geen augment (vaak bij woorden met een beginklinker of een tweeklank, bijv.: ἀμείβετο

• ἐών, ἐοῦσα, ἐόν
• -αται / -ατο      ἀπίκατο

Attisch

• wel augment: ἠμείβετο

• ὤν, οὖσα, ὄν
  

• -νται / -ντο      ἀφίκοντο

Een digressie is

1. een afwijking
2. een epanalepsis
3. een ringcompositie
4. een uitwijding

Het dialect van Herodotos was

1. Attisch
2. Dorisch
3. Ionisch
4. Korinthisch

de π in bijv ὁπως wordt in het Ionisch vaak een

1. ττ
2. φ
3. κ
4. σσ

het persoonlijk vnw αὐτῷ of αὐτῇ wordt in het Ionisch:

1. μιν
2. σφι
3. οἱ
4. ταυτῳ

het persoonlijk vnw αὐτοῖς of αὐταῖς wordt in het Ionisch:

1. μιν
2. σφι
3. οἱ
4. ταυτοις

"Hij werd verliefd op zijn eigen vrouw. Nadat hij verliefd was geworden, ging hij ..." is een voorbeeld van

1. epanalepsis
2. kop-staartverbinding
3. retrospectie
4. ringcompositie

"Hij reisde via Leiden. Daar blablabla. Toen hij verder reisde, ..." is een voorbeeld van

1. epanalepsis
2. kop-staartverbinding
3. retrospectie
4. ringcompositie

Onze passages

 Kandaules, Gyges en de vrouw van Kandaules

Kandaules, Gyges en de vrouw van Kandaules

Van Lydia...

• koningschap & expansie (Ionië)
• Kandaules vs Gyges (685-644) 
• ...
• Kroisos 560-546: (vs Pers Kyros) - eerste die Grieken in Ionië aanviel

Kroisos, Atys en Adrastos 

= vader, zoon en smekeling

De waanzin van Kambyses 

...naar Perzië

• Kyros II 585-530, nam Lydia over - gebruik van satrapen
  
• Cambyses II 530-522 (verbond alle koninkrijken in Nabije Oosten)
• Darius I 522-486 

Skyles en de Skythen