lymfestelsel,afweer

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 1-4

Het lymfestelsel en afweer

Deze les

11 uur; korte terug blik vorige les

11.10 uur; theorie lymfestelsel en afweer, en aandoeningen

11.30 verpleegkundige aandachtspunten

11.40 uur; casus klinisch redeneren

Het lymfestelsel bestaat uit:

1.  Lymfevaten

2. Lymfeknopen / klieren

3. Lymfoïde organen

 

TAAK 1  LYMFESTELSEL =

• gefilterd vocht terugbrengen naar bloed
• onderdeel van het circulatiestelsel

dat vocht, wat niet allemaal mee gaat de aderen in, moet ergens blijven --> juist, in de lymfevaten. Die komen samen in grotere buizen en stromen door lymfeknopen heen.

Lymfoide organen 

• Lymfeknopen
• Waldeyerring
• Peyerplaques
• Zwezerik
• Milt

Lymfeknopen (lymfeklieren): tussenstations in de lymfevaten.

Aantal lymfeknopen dichtbij elkaar->regionale lymfeknopen

-Lymfeknopen werken als filter, lichaamsvreemde stoffen blijven hangen -> afweersysteem gaat in werking

-antistoffen worden gemaakt of bijgemaakt bv

Waldeyerring: verzamelnaam lymfatisch weefsel mondholte, neusholte naar de keelholte (keelamandelen, tongamandel, neusamandel, rond buis van Eustachius)

Vangt deeltjes op vanuit de buitenlucht

Peyerplaques: dunne darm

Zwezerik: 1e levensfasen tot ongeveer begin puberteit (belangrijk bij aanmaak lymfocyten)

Milt: tussenstation voor lymfevatenstelsel als bloedvatenstelsel

- filteren bloed, opvangen ziekteverwekkers & activeren van lymfocyten

-vervangen van verouderde en dode rode bloedcellen

-bloedreservoir

lymfoide organen - taak 2 - afweer

knopen: bewaren afweercellen

amandelen: bevatten afweercellen

milt en zwezerik: maken afweercellen ( T en B -cellen)

de tweede taak van het lymfestelsel zit in afweer tegen ziekteverwekkers. Door het maken en bewaren van afweercellen - lymfocyten - gaat het lymfesysteem virussen en bacteriën te lijf, die je ziek kunnen maken. Ze herkent ze, ruimt ze op. 

Als lymfestelsel niet goed werkt

wel eens gezien? hoe heet dit? Lymfoedeem. Komt bijvoorbeeld voor bij mensen waarvan okselklieren zijn verwijderd bij borstamputatie - borstkanker. Kan ook aangeboren aandoening zijn. Het heeft dus iets met vocht te maken

Afweer

Afweer: soorten en functie

Alles wat een onbekend signaaleiwit heeft, is lichaamsvreemd: antigenen

Witte bloedcellen herkennen antigenen en maken antistoffen (ook eiwitten) om het vreemde onschadelijk te maken.

Afweer: soorten en functie

Er zijn twee soorten afweer...

1 Algemene afweer (Aspecifiek)

• Eerste afweerlinie (bacterieflora)
• aangeboren
• niet-specifiek (dus op elke vreemde cel van toepassing)
• komt snel op gang
• Ontsteking
• Tweede afweerlinie door inzet van de hulptroepen

1. granulocyten (fagocyterende werking)
2. macrofagen (grote eters)
3. killercellen (vorming zwezerik, doden aangetaste cellen en abnormale lichaamscellen)
4. interferonen (geven alarmstoffen af voor fagocyterende witte bloedcellen)

1. dode, verhoornde cellen op opperhuid

2. zweet en talgklieren- zure stof uitscheiden

3. speeksel, traanvocht en slijm bevatten antibacterieel enzym

4.kleverige slijm van trilhaarslijmvlies

5.maagslijmvlies- zoutzuuroplossing

6.door urine wegspoelen

7.slijm vagina is zuur

Afweer: soorten en functie

2 specifieke afweer

• verworven (later gekregen)
• specifiek (dus op één vreemde cel van toepassing)
• komt traag op gang
• Lymfocyten spelen een rol
• B-lymfo (antistoffen aanmaak)en T lymfo (opruiming, lymfe)
• Immunisatie

	zelf antistoffen maken ( actief )	antistoffen krijgen ( passief )
op een natuurlijke manier
op een kunstmatige manier

de ontsteking doormaken en genezen

de moeder geeft (haar) antistoffen door via de moedermelk

(stukjes) antigenen via een vaccin krijgen en daarop antistoffen maken

antistoffen via gedoneerd plasma krijgen

Problemen lymfestelsel

Ontsteking

Na infectie door virus/  bacterie volgt reactie->opgezette, pijnlijke lymfeklieren-> malaisegevoel. 

Kanker

* Metastasen: lymfeklieren zijn vaak de eerste plekken waar kanker van andere organen naar uitzaait

* Lymfoom: gezwellen van lymfestelsel door ongecontroleerde celdeling van voornamelijk B lymfocyten

Zorgvragers met Hodgkin- en non-Hodgkin-lymfoom

* Hodgkin-lymfoom: abnormale celgroei van lymfocyten-> niet optimaal->afweer vermindering

- lymfeklieren grote meerkernige cellen (Sternberg-Reed-cellen)> Trekken allerlei normale ontstekingscellen aan > vormen bij elkaar een gezwel

Verschijnselen:

- vermagering

- koorts

- nachtzweten

Verschil Hodgkin en NHL

Het type cel waar het uit ontstaat maakt het verschil

Bij Hodgkin gaat het om een specifiek type cel,

bij non-Hodgkin uit verschillende type cellen

Lymfeklierstations

- ontstaat in 1 lymfeklier (meestal in bovenste helft van lichaam)-> breidt uit van lymfeklierstation naar lymfeklierstation (maanden-jaren)

-Lymfocyten verspreiden normaal over hele lichaam-> hodgkin-cellen nestelen in milt, lever, beenmerg en andere organen

Stadium

Afhankelijk van de aan-of afwezigheid van algemene symptomen zoals koorts, nachtzweten, gewichtsverlies (A geen symptomen)

(B wel symptomen)

Risicofactoren

Voor de behandeling en vooruitzichten, stadia moet er rekening gehouden worden met de risicofactoren;

* aantal aangetaste lymfeklieren

* grootte van de aangetaste lymfeklieren tussen de longen (mediastinum)

* afwijkende bloeduitslagen, bijv. anemie, verhoogde bezinking en een verhoogd aantal witte bloedcellen

Onderzoek en behandeling

* stadiëringsonderzoek

- vragen stellen

- lichamelijk onderzoek

-bloedonderzoek

-thoraxfoto

- CT-scan van hals, borst en buik

- beenmergonderzoek

Behandeling

* chemotherapie

* aanvullende bestraling

*evt. aanvulling met dieet

* roken uit den boze

Genezing

Non-hodgkin-lymfoom

-30-40 verschillende soorten (verschillende qua gedrag, presentatie in lichaam, gevoeligheid voor therapie)

- NHL-cellen verspreiding in lymfeklieren, nestelen in milt, lever, beenmerg en opvallend vaak in vele andere organen

* huid

* maag

* darm

* botten

*hersenen etc.

Verschijnselen

* perioden met koorts

* gewichtsverlies

* gebrek aan eetlust

* hevige vermoeidheid zonder duidelijke oorzaak

* Profuus nachtzweten-> verschoning nodig

* zwelling lymfeklieren

klachten maag-buikpijn->lokalisatie maag, milt, buik

Huidklachten: lokalisatie huid

klachten keel/neus: lokalisatie keelamandelen, mondholte of neus/bijholten

Benauwdheid: lokalisatie mediastinum

Verwardheid: lokalisatie hersenen

Behandeling

* radiotherapie

* chemotherapie

Hangt o.a. af van groeisnelheid van lymfoom, stadium NHL, leeftijd, conditie

Onderzoek 

* stadiëringsonderzoek

- vragen stellen

- lichamelijk onderzoek

-bloedonderzoek

-thoraxfoto

- CT-scan van hals, borst en buik

- beenmergonderzoek

- Echografie

- MRI-scan

- PET-scan

Multipel myeloom/ Kahler

Een vorm van (bloed) kanker die ontstaat in plasmacellen, een soort witte bloedcellen die verantwoordelijk zijn voor het produceren van antilichamen.

Het kenmerkt zich door de abnormale groei van plasmacellen in het beenmerg, wat kan leiden tot botpijn, botbreuken, bloedarmoede, nierproblemen en verzwakking van het immuunsysteem. 

De behandeling omvat doorgaans chemotherapie, stamceltransplantatie en gerichte therapieën.

(chronische) leukemie

Leukemie is een vorm van kanker die begint in de bloedvormende cellen van het beenmerg en zich vervolgens verspreidt naar het bloed en andere delen van het lichaam. 

Er zijn verschillende soorten leukemie, waaronder acute en chronische vormen, afhankelijk van hoe snel de ziekte zich ontwikkelt en vordert.

vormen leukemie

Acute leukemie:  een snel progressieve vorm van leukemie waarbij de abnormale cellen, meestal onrijpe witte bloedcellen, snel vermenigvuldigen en de normale bloedcellen verdringen. Acute leukemie vereist vaak onmiddellijke behandeling.

Chronische leukemie: ontwikkelt zich langzamer dan acute leukemie en wordt gekenmerkt door de overproductie van volwassen maar abnormale bloedcellen. Deze abnormale cellen kunnen zich ophopen in het bloed en het beenmerg, waardoor de normale bloedvorming wordt verstoord.

Chronische lymfatische leukemie (CLL): begint in de lymfocyten, een type witte bloedcellen. Deze abnormale lymfocyten kunnen zich ophopen in het bloed, het beenmerg en de lymfeklieren, wat leidt tot verzwakking van het immuunsysteem en symptomen zoals vermoeidheid, zwakte en vergrote lymfeklieren.

verpleegkundige aandachtspunten

casus klinisch redeneren

npo.nl

vragen ?

Volgende week  cardiologie