De Griekse wereld

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

In juni 2023 werd bekend dat er bij Tiel een groot heiligdom uit de prehistorie was ontdekt. 

Bekijk het fragment en leg uit zijn de bouwers van dit heiligdom jagers of boeren?

nos.nl

De zonnekalender in Tiel is gemaakt door:

jagers

boeren

De ontwikkeling van het wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de Griekse Stadstaat

Tijdvak 2 - Grieken en Romeinen

Oudheid

3000 v.Chr. - 500 n.Chr

Leerdoelen

• Je kunt met behulp van het begrip polis uitleggen dat de Griekse wereld op bestuurlijk gebied verdeeld was, maar op cultureel gebied verenigd.
  

• Je kunt de vier bestuursvormen die in Griekenland voorkwamen beschrijven en herkennen 
  

• Je kunt beschrijven hoe de Atheense democratie werkte
  

Griekse Stadstaten

 Vanaf ±850 v.Chr. ontstaan Griekse stadstaten = poleis

Deze poleis hebben allemaal eigen regels en eigen bestuur. Inwoners poleis waren trots op eigen polis en zelfstandigheid eigen polis. 

Poleis hadden regelmatig ook oorlog met elkaar.

Maar poleis hadden ook veel gemeenschappelijk zoals bijvoorbeeld taal, godsdienst en cultuur.

Bestuursvormen

De verschillende poleis hadden allemaal andere bestuursvormen. 

• monarchie - bestuur door een koning, deze kwam via erfopvolging op de troon
  
• aristocratie - bestuur door een groep edelen
• tirannie - bestuur door een (vaak wrede) alleenheerser

Democratie

ontstond in de stadstaat Athene in 509 v. Chr.

het volk verdreef een tiran en daarna werd een nieuwe bestuursvorm ingevoerd.

democratie - bestuur in handen van de volksvergadering

In de volksvergadering stemmen de inwoners met burgerrecht

Maar, vrouwen, slaven en buitenlanders hebben geen burgerrecht

Dagelijks bestuur in Athene

Raad van Vijfhonderd: Deze raad had de dagelijkse leiding over de polis en deed voorstellen waarover de volksvergadering moest stemmen. Bijvoorbeeld belastingverhoging of oorlog voeren. 

Om mee te kunnen stemmen in de volksvergadering moest de burger zelf aanwezig zijn.

Verschillende soorten democratie

directe democratie - burgers stemmen zelf over politieke voorstellen (in een volksvergadering)

indirecte democratie - burgers stemmen op vertegenwoordigers die namens de burgers stemmen over politieke voorstellen

Maak combinaties van de bestuursvorm en de uitleg

Monarchie 

Democratie

Aristocratie

Tirannie

Iemand grijpt de macht en regeert alleen

De besten regeren

Een koning regeert

Het volk regeert

Leerdoelen

• Je kunt met behulp van het begrip polis uitleggen dat de Griekse wereld op bestuurlijk gebied verdeeld was, maar op cultureel gebied verenigd.
  

• Je kunt de vier bestuursvormen die in Griekenland voorkwamen beschrijven en herkennen 
  

• Je kunt beschrijven hoe de Atheense democratie werkte
  

Verwerking 

verwerk de antwoorden op de leerdoelen tot een samenvatting

maak opdr. 3 en 4 van §2.1

boek blz 33-34

vaardigheden standplaatsgebondenheid en bruikbaarheid van bronnen

Standplaatsgebondenheid

• Menselijk denken en doen in het verleden kunnen verklaren vanuit toen.
• Menselijk denken en doen verklaren vanuit hun achtergrond, bijvoorbeeld geloof, politiek, gender of cultuur.

Bruikbaarheid 

1. De bron geeft informatie over het onderwerp dat je onderzoekt.
   
2. De bron is betrouwbaar.
3. De bron is representatief

Bruikbaarheid:
betrouwbaarheid en representativiteit

Bruikbaarheid:

De bruikbaarheid van een bron hangt af van wat je precies onderzoekt. Allereerst moet de bron gaan of iets vertellen over wat je onderzoekt. Daarnaast moet je kijken of de informatie uit die bron betrouwbaar is en kenmerkend voor een bepaalde groep of situatie (representativiteit).

Betrouwbaarheid:

Bij betrouwbaarheid kijk je of de informatie in de bron klopt. Je let op drie verschillende aspecten van de bron om deze te beoordelen op betrouwbaarheid (zie volgende dia)

Representativiteit:

In hoeverre geldt dit voor meer mensen en/of meer situaties? Als de mening/beschrijving van een situatie voor een kleine groep geldt of alleen voor die ene persoon dan is deze niet representatief (kenmerkend) voor de rest van de groep of ook toepasbaar in meerdere situaties. Als de mening of situatie wel geldt voor een grote groep/hele groep of meerdere situaties dan is deze wel representatief.

1

2

3

4

5

Democratie wordt ingevoerd in Athene

jagers maken rotsschilderingen in Lascaux

Neolithische revolutie

De staat Egypte wordt opgericht

de eerste dorpen ontstaan langs de Nijl

Gebruik de gegevens uit de bron.
Geef telkens een argument vóór en een argument tégen de betrouwbaarheid van elke bron (1 en 2) voor je onderzoek.

Leerdoelen

• je kunt uitleggen wat mythisch denken inhoudt

• Je kunt uitleggen wat het wetenschappelijk denken van de Grieken inhield.
  

• Je kunt uitleggen waar en waardoor de Griekse cultuur zich ook buiten Griekenland verspreidde
  

Denken over natuur en gezondheid

• Grieken zagen in alle natuurverschijnselen goden, die verklaard werden door mythisch denken.
• Hoe goden zich gedroegen, omgingen met elkaar en met de mensen werd beschreven in mythen.
• Ziektes en ander onheil?  Grieken offerden aan goden 

Denken over natuur en gezondheid

• In 6e eeuw v.Chr - kritiek op mythisch denken en daardoor ontstaan wetenschappelijk denken. Sommige Grieken gingen op zoek naar logische verklaringen. Deze Grieken noemen we filosofen.
• Bekende filosofen: Hippocrates (geneeskunde) Pythagoras (wiskunde)
• Filosofen observeren en onderzoeken om tot een conclusie te komen =  basis wetenschappelijk denken.

Denken over mens en samenleving

• Filosofen stellen overal vragen over en proberen die te bewijzen door logische argumenten en bewijzen.
• Sommige filosofen onderzoeken vooral de mens zelf.
• Waar komt gedrag en karakter vandaan, was hun vraag.

De verspreiding van de Griekse cultuur

• 338 v. Chr. - einde zelfstandig poleis; de Macedonische koning Philippos II veroverde Griekenland
• Niet einde van Griekse cultuur en wetenschap; Philippos verpicht de Griekse cultuuur overal in zijn rijk 
• Phillipos' zoon Alexander de Grote vergrootte het Perzische Rijk
• Ook hier wordt de Griekse  cultuur ingevoerd 

De verspreiding van de Griekse cultuur

• De Grieken, die zich gingen vestigen door het hele hielden vast aan hun taal en gewoontes. 
  
• Voorbeelden zijn: architectuur, sportscholen, tempels, theaters en natuurlijk de taal en goden. 

Wat is het Griekse woord voor stadstaat?

1. Aristocratie
2. Polis
3. Tirannie
4. Demagogie

Waarin leek Griekenland wel op een staat?

1. Gezamenlijke belasting
2. Gezamenlijke leider
3. Gezamenlijke cultuur
4. Gezamenlijke filosofie

Hoe heet de regeringsvorm waarin de macht aan edelen wordt gegund?

1. Monarchie
2. Tirannie
3. Democratie
4. Aristocratie

Wie hadden beslissingsrecht in
Athene ?

1. Mannen
2. Vrouwen
3. Vreemdelingen
4. Slaven

Wat is een directe democratie?

1. Je moet aanwezig zijn bij een stemming
2. Je kan iemand anders voor je laten stemmen.
3. Je kiest 1x per jaar een vertegenwoordiger.
4. Je wordt bestuurd door edelen.

Thucydides wordt de 'vader van de wetenschappelijke geschiedschrijving' genoemd.
Leg met een bronelement uit dat zijn manier van onderzoek doen past bij het wetenschappelijk denk van de Grieken.

Leerdoelen

• je kunt uitleggen wat mythisch denken inhoudt

• Je kunt uitleggen wat het wetenschappelijk denken van de Grieken inhield.
  

• Je kunt uitleggen waar en waardoor de Griekse cultuur zich ook buiten Griekenland verspreidde
  

Verwerking 

verwerk de antwoorden op de leerdoelen tot een samenvatting

maak opdr. 5 en 6 van §2.2

boek blz 40

Huiswerkcontrole