speerpunten ivm toets

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

8. Verlicht absolutisme:

I. Frederik II de Grote van Pruisen

• poging van vorsten om:
• absolutisme te continuëren en:
• verlicht denken te implementeren.
• o.a. Frederik II de Grote van Pruisen (1712/1740 - 1786):
• - 'eerste dienaar van de staat'
• - Voltaire aan het hof 
• - afschaffen lijfstraffen
• - verbeteren onderwijs
• - introductie aardappel
• - droogleggen moerassen
• - godsdienstige verdraagzaamheid 
• 'Niets door het volk, alles voor het volk'
• wel bleef lijfeigenschap bestaan

II. Keizer Josef II van Oostenrijk

(1741/1765 - 1790)

• broer van Marie-Antoinette
• streefde naar centralisatie maar:
• lijfeigenschap afgeschaft
• kerk ondergeschikt gemaakt aan de staat o.a:
• seminaries opgegaan in staatsscholen
• bedevaartsplaatsen gesloten
• aantal feestdagen teruggebracht > bijnaam:
• 'keizer-koster'
• godsdienstvrijheid (1781)
• burgerlijk huwelijk ingevoerd
• aantal kermissen beperkt
• rechtspraak hervormd (1787)

Franse Revolutie (1789)

• directe aanleiding: dreigend bankroet Franse staat >
• Lodewijk XVI roept de Staten-Generaal bijeen: 
• drie standen: geestelijkheid  
• adel  
• burgerij  >
• 'cahiers de doléances'

Oorzaken problemen:

• ontevredenheid over:
  
• - misoogsten
• - hoge belastingen
• - privileges 1e en 2e stand
• - absolutisme

Lodewijk XVI

Derde stand geïnspireerd door:

• revolutionairen in Amerika
  
• Rousseau
• Voltaire
• Montesquieu >
• Trias Politica:
• scheiding der machten

Montesquieu

Escalatie situatie (1e fase)

• standenvergadering mislukte >
• 'Eed op de Kaatsbaan' >
• wetgevende vergadering 3e stand >
• erkennning door de vorst
• 'Verklaring van de Rechten van de Mens en de Burger' >
• einde standenmaatschappij en
• absolutisme
• 1791: nieuwe grondwet:

Eed op de Kaatsbaan

grondwet 1791

• wetgevende macht bij parlement
• censuskiesrecht
• uitvoerende macht bij vorst + veto-recht
• geen rust door:
• prijsstijgingen
• oorlog tegen Oostenrijk
• vlucht koning > arrestatie > onthoofd (1793)
• Republiek uitgeroepen (1792) 
• begin 2e fase

radicale fase

• olv de Jacobijnen
• verkiezingen opgeschort ('oorlog')
• totale breuk met 'Ancien Régime'
• vele executies
• Robespierre
• Schrikbewind tot 1794 > 
• Directoire 1795 - 1799 (3e fase)
• geen controle, inzet leger belangrijker 

4e fase: Napoléon

• 1799: Napoléon zet Directoraat af
  


• 1799 - 1804: 'eerste consul'
• 1804 - 1815: keizer van Frankrijk
• acties o.a.
• hervorming bestuursapparaat
• 'Code Napoléon'
• vele veroveringen
• 1815: Slag bij Waterloo

Invloed Verlichting op economisch denken

• Adam Smith (1723 - 1790)
• economisch liberalisme
• 'eigenbelang is goed voor de samenleving'
• voorstander abolitionisme
• 'tegengaan individuele vrijheid en ontplooiing is slecht voor de economie.
• Wet 'Le Chapelier'is een logisch gevolg  van economisch liberalisme

'Leg uit dat de 'Wet Le Chapelier' past bij het economisch liberalisme maar ongunstig uitpakte voor de arbeidersorganisaties