Poëzie

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

opzet

 1. Het zacht maken van stenen 

• nadenken over de kenmerken en de functie van poëzie
• verschillende stijlen en versvormen verkennen
•  soorten rijm herkennen
•  beeldpoëzie maken

 2. Ik ben de blauwbilgorgel

• aan de slag met metrum en ritme
• beeldspraak herkennen
• enkele bekende gedichten analyseren
• gedichten schrijven 

opzet

3. Hoe oude rijmen schittren van den roem

• aan de slag met stijlfiguren
  
• enkele bekende klassieke dichters en hun gedichten 
  
• sonnetten 
  

Wat is poëzie?
Waarom schrijven en lezen mensen poëzie?

Kenmerken poëzie

Minstens één van de volgende vier kenmerken:

1. een gedicht heeft een eigen uiterlijke vorm; 

2. in een gedicht spelen (rijm)klanken, maat en/of ritme een rol; 

3. een gedicht heeft een of meer versregels met een speciale (soms ongrammaticale) zinsbouw; 

4. in een gedicht wordt gespeeld met betekenissen van woorden.

Vorm

 Poëzie: vorm en inhoud

Bij poëzie gaat het zowel om de inhoud als om de vorm. Vaak is er een relatie tussen vorm en inhoud en brengt de vorm je dichter bij de inhoud. 

ELK GEDICHT ROEPT EEN WERELD OP

taal beschrijft een werkelijkheid

taal roept een werkelijkheid op

taal staat los van de werkelijkheid

Inhoud

Ellen Deckwitz

Ellen Deckwitz (1982) is een van de belangrijkste dichters van haar generatie. Ze won met De Steen vreest mij (2011) de C. Buddingh’-prijs voor het beste poëziedebuut en is een graag geziene gast op literaire podia. Dankzij optredens in televisieprogramma’s als De Wereld Draait Door en een column in nrc.next heeft Deckwitz zich ontwikkeld tot een van onze meest aanstekelijke poëzieambassadeurs.

Waarom zou de titel van Deckwitz' cursus genieten van poëzie 'Olijven moet je leren lezen' heten?

Uit: Olijven moet je leren lezen

"Sommige mensen hebben nogal griezelige opvattingen over poëzie. Dat een gedicht bijvoorbeeld alles mag betekenen wat je maar wil. Dat songteksten altijd poëzie zijn, hoewel de meeste een slappe herkauwing van common sense zijn." 

Uit: Olijven moet je leren lezen

"En dat terwijl poëzie zo fantastisch is. Ze kan tegelijkertijd grappig én schrijnend zijn, ontroerend én ontluisterend. Acht regels kunnen de impact hebben van een natuurdocumentaire en actiefilm in één. Regels als alles van waarde is weerloos of niet het snijden doet zo'n pijn, maar het afgesneden zijn zingen mee met iedere stap die ik zet." 

"Een kleine waarschuwing is hier wel op haar plaats. Poëzie is niet ongevaarlijk. Ze kan je vrolijk maken, maar ook somber. Verdrietig. Opeens zie je gevoelens verwoord die je eerder niet kon uitdrukken en dus ook niet verwerken." 

Uit: Olijven moet je leren lezen

"Het is een goede vraag, die raakt aan een van de pijnlijkste aspecten van poëzie: dat ze je het gevoel kan geven dat je dom bent." (...) Hoe vaag een gedicht ook kan lijken (en geloof me, er zijn gedichten waar de gehele literatuurwetenschap geen raad mee weet), het wil altijd iets overbrengen. Anders had er in plaats van De oude meepse barg rust nimmermeer in drab net zo goed PLOxq*355' kunnen staan." 

Uit: Olijven moet je leren lezen

"Hoe prachtig is zwemmen opeens als je gelooft dat Snoek het meent, dat zwemmen liefhebben met iedere porie is? Al kan je niet precies uitleggen waarom zwemmen met armen en benen oude geheimen vertellen is, toch heb je een idee wat Snoek hiermee bedoelt. Beginnen met het lezen van poëzie is ermee akkoord gaan dat je niet meteen alles begrijpt. Maar wel dingen gaat aanvoelen." 

Uit: Olijven moet je leren lezen

"Waarom zegt Snoek niet gewoon dat hij van zwemmen houdt? Omdat hij niet gewoon van zwemmen houdt. Hij zegt niet gewoon wat hij bedoelt, hij zegt precies wat hij bedoelt. Iedereen die begint met het lezen van poëzie mag ervan uitgaan dat het gedicht iets wil zeggen. Het is deel van de conversatie-etiquette tussen tekst en lezer en de eerste les in het leren lezen van gedichten." 

van gedicht....naar songtekst

Welk liedje voldoet aan de kenmerken van poëzie?

Nobelprijs 2016 Bob Dylan

Welke kenmerken van poëzie herken je in het lied van Mart Hoogkamer?

oefening

• Bekijk de hand-out met verschillende gedichten 
  
• Bepaal bij elk gedicht hoe je het waardeert en en waarom

Beeldende woorden

Men zegt; een beeld zegt veel meer

Dan duizend woorden keer op keer

Want een beeld spreekt visueel

En wordt gezien als één geheel

Maar kijken we alleen met de ogen

En raakt het hart niet bewogen

Dan blijft het beeld vlak en kaal

Al zie je het zeker duizend maal

Maar je kunt ook woorden horen

Met je hart en met je oren

Een gedicht geeft je ook zicht

Zelfs al zijn je ogen dicht

Zo zijn de beelden en de woorden

Die we zagen maar ook hoorden

Aanvullend met elkaar verweven

Zoals horen en kijken in ons leven

Het zacht maken van stenen 

• nadenken over de kenmerken en de functie van poëzie
  
•  verschillende stijlen en versvormen verkennen
  
•  soorten rijm herkennen
  
•  beeldpoëzie maken
  

oefening

• We maken een beeldgedicht oftewel 'een woordschittering' 
  
• Wanneer je woorden (vrij letterlijk, met een schaar) uit de context haalt en in een nieuwe plaatst, kunnen er prikkelende poëtische creaties kunnen ontstaan.
  
• probeer een assonantie, alliteratie of enjambement te verwerken