Thema 13: Gaswisseling en uitscheiding

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 4

Thema 13 Gaswisseling en uitscheiding  

Thema 13: Gaswisseling en uitscheiding

Basisstof 1: Een constant inwendig milieu

 De omgeving om je heen. Bacteriën, virussen, schimmels en andere stoffen. ( uitwendig milieu )

• inhoud darmkanaal en lucht in je longen = uitwendig milieu!!!

• weefselvloeistof en bloedplasma = inwendig milieu!!!

Opslaan van stoffen voorbeelden:

o    Glucose: wordt door insuline omgezet naar glycogeen (opgeslagen in lever & spieren)
o    Vet: wordt opgeslagen in het gele beenmerg van pijpbeenderen en in onderhuids bindweefsel,
o    Bij een tekort van een stof worden de stoffen weer in het inwendige milieu gestopt.

Uitscheiden van stoffen:

•   Uitscheiding: Stof wordt uit het inwendig milieu (weefselvloeistof & bloedplasma) verwijderd  en verlaat het lichaam.
•    Longen: scheiden water(-damp) en CO2 uit.
•    Nieren: afvalstoffen en water
•    Lever: uitscheiding  van afvalstoffen. O.a. gifstoffen zoals medicijnen, alcohol, drugs. Maar ook dode rode bloedcellen.

BS 2  De huid en het onderhuidse bindweefsel

Delen van de huid

Hoornlaag: =dode verhoornde cel resten.

bescherming tegen beschadiging, uitdroging en ziekte verwekkers.

Eelt: een erg dikke hoornlaag waar veel wrijving is (voetzool).

 

Delen van de huid

Kiemlaag: (levende cellen): de onderste laag cellen deelt zich steeds. 

• Hierdoor wordt de afslijtende hoornlaag aangevuld.

 

Pigment (= donkere kleurstof)zit in de kiemlaag

Pigmentcellen maken pigment. Hoe meer pigment de cellen hebben des te donkerder is de huid. Beschermt tegen schadelijke UV-straling in zonlicht

Delen van de huid

Haar met talgkliertje.

Talg is vettige stof die haar en hoornlaag soepel houden.

 

Delen van de huid

Zweetklieren in de lederhuid: produceren zweet.

• Het zweet komt uit de poriën op de huid.
  
• Door verdamping van zweet koelt het lichaam af.
  

Regeling lichaamstemperatuur

37 graden Celsius

Warmer? Bloedvaten wijder, veel zweetproductie

Kouder? Bloedvaten nauwer, weinig zweetproductie

Te koud? trillen om warmer te worden

Bs 3 Ademhalingsstelsel van de mens

Neusholte

voordelen om te ademen door je neus

• In de neusholte wordt de lucht gekeurd.
• Neusharen houden stof tegen
• Het neusslijmvlies maakt de lucht vochtig en houdt bacteriën tegen
• Het bloed in je neus maakt de lucht warm

Longblaasjes met longhaarvaten

Om de longblaasjes zitten de longhaarvaten.

• Deze nemen zuurstof op
• En geven koolstofdioxide af
• één cellaag dik waar gassen makkelijk doorheen kunnen.
• Hierdoor snelle gaswisseling

13.4 Inademen en Uitademen

Borstademhaling

 Inademen:  ribben + borstbeen omhoog = borstholte wordt groter.

 Uitademen: ribben + borstbeen omlaag = borstholte wordt kleiner.

Buikademhaling

Middenrifspieren gaan naar beneden en omhoog

Inademen:

Middenrifspier gaat naar beneden, lucht wordt in de longen naar binnen gezogen

Uitademen:

Middenrifspieren gaan omhoog, lucht wordt uit de longen gedrukt 

Reptielen, vogels en zoogdieren

Reptielen, vogels en zoogdieren halen adem met hun longen. 

Met hun longen kunnen deze dieren zuurstof uit de lucht halen. 

Reptielen en zoogdieren die in de zee leven moeten dus regelmatig boven water komen om te ademen. 

Vissen

Halen zuurstof uit het water met kieuwen. 

De kieuwen bestaan uit heel veel kieuwplaatjes. Daarin stroomt bloed. De kieuwen zijn beschermd door kieuwdeksels. 

Water --> in de mondholte / uit langs de kieuwen. Kieuwdeksels gaan open en dicht.

Zuurstof gaat vanuit het water naar het bloed in de kieuwen. De kieuwplaatjes werken als longblaasjes.

Amfibieën

Amfibieën veranderen tijdens hun leven, in het begin lijken ze erg op vissen.  (= kieuwen en huid)

Volwassen amfibieën leven in het water en op het land. Ze halen adem met longen en door de huid. 

Insecten

Een insect heeft allemaal buisjes in zijn lichaam -> tracheeën.

Hierdoor gaat lucht naar alle delen van het insect.

De cellen nemen zuurstof op en geven koolstofdioxide af. 

Insecten

In de huid zitten kleine openingen -> stigma's. Bij zo'n stigma start een trachee. 

Een stigma zit vaak in het achterlijf van een insect. 

Door het achterlijf te trillen stroomt lucht de tracheeën in en uit. 

Functies lever

• giftige stoffen uit het bloed halen en afbreken. (bv. alcohol, medicijnen en drugs)
• afvalstoffen uit het bloed halen en afbreken (bv. eiwitten en rode bloedcellen)
• gal maken
• Glucose gehalte constant houden 

 Glucose gehalte constant houden

Wanneer te veel glucose  -->

<--Wanneer te weinig glucose

Leverbloedvaten

De lever heeft drie bloedvaten:

- De leverslagader (van aorta naar lever)

- De leverader (van de lever naar de holle ader)

- De poortader (van de dunne darm naar de lever

schooltv.nl

De onderdelen van je nieren en urinewegen

Een nier bestaat uit:

het nierschors, niermerg 

en de nierbekken.

Via je nierslagaders komt er
bloed met afvalstoffen in je
nieren. 

Werking nieren

- De nierschors en het niermerg scheiden samen water met afvalstoffen uit (= urine). 

- Het nierbekken verzamelt de urine.

- Via urine leider naar de urineblaas (opslag)

- Verlaat lichaam via urinebuis