D1BTh8 B2 lln: Wat is gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 1

D1BTh8 B2

Wat is gedrag

Hoe komt het dat
mensen 'iets doen'

Hoe komt het dat mensen iets doen?

Geef een voorbeeld van
'gedrag'

Geef een voorbeeld van gedrag.

B2: Wat is gedrag

Je leert wat gedrag is.

• Je leert waardoor gedrag ontstaat

• Je weet wat de volgende begrippen te   maken hebben met gedrag: 

Respons, handeling, in- en uitwendige prikkel, sleutelprikkel, motivatie, aangeleerd gedrag en erfelijke factoren, rolgedrag en rolpatronen

Leerdoelen

Welk gedrag
vind jij 'niet normaal'?

Wat is gedrag? 

Met gedrag worden alle waarneembare activiteiten van een mens of dier bedoeld. Het is alles wat een mens of dier doet. Het zijn bewegingen, houdingen en gezichtsuitdrukkingen.

Gedragingen komen vaak tot stand door de werking van spieren en soms door de werking van klieren. Denk bijvoorbeeld aan het kwijlen van een hond op het moment dat hij voedsel ruikt of ziet.

Gedrag kan ons heel veel vertellen over de mensen om ons heen, maar ook over dieren. Daarnaast is gedrag gewoon prachtig om te zien. 

Elk organisme heeft zijn eigen, vaak herkenbare handelingen. 

Door onderzoek leren we over gedrag.

Wat is gedrag?

1. Alles wat een mens of dier doet
2. lopen, iets pakken, lachen
3. spieren die werken
4. planten die water opnemen

Van prikkel tot reactie 

1. Prikkel    Verandering in omgeving               oog - bonbon
2. Adequate prikkel voor gezichtszintuig
3. Impuls (elektrische seintje) vanaf gezichtszintuig via zenuwen naar de hersenen
4. Hersenen verwerken impuls  = waarnemen
5. Hersenen versturen impuls naar spier/klier
6. Respons van een spier / klier

Prikkel en respons 

Een respons is een reactie van een dier of mens op een prikkel. In het volgende filmpje zie je hoe een hond reageert op de thuiskomst van z'n baasje. Het horen en zien van het baasje (geluidsprikkels en zichtprikkels) zorgen voor impulsen (een elektrisch signaaltje). 

De zenuwcellen geleiden en verwerken de impulsen. 

Door samentrekken van de spieren worden de oren gespitst. 

Dit is een respons op de prikkels. 

Welke responsen zie je nog meer bij de hond? Noteer ze in je schrift. 

Welke responsen
heb je gezien bij de hond?

Welke respons heb je
gezien bij de hond?

Wat is een prikkel?

1. invloed uit de omgeving op een organisme
2. reactie van een mens of dier op iets
3. een zintuig
4. een zenuw

Een prikkel kan ervoor zorgen dat er een (reactie) respons komt

1. ja
2. nee

Adequate prikkel: Een prikkel waarvoor een zintuig gespecialiseerd is.  Licht - ogen. 

Geluid is een niet-adequate prikkel voor je neus. Geluid is een adequate voor je oren.

Niet elke prikkel veroorzaakt een respons. Hoe kan dat?

Inwendige en uitwendige prikkel

Gedrag wordt veroorzaakt door inwendige prikkels en uitwendige prikkels.
Voorbeelden van inwendige prikkels zijn: honger en dorst, hormonen, erfelijke factoren en opgedane ervaringen.

Een voorbeeld van een uitwendige prikkel is de rode vlek op de snavel van een meeuw. Een jonge meeuw pikt naar de rode vlek. Het pikken van het jong is ook een prikkel, het motiveert de ouder voedsel te braken.

Als een inwendige prikkel niet of niet voldoende aanwezig, dan komt het betreffende gedrag niet tot stand. Bijvoorbeeld: als een leeuw geen honger heeft, valt hij geen prooi aan. 

Voorbeeld van een
uitwendige prikkel
(1 of meer antw. goed)

1. Geluid en licht
2. Honger en dorst
3. Hoofdpijn
4. Pijn in de buik

Voorbeeld van een inwendige prikkel

1. Geluid
2. Licht
3. Een prikkel die in het lichaam ontstaat
4. Jezelf met je hamer op de duim slaan

Begrijp je hoe dit 

gedrag ontstaat?            

Een prikkel is een verandering in de omgeving, hier reageren dieren en mensen op.

Uitwendige prikkel > iets zien bijv. de hond ziet de voerbak 
Inwendige prikkel   > de hond heeft honger

Respons (reactie): de hond loopt naar de voederbak en eet

Gedrag ontstaat doordat mensen en dieren reageren op inwendige en uitwendige prikkels. 

Alle reacties op prikkels vormen het gedrag.

Ook als de hond niet was gaan eten was dit  ook een reactie (respons)  en dus gedrag geweest. 

Werkboek

Maak opdracht  10 en 11

Kun je 'praten' met je lichaam?                      

Aan de gezichtsuitdrukkingen van de mens kun je

zes emoties herkennen.

• Vreugde
• Verdriet
• Verbazing
• Woede
• Afschuw
• Angst

Je laat met je lichaam zien hoe je je voelt --> Lichaamstaal

Dit is non-verbaal communiceren

(zonder woorden te zeggen of te schrijven)

Tinbergen, een bioloog

 Hij bestudeerde het gedrag van zilvermeeuwen. 

Een kuiken van een zilvermeeuw pikt op de rode stip op de snavel van zijn ouders.  

Het kuiken bedelt om voedsel. 

De ouder geeft voedsel uit de eigen bek aan het jong.  

De rode stip is een bijzondere prikkel! 

Als een prikkel
steeds dezelfde
reactie (respons) geeft noem je dit:

1. een sleutelprikkel
2. een uitwendige prikkel
3. een inwendige prikkel
4. een respons

In films maken ze ook gebruik van
sleutelprikkels of supranormale prikkels.
Bekijk de afbeelding. Van welk soort
prikkel hebben ze hier gebruik gemaakt?

1. Van een sleutelprikkel
2. Van een supranormale prikkel
3. een respons
4. een reactie

De rode kleur in de bek van het koekoeksjong is een ... voor de heggenmus om het koekoeksjong te voeren.

1. sleutelprikkel
2. impuls
3. prikkel
4. supranormale prikkel

De kuikentjes vertonen

1. Aangeleerd gedrag
2. Erfelijk gedrag
3. geen gedrag
4. menselijk gedrag

Gedrag kan

1. zijn aangeleerd
2. worden bepaald door erfelijke factoren

1. 1 . Waar 2. Niet waar
2. 1 . Niet waar 2. Waar
3. Beide niet waar
4. Beide waar

De hond vertoont
in het filmpje bijzonder

1. Aangeleerd gedrag
2. Erfelijk gedrag

Motivatie is de bereidheid om te reageren op een prikkel
Welke prikkels heb jij nodig om je huiswerk te doen?

lief hè, wil jij hier voor zorgen?

Baby's en jonge dieren zien er liever uit dan volwassenen.
1. Hoe komt dat?
2. Wat is het gevolg?

Rolpatroon

Een rolpatroon is de manier waarop mensen onderling functioneren. 

Mensen verwachten dat de ander volgens het rolpatroon dingen doet of reageert.

Stel:

De man die de stoel gooit is van beroep
leraar of politieagent

1. dit is rolgedrag
2. dit is geen rolgedrag
3. je kunt dat niet zeggen
4. dit sociaal gedrag

Een leerling zegt dat hij iets niet snapt
De leraar legt het uit.
(1 of meer antwoorden goed)

1. De leraar voldoet aan het rolpatroon
2. De leraar reageert op een inwendige prikkel
3. De leraar vertoont asociaal gedrag
4. De reageert op een uitwendige impuls

Werkboek

Maak opdracht  5 t/m 9

Wat heb je geleerd,
wat vind je nog lastig?

Opvallend nieuws?

Respons,  motivatie, aangeleerd gedrag en erfelijke factoren, rolgedrag en rolpatronen .............

Zoek eens opvallende zaken die voorbij komen in de media en die te maken hebben met wat je hebt geleerd. 

Maak een 'nieuwspagina' waarin je uitlegt waarom dit opvallend nieuws is!