Spelling blok 4

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Onderwerp 

Spelling blok 4 

Wat is ook alweer een samenstelling?
Geef de omschrijving + 1 voorbeeld.

Tussenletter bij samenstellingen

Bij een samenstelling voeg je dus één of meer woorden samen tot één nieuw woord. Soms moet je wel letters toevoegen om het nieuwe woord te maken. 

Voorbeeld:

spin + web = spinnenweb

getuige + verklaring = getuigenverklaring

dorp + kern = dorpskern

Wel of niet een tussen -n

In sommige samenstelling komt er een -n bij. Maar wanneer schrijf je nu die -n en wanneer heb je alleen een -e?

Kijk eens naar de volgende rij woorden, wat valt op?

- plantenbak

- tomatensap

- horlogemaker

- secondewijzer

- groentesoep

Bedenk voor jezelf wat de meervoudsvorm van het eerste deel van de samenstelling is. 

- plantenbak

- tomatensap

- horlogemaker

- secondewijzer

- groentesoep

Vergelijk de meervoudsvormen met de schrijfwijze van de samenstelling. Wat zie je?

plant - planten

tomaat - tomaten

horloge - horloges

seconde - secondes/seconden

groente - groenten/groentes

Wanneer schrijf je een tussen -s?

Simpel, je schrijft de -s als je die hoort. 

Wat nu als het tweede deel van de samenstelling begint met een sisklank? Dan vervang je dat deel door een woord dat niet met een sisklank begint. Hoor je dan een -s, dan schrijf je ook een -s bij de samenstelling met een sisklank.

Voorbeeld: 

reddingsschip, want reddingsboot 

dorpsstraat, want dorpskern

Groente + soep

1. groentesoep
2. groentensoep

collecte + bus

1. collectenbus
2. collectebus

knarsen + tanden

1. knarsentanden
2. knarsetanden

reus + leuk

1. reuzeleuk
2. reuzenleuk

reus + rad

1. reuzenrad
2. reuzerad

stad + schouwburg

1. stadschouwburg
2. stadsschouwburg

Samentrekking

Soms kun je woorden of woorddelen in een zin weglaten, omdat ze al eerder in de zin voorkomen. Dit zorgt ervoor dat je herhaling voorkomt en zinnen korter en beter leesbaar worden. Je noemt dit een samentrekking.

Samentrekking kan op woordniveau of binnen een woordgroep.

Binnen een woordgroep:

Oude boeken en nieuwe boeken → oude en nieuwe boeken.

In een klas zitten ijverige leerlingen en minder ijverige leerlingen → In een klas zitten ijverige en minder ijverige leerlingen.

Let op! Je zet geen streepjes.

Op woordniveau:

dagdienst en nachtdienst → dag- en nachtdienst

Die fietsenzaak heeft zowel fietsverkoop als fietsverhuur. → Die fietsenzaak heeft zowel fietsverkoop als –verhuur.

Let op! Je zet alleen een streepje als je een deel van een samenstelling weglaat.

 

Dus: middelbare en basisschool óf basis- en middelbare school, hoofd- en kleine letters óf kleine en hoofdletters.

Zie je het verschil?

Schrijf korter op:
Europees kampioenschap en wereldkampioenschap

Schrijf korter op:
chocoladetaart en chocoladepudding

Schrijf korter op:
financieel beleid en personeelsbeleid

Schrijf korter op:
herfstvakantie, wintervakantie en zomervakantie

De apostrof: '

Een apostrof heb je soms nodig om uitspraakproblemen te voorkomen, bijvoorbeeld bij sommige meervoudsvormen, bezitsvormen en verkleinwoorden. Je kunt ’m ook gebruiken als je letters weglaat. In dit overzicht vind je de belangrijkste regels voor de apostrof.

Gebruik een apostrof:

1. bij het meervoud van zelfstandige naamwoorden op -a, -i, -o, -u of -y (met een medeklinker voor de y): radio’s, taxi’s, baby’s
2. bij het meervoud van letters en afkortingen: k’s, mp3’s
3. bij het verkleinwoord van letters, cijfers, afkortingen en woorden die eindigen op een -y (met een medeklinker ervoor): party’tje, p’tje, 4’tje, dvd’tje
4. bij de bezitsvorm van zelfstandige naamwoorden om uitspraakproblemen te voorkomen. Als het woord eindigt op een sisklank, schrijf je alleen een apostrof, geen extra -s: oma’s breiwerk, Rens’ etui
5. bij achtervoegsels van afkortingen: EHBO’er, sms’en5
6. bij woorden waarbij je letters weglaat: ’s ochtends, jus d’orange, ’t regent

Deze regels oefenen?

Maak de opdrachten 3, 5 en 6 van blok 4 Spelling

Extra oefenen:

• https://www.cambiumned.nl/oefeningen/oefening-de-tussenklank/
• https://www.cambiumned.nl/oefeningen/oefening-tremas-en-apostrof/