3.4 Ruiken en proeven!

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

3.4 

Ruiken, proeven en de huid

Wat gaan we doen vandaag?

- Het 'Biologische momentje' van de dag...

- Nieuwe uitleg paragraaf 3.4

- Practicum 

- Werken aan online opdrachten 'Verdieping - ogen van dieren'. 

Volgende les:
Het oor

Het 'biologische momentje' van de dag...

Het orgaan van Jacobson.

Het orgaan van Jacobson is het reukorgaan van slangen en
sommige hagedissen zoals skinken en varanen. Ook zoogdieren
zoals katten, honden en olifanten hebben een dergelijk orgaan.

Het Orgaan van Jacobson zit in de kop, bij de meeste dieren
tussen gehemelte en neusholte in. 

Het Orgaan geeft informatie van welk dier de geur is o.a d.m.v
feromonen (signaalstof). Het is een soort van  zesde zintuig: proevend ruiken, of ruikend proeven.

Hoe ruik je?

Reukcentrum: bovenin je neusholte, onderdeel van je neusslijmvlies. 

Geur: voor overleven (gevaarlijke omgeving, bedorven voedsel etc.)

Prikkels: geurstoffen (moleculen).

Moleculen - reukzintuig - reukzenuw - impuls - hersenen.

Van prikkel tot geur:

1. Reukcentrum → zintuigcellen met reukharen→ geurreceptoren.
   
2. Geurmolecuul (prikkel) bindt aan geurreceptor (vormpje) in reukhaar.
3. Impulsen diverse moleculen doorgeven aan reukzenuw.
4. Impulsen bevat info voor bepaalde ‘geurcombinatie’.
5. ‘Geurcombinatie’ verwerkt door hersengebieden.
6. Hersenen bewust van bepaalde geur.

Zie bron 2 blz. 78 + bron 7 en 8 blz. 80. KK!

Proeven: lekker of vies? 

Lekker of vies niet alleen afhankelijk van smaak:
- uiterlijk                  (o.a kleur 'je eet met je ogen'.)
- geluid                     (is het knapperig, kraakt het? 'Je eet met je oren'.)
- temperatuur       (is je friet koud geworden? Koude- en warmtezintuigen geven info.)
- structuur              (zit er nog prik in de cola? Tastzintuigen geven info.)

Dat alles is smaakbeleving. Hersenen verwerken alle info van je zintuigen gecombineerd om te bepalen of jij iets lekker vindt.

Daarnaast spelen eetgewoonten (cultuur en omgeving), leeftijd, media en emoties een rol. 

Wat proef je?

Tong is bekleed met groot aantal smaakpapillen. 

Smaakpapillen bevatten smaakzintuigen voor: zoet, bitter, umami (hartig), zout en zuur.

Je proef meer dan 5 smaken omdat je ook ruikt. Je reuk en smaak werken samen.

Van prikkel tot smaak:

1. Tong - papillen bevatten smaakzintuigen (smaakknopje).
   
2. Eten → kauwen → speeksel → betere verspreiding moleculen → contact met smaakknopje.
   
3. Smaakknopje bevat 5 zintuigencellen - elk gevoelig voor één bepaalde smaak. 
4. Zintuigcel geprikkeld - impuls gevormd - impuls vervoerd via smaakzenuw 
5. Impuls bereikt - smaakcentrum hersenen – herkenning smaak.

De huid

• 3 huidlagen K&K.
    - Opperhuid
        (hoornlaag: slijt af, kiemlaag: celdeling)
    - Lederhuid (alle 3 zintuigen
    - Onderhuidse bindweefsel
• Zie bron 2 blz. 82.
  
• Kiemlaag celdeling. ± 28 dagen.

Einde uitleg:

Prac. Ruiken en proeven.

- Werken aan online opdrachten 'Verdieping - ogen van dieren'. 

- Werken aan huiswerkopdrachten 3.4