3.1 en 3.2 De Gouden Eeuw: Amsterdam als stapelmarkt

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Startklaar

• Op je plek zitten 
• Telefoon in het Zakkie 
  
• Jas over de stoel, oortjes in de tas, tas op de grond
• Schoolspullen op tafel: Chromebook, JdW-map, etui 

Terugblik-opdrachten

Een spotprent uit de zestiende eeuw, met het onderschrift ‘de duivel bespeelt’. De kale monnik is Maarten Luther.
Is de bron gemaakt door een katholiek of protestant?

→Sleep de onderdelen naar de juiste plek

Protestant

Katholiek

Maarten Luther

De Paus

Aflaten

Bijbel in volkstaal

Latijnse kerkdienst

Sober

Beeldenverering

Reliekenverering

'Kale' kerk

Beelden in de kerk

'Magische' handelingen

Sobere handelingen

Leg uit waarom de centralisatiepolitiek van Karel V (en later Filips II) leidde tot kritiek van de adel?

Karel V trok alle macht naar zich toe, dat betekent dat anderen hun macht verloren (1p). Zo wilden de steden, gewesten en de adel hun voorrechten (privileges) behouden /particularisme / ze waren boos over de harde vervolging van de protestanten.

De oorzaken van de Nederlandse Opstand waren...

1. Economisch
2. Politiek
3. Religieus
4. Sociaal-geografisch

De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden ontstond in?

1. 1579
2. 1581
3. 1588
4. 1648

PTO-boekje

Het tijdvak waarin de regenten en vorsten over Nederland heersten noemen we ook wel de Gouden eeuw. Deze eeuw begon in 1600 en eindigde in 1700. --> maar waarom heet dit tijdvak zo?

In de 17e eeuw streefden veel vorsten (koningen) in Europa naar absolute macht. (1p) Tussen al die vorstendommen in Europa namen de Nederlanden een bijzondere positie in. De Nederlanden hadden namelijk geen vorst, maar het was een republiek dat bestuurd werd door regenten. (1p)
 

Overzicht Periode 2

• Thema: Regenten en Vorsten (1600-1700) & Pruiken en Revoluties (1700-1800)
• Benodigde lesmaterialen: Chromebook, JdW-map, etui 

Week 1	Week 2	Week 3	Week 4	Week 5	Week 6	Week 7	Week 8	Herhalings-week
Amsterdam als stapelmarkt: Moeder-negotie	Ontstaan van handels-kapitalisme: VOC & WIC	Tolerantie in de Republiek: Geloof, wetenschap en kunst	Een absolute heerser: Lodewijk XIV S.O. H3	Het Ancien Regime: De Derde Stand PO inleveren	Idealen van de Verlichting: Locke, Montesquieu en Rousseau	Franse Revolutie: Vrijheid, gelijkheid en broederschap	Verlicht absolutisme: Keizer Napoleon	Herhaling
		.

Tijd van Regenten en Vorsten

2. Voorkennis activeren

De docent activeert relevante voorkennis aan de hand van een terugblik-opdracht, waarbij eventueel een beroep op de thuistalen wordt gedaan. Op deze manier biedt de docent een kapstok om nieuwe stof te verbinden aan de eerder geleerde stof en richting te geven aan het verdere verloop van de les. Tegelijkertijd worden hiermee misconcepties van leerlingen zichtbaar gemaakt, waar de docent vervolgens gericht op in kan spelen.

Waarom was De Republiek bijzonder?

H3. De Republiek in de Gouden Eeuw 

Hoe kon de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden uitgroeien tot een wereldmacht?

Onze kleine Republiek werd in de zeventiende eeuw een belangrijk land in de internationale politiek en de wereldeconomie en bouwde een koloniaal rijk op in Azië en Amerika. Eigenlijk denken we nog steeds terug aan deze glorietijd en menen we vaak dat ons land groter is en meer invloed uitoefent dan in werkelijkheid. Op de Nederlandse uitvinders en wetenschappers, nieuwsgierig, praktisch en slim, zijn wij nu nog enorm trots, net als op de wereldberoemde schilderkunst van de Gouden Eeuw. Uit de Opstand tegen Philips II ontstond de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden (hoofdstuk 2). Een bijzonder staatje: niet met een koning, maar met vertegenwoordigers van steden en adel aan het hoofd, de Staten Generaal. Amsterdam werd de belangrijkste Europese handelsstad, die het zelfs lukte om de handel op Azië en Amerika van Spanje en Portugal af te snoepen. Sinds de Ontdekkingsreizen (hoofdstuk 1) kenden die zeeroutes naar de landen waar je specerijen, zijde, porselein, thee, zout, goud, zilver en andere kostbare handelsproducten kon halen. Al gauw ging de jonge Republiek zelf op ontdekkingstocht. Zeevaarders Houtman en de Keyser voeren om Afrika heen naar Azië. Nederlandse kaperschepen veroverden de zilvervloot die van Amerika naar Spanje voer en pakten Brazilië van de Portugezen af. Zo veroverde de Republiek niet alleen een eigen plekje in de internationale politiek (hoofdstuk 2), maar ook in de internationale economie.

Invalshoeken

De Republiek zat in de 17e eeuw in een “Gouden Eeuw”, omdat...
(politiek, economisch, sociaal en cultureel)

Economisch: hoge lonen/ veel werk

Religieus: gewetensvrijheid

Wetenschap: Persvrijheid

politiek: republiek in het midden van vorstendommen in Europa 

sociaal: rijke kooplieden, door de aandelenmarkt kon iedereen een stukje eigenaar zijn. 

Leg uit waarom Amsterdam en Antwerpen door hun ligging belangrijke handelssteden konden worden.

3.2 Amsterdam stapelmarkt van de wereld

Hoe werd Amsterdam de stapelmarkt van Europa en welke gevolgen had dat voor onze nijverheid en landbouw?

Hoe werd Amsterdam de stapelmarkt van Europa en welke gevolgen had dat voor de landbouw in de Republiek?

De Nederlandse boeren konden de bevolking in de steden niet meer voeden. Daarom importeerde Amsterdam graan uit landen rond de Oostzee, zoals Polen. De Nederlandse boeren legden zich toe op commerciële producten, zoals boter, kaas of hennep. De landbouw werd commercieel. Het werd opgeslagen in graanpakhuizen. Als er ergens in Europa tekort aan graan was steeg de graanprijs en verkochten de Amsterdammers dat weer. Ze namen meteen ijzer uit Zweden of hout voor de scheepsbouw. De Amsterdamse graanschepen brachten daar Franse of Duitse wijn en laken van wol uit Vlaanderen. Later ook specerijen, zijde en thee uit Azië. Ze profiteerden van het handelsnetwerk van gevluchte kooplui uit Antwerpen. Dat was een onbedoeld gevolg van de val van Antwerpen. Zo groeide de stad en moest de grachtengordel en de Jordaan worden aangelegd. Omdat de import- en exportgoederen tijdelijk in Amsterdamse pakhuizen werden ‘opgestapeld’ werd Amsterdam de stapelmarkt van Europa.

Leerdoelen

1. Je kent de betekenis van de volgende begrippen: stapelmarkt, handelskapitalisme, moedernegotie, commerciële landbouw en Gouden Eeuw. (R)
   
2. Je kunt aangeven waarom de handel met Oostzeegebied ook wel de “moedernegotie” wordt genoemd. (T1)
   
3. Je kunt een aantal oorzaken geven voor het feit dat Amsterdam in de 17e eeuw de grootste stapelmarkt van Europa werd. (T2)
   
4. Je kunt op politiek, economisch, sociaal en cultureel vlak uitleggen waarom er in de 17e eeuw van een “Gouden Eeuw” in de Republiek gesproken kan worden. (T2)

Hoe zat het ook alweer?

Het draait om winst

Waarom werden de Amsterdammers rijk?

Handelskapitalisme

Specialisatie en commercialisering

Waarom werd de Oostzeehandel de moedernegotie genoemd?

Stelling: Zonder de Oostzeehandel zou de Nederlandse Opstand als snel stoppen.

Eens

Oneens

Oostzeehandel

Oostzeehandel

Leg uit waarom Amsterdam en Antwerpen door hun ligging belangrijke handelssteden konden worden.

Amsterdam: de stapelmarkt van Europa

Hoe zat het ook alweer?

Vanwege de oorlog met Spanje vertrokken veel mensen (handelaren en wetenschappers) naar de Noordelijke Nederlanden (Amsterdam) in de 17e eeuw. Daarnaast kende Amsterdam een goede ligging. Het was een goede handelsknooppunt tussen Noord- en Zuid-Europa. Het was een rustplaats en er stonden vele pakhuizen. Hierdoor groeide de stad uit tot stapelmarkt.

Europese handel

Leerdoelen

1. Je kent de betekenis van de volgende begrippen: stapelmarkt, handelskapitalisme, moedernegotie, commerciële landbouw en Gouden Eeuw. (R)
   
2. Je kunt aangeven waarom de handel met Oostzeegebied ook wel de “moedernegotie” wordt genoemd. (T1)
   
3. Je kunt een aantal oorzaken geven voor het feit dat Amsterdam in de 17e eeuw de grootste stapelmarkt van Europa werd. (T2)
   
4. Je kunt op politiek, economisch, sociaal en cultureel vlak uitleggen waarom er in de 17e eeuw van een “Gouden Eeuw” in de Republiek gesproken kan worden. (T2)