3.2 + 3.4

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

De Republiek in de Gouden Eeuw

aan het eind van deze les:

• weet je wat oostzeehandel is en kun je verklaren hoe dit voor de bloeiende welvaart zorgde
• je kent het begrip stapelmarkt en je weet hoe de Amsterdamse stapelmarkt de grootste van Europa kon worden 
• je kent het begrip handelskapitalisme en je kunt hier een voorbeeld van geven 
• Je weet wat tolerantie is en kunt verklaren waarom dit positief is voor de welvaart van de Republiek

De Gouden Eeuw

• ook wel de 17e eeuw
• tijd van economische bloei
• maar ook in de kunst
• Niet voor iedereen een Gouden Eeuw
• ook veel zwarte bladzijden 

Stadsuitbuiting

Middeleeuws Amsterdam woonde en werkte iedereen door elkaar.

Ec bloeide op: stadsbestuur maakte uitbreidingsplannen: Grachten gegraven: Het singel, de Herengracht, de Keizersgracht en de Prinsengracht. 

Aan de grachten: koopmanshuizen (kantoor, zolder voor opslag) met tuin. 

arme mensen naar de nieuwe wijk Jordaan

De Amsterdamse Haven

Amsterdam werd de belangrijkste

havenstad, vanwege de stijging van

de zeespiegel konden grote 

schepen Amsterdam makkelijk

bereiken. 

Amsterdamse stapelmarkt 

• Boeren konden niet genoeg voedsel produceren: graan importeren uit oostzeegebied
• opgeslagen in pakhuizen voordat het verder verhandeld werd
• prijzen varieerden op basis van vraag/aanbod
• naast graan ook andere producten in Amsterdam opgeslagen--> Amsterdam werd belangrijkste stapelmarkt vd wereld

oostzeehandel

• ook wel 'moedernegotie'
• graanimport uit Oostzeegebied (Polen), maar ook hout en ijzer uit Zweden

• Leeg heenvaren te duur: Boter, kaas, textiel, wijn en vis naar Oostzeegebied  
  

Gevolgen Moedernegotie  

Goedkoop graan is verkrijgbaar 

Specialisatie -> gaan zich richten op een specifieke tak van de nijverheid 

- Kaas, Boter, Melk en Vlees 

Ze richten zich op de markt -> Commerciële landbouw

handelskapitalisme 

kapitaal/bezit vermeerderen door grondstoffen & materialen in te kopen en te bewerken om met winst door te verkopen.

• geleerd door goede contacten uit Antwerpen

• Maar: 1585: Antwerpen in handen van Spanjaarden --> vluchtelingen met kennis en kapitaal naar Amsterdam 

geloof en tolerantie

• calvinistische kerk was de bevoorrechte kerk in de Republiek

• Katholieken kwamen samen in schuilkerken 

• Tolerantie: het accepteren van andersdenkenden 

• Katholieken, Lutheranen en Joden worden 'gedoogd'

Factoren op immigratie

• pushfactoren: factoren waarom je emigreert uit een land (wegduwfactoren) 
•  pullfactoren: factoren die een land aantrekkelijk maken om naar te trekken (aantrekfactoren)

Pushfactoren: armoede, honger, geloofsvervolgingen

Pullfactoren:  werkgelegenheid, welvaart, geloofsvrijheid 

Welvaart

• Tekort aan werklui --> hoge lonen, maar ook hoge prijzen
  
• gebruik maken van bedeling: gratis brood (genoeg graan), klompen of turf
  
• Hongeroproer was niet van toepassing in de 17e eeuw 

handel en tolerantie

Tolerantie was vooral handig in politiek en economisch opzicht. Bijvoorbeeld:

• Tolerant zijn tegenover indianen --> bondgenoot tegen Portugezen
• Tolerantie tegenover katholieke Portugezen in Brazilië 
• Tolerant zijn tegenover Joodse vluchtelingen uit Antwerpen --> kennis en geld in de Republiek 

Wetenschap en tolerantie 

Dankzij de tolerantie in de Republiek ontstond er veel vrijheid van denken. Hierdoor waren natuurwetenschappelijke onderzoeken mogelijk. Uitvinden werd een rage. Bijvoorbeeld:

• de microscoop van Antoni van Leeuwenhoek
• Het slingeruurwerk van Christiaan Huygens 

Baruch de Spinoza 

• filosoof
•  De bijbel is door mensen bedacht: God is geen persoon, maar zit in elk stukje natuur

• Denken vanuit de Ratio (vestand) --> rationeel denken / rationalisme 

• Wetenschappelijke revolutie nadat zijn werk vanuit het Latijn was vertaald 

Bedenk zelf een voorbeeld van Handelskapitalisme.