Lear mar Frysk - module 2 - les 10 (gedichten)

• Fries
• Beroepsopleiding

Lear mar Frysk module 2 - les 10

No goeie >>> www.proefdekunst.nl/marieke-poppe

Les 10 Hy hat altyd ôfwaaid praat.

Hy heeft altijd onbeduidende praatjes.

In les oer it fertellen fan ferhalen.

80% fan de lessen folge = sertifikaat

EduFrysk

kinst in jier lang brûke.

Hawwe kursisten 80% fan de lessen folge, dan kinne hja in digitaal sertifikaat krije. Nei de lêste les by de kursusadminstraasje trochjaan wa't yn oanmerking komt foar in sertifikaat.  Provinsje = noch (doop)namme,  bertedatum en berteplak trochjaan.

Kursisten kinne in hiel jier EduFrysk brûke.

Wurklist

• Frjentsjer: kofje / tee ôrekkenje
• Húswurk
• Harkje, lêze en útspraak oefenje (oer it fertellen fan ferhalen)
• Tomke Toets
• Weomsjen op 'e lesserige
  

Húswurk

Opdrachten:

8 > foarlêsbeurt yn de les

9 > dogge we oars

10 en 11 > is oan dysels

12 > as der tiid foar is dan krigest foarlêsbeurt yn de les

Tink om de Tomke Toets!

Opdracht 9 tarieding nije wike

Sykje in Frysk gedicht út.

Nije wike draachst it gedicht foar.

It mei ek in oar Frysk gedicht fan dy skriuwer wêze.

Do (of ik) fertelst wat yn it Frysk/Nederlânsk oer de skriuwer.

Sjoch op www.sirkwy.nl (.frl) foar ynformaasje oer de skriuwer.

Opdracht 9 is in oare opdracht as yn it boek stiet!

https://www.sirkwy.nl (of .frl)

https://www.frieseliteratuur.nl/

1. Eppie Dam

Muzyk Hindrik van der Meer

Eppie Dam

De Pomp, by Kollum (1953 - )

Underwizer op Urk en yn Balk.

Eigentiidske liturgyen en lieten mei Hindrik van der Meer: Hertslach.

Wurd foar Wurd bernebibel oerset.

Berneboeken: Tjilp. Sport oer Foppe de Haan, Abe Lenstra & Henk Kroes.

Gysbert Japicxpriis foar dichtbondel Fallend ljocht 2017.

2. Baukje Wytsma

2018 Ridder yn de Oarder van Oranje-Nassau.

Baukje Wytsma

Reduzum (1946 - 29 desimber 2022)

Skoaljuffer, 1976 bernepoëzij Romke Timen Tomke en oare opsizferskes. 

Simmer 2000-liet en teksten foar Anneke Douma & Douwe Heeringa.

Sjoernaliste Ljouwerter Krante.

It Fryske Boek berneboekewike 1987 Disse & Jinge mei Akky van der Veer.

Jierren lang gedichten PC Frjentsjer.

Bonkefeart foar Anneke Douma.

Brel in Fries foar Douwe Heeringa.

YouTube [2:39]

Picture Poems - Baukje Wytsma - Lêste kuier.

3. Nyk de Vries

Nyk de Vries

Noardburgum (1971 - )

Muzikant mei Meindert Talma. Nije generaasje Fryske skriuwers út Grins. Aktyf mei 'spoken word' op it ynternet, YouTube: 'hoefolle wurden'.

Yn 2019 'Dichter fan Fryslân', opfolger fan Eeltsje Hettinga.

Piter Jellespriis 2016 roman Renger.

 Wennet no yn Amsterdam.

YouTUbe [3:55]

Nyk de Vries - Dichter fan Fryslân - Hoefolle wurden.

https://youtu.be/V4oR7xNHhto

YouTube [3:48]

Nyk de Vries - Dichter fan Fryslân - Asman.

https://youtu.be/jGKopZgeo_A

4. Obe Postma

Obe Postma

Koarnwert - Ljouwert (1868-1963)

Wis- en natuerkundige. 

Hat as earste dichter yn Fryslân rym en metrum loslitten: it 'frije fers'.

1e winner Gysbert Japicxpriis 1947.

Obe Postma Selskip hâldt syn neilittenskip yn eare.

Wurdt wurdearre as dé "Dichter fan it Fryske lân". OBE yn Ljouwert. 

www.obepostma.nl

5.Pieter Jelles Troelstra

Piter Jelles Troelstra

Ljouwert - De Haach (1860-1930)

As bern wenne yn Stiens.

 Yn 1897 polityk strider foar de SDAP yn de Twadde Keamer en advokaat foar de bruorren Hogerhuis. Rôp as sosjalist yn 1918 de revolúsje út. 

Earste houlik mei Sjoukje Bokma de Boer (Nynke fan Hichtum).

Monumint foar Piter Jelles yn Stiens.

NED Pieter Jelles

FRY Piter Jelles

6. Tiny Mulder

Tiny Mulder

Beetstersweach - Jellum (1921-2010)

Wenne as bern yn Assen, Frysk leard as twadde taal doe't se op har 13e nei Drachten ferhuze.

Sjoernaliste foar it Friesch Dagblad.

Berneboek Juffer Kuorkebier (1957).

Koerierster yn it ferset: skreaun roman Tin iis (1981) gevaarlijk ijs.

Gysbert Japicxpriis foar oeuvre 1986.

7. Diet Huber

Diet Huber

Ljouwert - Amsterdam (1924-2008)

Skreaun en yllustreare berneboeken.

Hat skoft yn Stockholm wenne. 

Hie in bernerubryk yn De Friesche Koerier fan 1952-1961. 

Wie by It Parool de opfolchster fan Annie M.G. Schmidt.

1e printinge fan Tutte mei de linten yn 1955, 12e printinge yn 2012.

YouTube [0:56]

De uil met de zeven zuurtjes.

https://youtu.be/uOevPjgXTjI

8. Gysbert Japicx

Hiskje Oosterwijk

Gysbert Japicx

Boalsert (1603-1666).

Brûkte Frysk as kultuertaal. 

Museum yn Bolsert.

"Hy wie in berch yn leechlân."

Teaterfoarstelling fan Hiske Oosterwijk mei nije muzikale komposysjes fan syn teksten.

YouTube [16:28]

Hiske Oosterwijk - Gysbert Japicx projekt yn Noardewyn live, 2020.

https://youtu.be/0UtEH3CrXFs

www.gysbertjapicx.nl/museum

YouTube

Fadeerpaard - Tsjebbe Hettinga

https://youtu.be/uoa99gPhc6w

9. Tsjêbbe Hettinga

Tsjêbbe Hettinga

Burchwert - Ljouwert (1949-2013)

Broer fan dichter Eeltsje Hettinga.

Wûn mei Fan oer see en fierder de Gysbert Japicxpriis yn 2001. 

Alles út de holle, typearjend lûd.

Jûch optredens op ynternasjonale festivals lykas yn Kolombia en Ierlân.

Kulturele Haadstêd projekt yn Burchwert: Sjen yn it tsjuster.

YouTube [29:58]

Fryslân DOK: Tsjêbbe Hettinga.

https://youtu.be/c42M7FrGqfY

10. Harmen Wind

Harmen Wind

Ljouwert - Doesburch (1945-2010)

Wûn mei syn roman It ferset (Ned. Het verzet) de Rink van der Veldepriis yn 2006.

Op it kariljon yn Drachten steane oan de binnenkant  rigels út syn gedicht 'Ut ierde binne wy berne, it fjoer stutsen wy út de grûn ...'.

Ierde - fjoer - wetter - loft:

Ut ierde binne wy berne, it fjoer stutsen wy út de grûn, ta wolfeart woe it wetter ús drage, de loft hat in tankliet ús jûn.

11. Rixt

Rixt

Pseud. Hendrika Akke van Dorssen.

Grou - Colmschate (1887-1979)

Mar 1 bondel De Gouden Rider, 1952.

Gysbert Japicxpriis 1953.

Tresoar Treast Telefyzje.

Dichterskollektyf RIXT:

"Doarde yn it behâlden Fryslân eroatyske gedichten te skriuwen."

Dichterskollektyf: www./rixt.frl/

Tresoar Treast Telefyzje:

https://youtu.be/nyk8Xm5w5M0

12. Fedde Schurer

Fedde Schurer

Drachten - It Fean (1898 - 1968)

Gysbert Japicxpriis 1949.

As sjoernalist foar it gerjocht op Kneppelfreed yn 1952.

Sette him yn foar it Frysk yn 'e tsjerken û.o. mei syn twa bondels De Gitaer by it Boek.

Stânbield op It Hearrenfean.

Skoft

Tomke Toets

Tomke Toets

Opdracht 4: Telwurden

1. Tolve is in dozyn.

2. Trettjin is it ûngeloksgetal.

3. Twa is in pear.

4. Acht is in dûbelkwartet.

5. In heal dozyn is seis.

6. De rie van alve.

7. Jou my de fiif.

8. Mei ien flater hast in njoggen.

9. Op ien foet kinst net gean.

10. Mei sechtjin jier meist op 'e brommer. (sechtsjin)

11. Ast achttjin bist, hast stimrjocht.

12. Ja, trije kear is skippersrjocht.

13. Under fjouwer eagen.

14. Mei sân pear earen.

15. Alles goed? Dan hast in tsien.

Dit is in werhelling fan de telwurden en ûnbepaalde foarnamwurden. 

De kursisten hawwe as húswurk fan les 9 de grammatika trochlêzen en de bybehearrende oefening makke.

Freegje oft eltsenien de útlis begrepen hat. Doch dêrnei dizze oefening.

Evaluaasje

Wêr mei ik 

grutsk op wêze?

Wêr bisto

grutsk op?

Hjirnei:

Module 3 Praat mar Frysk

Frysk ferstean & Frysk prate

Opdracht 2: harkje, lêze, útspraak

Ik lês de tekst foar, lês mei.

(wol immen in foarlêsbeurt?)

We beprate drege wurden.

Dêrnei beäntwurdzje jim fragen.

Opdracht 2: 'De fammen yn it wapen fan Frjentsjer'

De antwurden steane yn de tekst.

1. Wêr hat de sêge fan de fammen fan Frjentsjer alles mei te krijen?

2. Wat slagge de fijân net?

3. Wêr sloech de fijân in kampemint op?

4. Koenen der noch minsken yn 'e stêd komme?

5. Wat koe sa net lang duorje?

6. Wêr krige de fijân sels ek lêst fan?

7. Wat die dat mei it soldatefolk?

8. Wat wie noch it ienige middel fan de befelhawwer?

9. Wat droegen beide fammen ûnder de earm?

10. Wêr fregen de fammen tastimming foar?

11. Wat soe de fijân dan tinke?

12. Wat die it soldatefolk nei de aksje fan de fammen?

Lês de fraach foar en jou antwurd yn in hiele sin.

1. De sêge hat alles te krijen mei de besetting troch in leger fan 'e fijân.
2. It slagge de fijân net om de stêd yn te nimmen.
3. De fijân sloech in kampemint op bûten de wâlen.
4. Der koe gjin minske mear de stêd yn of út.
5. It koe sa net lang duorje of honger en krapte soene de Frjentsjerters op 'e knibbels krije.
6. De fijân krige sels ek lêst fan krapte, benammen jildkrapte.
7. It joech ûnrêst ûnder it soldatefolk.
8. It ienige middel wie de belofte dat de soldaten de stêd plonderje mochten as se him ynnommen hiene.
9. De fammen droegen beide in brea ûnder de earm.
10. Se fregen tastimming om de wâl op te gean en de breaen nei de fijân te smiten.
11. De fijân soe tinke dat der gjin krapte wie.
12. Nei de aksje fan de fammen rekke it geduld fan it soldatefolk op, se makken reboelje en de belegering waard opbrutsen.

Lês hieltyd earst in sin foar.

De hiele groep seit de sin nei of kursisten krije om bar in beurt om foar te lêzen.

Opdracht 3: Wurdskat folksferhaal

sêge

te krijen

hâlden hoek

ferdigenen

skoattele

reboelje

del te bêdzjen

ferskuorrend

syn rie tenein

ferpartsje

ferlet

kuieret

sage / legende

te maken

hielden stand

verdedigden

grendelde

opstand / oproer

te kalmeren

verschrikkelijk

ten einde raad

verdelen

behoefte

wandelt

Bepraat oersettingen (achter yn it boek)

Lit kursisten sinnen betinke mei dizze wurden.

Opdracht 5

Betink in ûnsinferhaal.

Jim krije de earste sin.

Dêrnei betinke jimme der om bar in sin by.

Ik rûn op in dei troch de stêd en doe ...

FOTO Facebook Praat mar Frysk

Gedicht Tsjits Peanstra.

Neigesetsje

Tiid & Telle

1. Hoe let komsto moarns fan bêd?

2. Hoe let ite jimme middeis?

3. Hoe faak lêsto in boek?

4. Watfoar datum binne we hjoed?

5. Hoefolle oeren sliepst gemiddeld?

6. Hoefolle broers/susters hasto?

7. Hoefolle minsken wenje der by dy yn it doarp / de stêd?

De groep wurdt yn twaen dield, in groep O en in groep X.

Jimme moatte besykje om fjouwer op in rige te krijen, foar eltse fjouwer op in rige is der in punt.

Der binne fiif soarten opdrachten:

1. it bûgen fan in tiidwurd.

2. in wurd oersette fan NED nei FR.

3. in sintsje oersette fan FR nei NED.

4. In koarte praatopdracht.

5. In fraach oer Fryslân.

Om bar mei immen fan de groep ien fan de 42 nûmere fakjes kieze. 

By dit nûmer heart in opdracht. 

Ik lês de fraach of opdracht foar. Dejinge dy't de beurt hat jout antwurd. Ik beoardielje oft it goed is. 

Is it antwurd goed dan komt der in O of in X te stean. 

Nei it beäntwurdzjen fan de fraach is de oare groep oan bar.

Opdr. 6 Fjouwer op in rige

36	37	38	39	40	41	42
29	30	31	32	33	34	35
22	23	24	25	26	27	28
15	16	17	18	19	20	21
8	9	10	11	12	13	14
1	2	3	4	5	6	7

Group X

Group O

36	37	38	39	40	41	42
29	30	31	32	33	34	35
22	23	24	25	26	27	28
15	16	17	18	19	20	21
8	9	10	11	12	13	14
1	2	3	4	5	6	7

Group X

Group O

Dit is it orizjineel

kopy meitsje fan de slide !!!