H2 Rechtsstaat les 1

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

H 2. Rechtsstaat

Huiswerk was

Lezen paragraaf 2.1 en kijken filmpje rechtsstaat

of

Maken opdrachten werkbladen

Mensen in een staat(land) kunnen zonder regels vreedzaam samenleven

Ja

Nee

Ongeschreven regels

Regels

Ongeschreven regels

Geschreven regels

Ongeschreven regels

Regels die niet in het wetboek zijn opgenomen en gebaseerd worden op normen en waarden

Nederland is een rechtsstaat

Lesdoelen

Jullie begrijpen wat de voordelen zijn van leven in een rechtsstaat

Wat de grondbeginselen zijn en waarom ze er zijn

Rechten

Regels waar de overheid zich aan moet houden en die de mensen beschermen.

Plichten: regels waar de mensen zich aan moeten houden.

Kan het ook anders?

Ja, autoritaire staten dictaturen

Sinds wanneer is NL een rechtsstaat???.........

De eerste rechtsstaten

• De Verenigde Staten
  - Na de onafhankelijkheidsoorlog (op basis van Verlichte ideeën)
  - Bill of Rights, Amerikaanse constitutie
• Frankrijk
  - Na de Franse Revolutie: Verklaring van de Rechten van Mens en Burger + Grondwet.  

Havo: Wat betekend het begrip: legaliteitsbeginsel? Zoek het op in je boek.

Vwo: Wat zijn de 5 grondbeginselen van de rechtsstaat? Zoek je op in je boek.

5 beginselen van een rechtsstaat:

1. Grondwet – Hierin staan de belangrijkste wetten en grondrechten. 

2. Legaliteitsbeginsel – Je kunt alleen gestraft worden voor iets dat in de wet staat. 

3. Burgers hebben gelijke rechten – Iedereen is gelijk volgens de wet. 

4. Machtenscheiding – Wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht zijn gescheiden 

5. Onafhankelijke rechtspraak – De rechter is onafhankelijk

Zet de gebeurtenissen van het ontstaan van de rechtsstaat in de juiste chronologische volgorde:

1

2

3

4

5

begin Verlichting

Grondwet Thorbecke

Algemeen kiesrecht

Absolute vorsten

Sociale grondrechten

Huiswerk

Lezen paragraaf 2.2 en 

maken opdrachten

Havo: opdracht 8 en 9

Vwo: 2, 3 en 5

Wat is nu volgens jou de definitie van Rechtsstaat?

Wat zijn de vier kenmerken van de rechtsstaat?

Kenmerk 1

Kenmerk 2

Kenmerk 3

Kenmerk 4

Er is sprake van een democratie

Er zijn grondrechten

Er zijn politieke partijen

De machten zijn gescheiden/ trias politica

Er is persvrijheid

Er zijn onafhankelijkerechters

Er is sprake van het legaliteits-beginsel 

Rechtsnormen

Gedragsregels die door de overheid wettelijk vastgelegd zijn. 

Deze komen voort uit de waarden en normen die de meeste mensen met elkaar delen gebaseerd op geloof tradities en gewoonten

Vraag aan leerling:  noem twee reden waarom rechtsnormen ontstaan en geef hiervan  twee voorbeelden die je kan terugvinden in wetgeving

(blz 41)

Grondrechten

Fundamentele rechten die niet door de overheid geschonden mogen worden (vrijheid van meningsuiting, godsdienst, vergadering enz.)

Recht

Het geheel van in wetten vastgelegde regels noemen we 

"het recht"

Rechtsorde

Het geheel van rechtsregels en rechtsbeginselen en de manier waarop het recht is georganiseerd

Rechtvaardigheid

Het is belangrijk dat rechtsnormen zoveel mogelijk overeenkomen met de opvattingen die wij als burgers hebben over goed en kwaad.

Wat is rechtvaardig?

Waarom veranderen rechtsnormen?

Nederland is een rechtsstaat.

Een staat waarin burgers door grondrechten worden beschermd tegen machtsmisbruik en willekeur van de overheid

Rechten en plichten

In een rechtsstaat gelden niet alleen rechten (datgene waar je recht op hebt) maar er zijn ook plichten (datgene wat je moet doen)

Deze gelden zowel voor overheid als de burger

vraag aan leerling

Geef een voorbeeld  van een plicht die  geldt voor de burger maar ook voor de overheid

Rechtsgebieden

Publiekrecht regelt de inrichting van de staat en de relatie tussen burgers en overheid

Staatsrecht

Bestuursrecht

Strafrecht

Vraag aan leerling

1)Leg uit welke regels het staatrecht bevat

2)leg uit welke regels het bestuursrecht bevat

3)Leg uit welke regels het strafrecht aangeeft

Trias Politica

Grondwet en Grondrechten

Legaliteits-beginsel

Doel grondwet

• Begrenst de macht van de staat (garantie persoonlijke en politieke vrijheden van de burger)
• Legt de fundamentele rechten van burgers vast
• Geeft aan hoe de belangrijkste bestuursorganen van de staat zijn georganiseerd
• Drukt de eenheid van de natie uit

Zet de gebeurtenissen van het ontstaan van de rechtsstaat in de juiste chronologische volgorde:

1

2

3

4

5

begin Verlichting

Grondwet Thorbecke

Algemeen kiesrecht

Absolute vorsten

Sociale grondrechten

Wat zijn de vier kenmerken van de rechtsstaat?

Kenmerk 1

Kenmerk 2

Kenmerk 3

Kenmerk 4

Er is sprake van een democratie

Er zijn grondrechten

Er zijn politieke partijen

De machten zijn gescheiden/ trias politica

Er is persvrijheid

Er zijn onafhankelijkerechters

Er is sprake van het legaliteits-beginsel 

I have a dream...

Waarom is het belangrijk dat rechtsnormen

maatschappelijk worden geaccepteerd?

Wat is nu volgens jou de definitie van Rechtsstaat?

Proces:

Voor 18e eeuw: absolute monarchie

--> willekeur & uitbuiting

18e eeuw:

 opkomst burgerij, nieuwe kennis, rede en vrijheid belangrijker

vrijheid <> macht?

idee: sociaal contract --> afspraken tussen burgers en staat

Staat als scheidsrechter, als baas en als knecht

Invloed Franse revolutie (1789)

Franse republiek & Verklaring van de Rechten van de Mens en Burger (vrijheid van meningsuiting etc.)

19e eeuw: 

1848: NL Grondwet --> Koning minder macht, vrijheid v. meningsuiting, (cencus)kiesrecht.

NL 1848 - nu

Nachtwakersstaat

va. 1900: meer gelijkheid, algemeen kiesrecht, overheid neemt meer taken op zich --> meer wetten! --> Verzorgingsstaat