13.1 de lever

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

In paragraaf 13.1 leer je het volgende.....

1. Je kent de bouw van de lever.

2. Je kunt uitleggen wat functies zijn van de lever.

3. Je kunt uitleggen hoe de lever bijdraagt aan het constant houden van het glucosegehalte van het bloed.

4. Je kunt uitleggen welke rol de lever speelt bij de verwerking van aminozuren.

5. Je kunt de vorming en functie van gal uitleggen.

13.1 de lever

krijgt bloed vanuit de poortader (voedingsstoffen) en leverslagader (zuurstof)

bloed gaat eruit via de leverader, gal verlaat de lever via de galgang

Welk leverbloedvat (leverader, leverslagader, poortader) zal per minuut de grootste hoeveelheid bloed vervoeren. Leg uit waarom.

Bouw van de lever

Een lever bestaat uit allemaal kleine leverlobjes.

Leverlobjes zijn de bouwstenen van de lever en bestaan uit allemaal levercellen, bloedvaten en galkanaaltjes. 

Bouw van de lever. 

Alle functies van de lever

1. stoffen afbreken, omvormen, produceren, opslaan
2. invloed op bloedsamenstelling
   
3. synthese (vorming) bloedeiwitten
   
4. onwerkzaam maken gifstoffen (o.a. alcohol)
   
5. spijsverteringsklier (vorming gal)
   
6. uitscheidingsorgaan (afvalstoffen afvoeren via de gal)
   

Even aan de slag

Basiskennisvragen 13.1 , maak opgave 1

Toetsvragen 13.1, maak opgave 3

13.1.1 glucosegehalte van het bloed

Een ander woord voor glucosegehalte in het bloed is bloedsuikerspiegel

De lever slaat te veel glucose in het bloed op in de vorm van glycogeen (alleen levercellen en skeletspiercellen kunnen dit). 

Is er te weinig glucose in het bloed, dan wordt glycogeen weer omgezet in glucose en afgegeven aan bloed.

Insuline en glucagon

Taken insuline:

1. omzetten glucose in glycogeen

2. zorgt ervoor dat celmembraan glucose doorlaat 

Taak glucagon:

1. omzetten glycogeen in glucose

13.1.1 glucosegehalte van het bloed

De lever slaat te veel glucose op in de vorm van glycogeen (alleen levercellen en skeletspiercellen kunnen dit). 

Is er te weinig glucose in het bloed, dan wordt glycogeen weer omgezet in glucose en afgegeven aan bloed.

aan de slag

Basiskennisvragen 13.1 , maak opgave 2 en 3

13.1.2 aminozuren en eiwitten

lever zorgt ervoor dat er voldoende van de juiste aminozuren zijn (niet-essentiele omzetten/ bijmaken)

vormen bloedeiwitten: stollingseiwitten, transporteiwitten en bloedeiwitten voor de osmotische waarde v/h bloed

Te veel aminozuren

... worden afgebroken 

aminogroep omgezet in ureum, afgegeven aan bloed en de nieren filteren het eruit en stopt ureum in je urine

de rest wordt verbrand voor energie of omgezet in vetzuren en opgeslagen als vet

aan de slag

Basiskennisvragen 13.1, maak opgave 4 en 5

Toetsvragen 13.1, maak opgave 1

13.1.3 afbraak van rode bloedcellen ...

rode bloedcellen -

geen kern en leven 120 dagen, bevat hemoglobine (rood bloedeiwit dat ijzer bevat dat O₂ kan binden)

per seconde 2 miljoen rode bloedcellen

- gevormd in rode beenmerg

- afgebroken in de lever 

... en galvorming

hemoglobine wordt afgebroken tot

- ijzer (afgeven aan bloed, gerecyceld door beenmergcellen)

- billuribine (geel, giftig, komt in gal, helpt bij vertertering)

poepbacterien zetten gele billuribine om in bruine kleurstof

Zoek in de theorie op hoe gal wordt gevormd

aan de slag

Basiskennisvragen 13.1, maak opgave 7

13.1.4. giftige stoffen

Ontgifting = afbreken (schadelijke) stoffen uit je bloed

- alcohol

- drugs

- medicijnen

- zware metalen

1. afbreken door enzymen
   
2. uitscheiden met de gal
   

beschadigde lever

Alcohol = giftig

met name hersencellen onherstelbaar beschadigd

te veel alcohol kan de lever niet aan, er ontstaat littekenweefsel = levercirrose 

De giftigheid van parathion en para-ozon is afhankelijk van de manier van opname. Welke van de beweringen zijn juist?:

1. Para-oxon wordt in het spijsverteringskanaal of in de lever omgezet in een niet-giftige stof.
2. Parathion wordt in de lever omgezet in een niet-giftige stof.
3. Parathion wordt in het spijsverteringskanaal of in de lever omgezet in een giftigere stof.

1. 1 en 2
2. 1 en 3
3. 2 en 3
4. 1, 2 en 3

In paragraaf 13.1 heb je dit geleerd...

1. Je kent de bouw van de lever. De lever krijgt zuurstof via leverslagader, voedingsstoffen via poortader. Lever bestaat uit leverlobjes. Deze bestaan zelf uit levercellen, bloedvaten en galkanalen. 

2. Je kunt uitleggen wat functies zijn van de lever. (1) stoffen afbreken, omvormen, produceren, opslaan
, (2) invloed op bloedsamenstelling, (3) vorming (bloed)eiwitten, (4) onwerkzaam maken gifstoffen, (5) vorming gal, (6) uitscheidingsorgaan

tant houden van het glucosegehalte van het bloed.

3. Je kunt uitleggen hoe de lever bijdraagt aan het constant houden van het glucosegehalte van het bloed. Is de bloedsuikerspiegel te hoog, dan zet insuline glucose om in glycogeen. Dit wordt opgeslagen in de lever en in de spieren. Is de bloedsuikerspiegel te laag, dan zet glucagon glycogeen om in glucose. Dit gebeurt in de lever. 

4. Je kunt uitleggen welke rol de lever speelt bij de verwerking van aminozuren. Aminozuren worden in de lever omgezet tot andere aminozuren of worden afgebroken. Hierbij ontstaat ureum (afvalstof), energie en vetzuren.

5. Je kunt de vorming en functie van gal uitleggen. Gal wordt gevormd in de lever en bevat bilirubine. Gal emulgeert vetten.

Aan de slag

Maak de resterende basiskennisvragen en toetsvragen van 13.1

Kijk alle gemaakte vragen na met een andere kleur 

Zie volgende slide

Maak een foto van je nagekeken antwoorden. Nakijken moet met andere kleur.