H4.9 Spelling

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

H4.9

Spelling

Welkom!

2HV

Leerdoel

Aan het einde van deze § kan je;

• ''...'' het voltooid deelwoord als bijvoeglijk naamwoord spellen;
• ''...'' het tegenwoordig deelwoord als bijvoeglijk naamwoord spellen;
• ''...'' uitleggen wanneer je een trema, apostrof en accent gebruikt;
• ''...'' twintig dicteewoorden uitleggen.

Planning

• Terugblik
  
• Voltooid deelwoord als        bijvoeglijk naamwoord
• Tegenwoordig deelwoord als bijvoeglijk naamwoord
• Trema, apostrof en accent
• Dictee
• Huiswerk / Leestijd
• Afsluiting

1. Wat is een voltooid deelwoord?
2. Wat is een bijvoeglijk naamwoord?
3. Wat is een tegenwoordig deelwoord?

4.9 Spelling                                                                                                                                 p.66-72

Voltooid deelwoord

In jaar 1 gebruikte je het volgende schema voor het VD:

Voorbeeld;

dansen – danste – gedanst

pakken – pakte – gepakt

verhuizen – verhuisde – verhuisd

verven – verfde – geverfd

bakken – bakte – gebakken

krijgen – kreeg – gekregen

Het VD gebruik je meestal in combinatie met een vorm van hebben, zijn of worden. Maar kan ook met andere WW voorkomen:

• Morgen krijgt u het pakket thuisbezorgd.

• De spellingskwaliteiten van scholieren lijken nagenoeg verdwenen.

4.9 Spelling                                                                                                                                 p.66-72

Tegenwoordig deelwoord

Geeft aan dat de handeling nog niet voorbij is.

Je vormt het door -d achter de infinitief te plaatsen.

Het eindigt dus nooit op een -t.

Voorbeeld;

• Gierend van het lachen kwamen de leerlingen het gymlokaal binnen.
  
• De woedende katten vlogen elkaar hevig miauwend in de haren.
  
• De vriendinnen sloten elkaar huilend in de armen.

• Het tegenwoordig deelwoord kun je vervangen door een bijzin met ‘terwijl’:
  
• Terwijl ze huilden, sloten de vriendinnen elkaar in de armen.

4.9 Spelling                                                                                                                                 p.66-72

Bijvoeglijk naamwoorden verbuigen

De meeste bijvoeglijke naamwoorden hebben een vorm met en zonder -e aan het eind.

Met -e

• Meervoudige woorden (slimme jongens, dure auto's, grote huizen)
• Enkelvoudige de-woorden (de slimme jongen, een gele bloem, onze nieuwe directeur)
• Enkelvoudige het-woorden in combinatie met ''het'' of een aanwijzend of bezittelijk voornaamwoord (het slimme meisje, ons grote huis, Anna’s grote huis)

Zonder -e

• Enkelvoudige het-woorden in combinatie met ''een'' (‘n) of een ander woord dan de hierboven onder punt 3 genoemde woorden' (een slim meisje, zo’n slim kind, veel lekker beleg, allerlei onguur volk)
• Als er niets aan het bijvoeglijk naamwoord voorafgaat (lekker beleg, groot huis, 

4.9 Spelling                                                                                                                                 p.66-72

Voltooid deelwoord als bijvoeglijk naamwoord

Het voltooid deelwoord van de sterke werkwoorden op -en verandert als bijvoeglijk naamwoord niet.

• Het ei is gebakken.                        -   Het gebakken ei.
• De kleren zijn uitgestald.             -   De uitgestalde kleren.
• De bestelling is aangekomen.    -   De aangekomen bestelling.

Alle andere voltooide deelwoorden schrijf je als bijvoeglijk naamwoord zo kort mogelijk.

Alleen -tt of -dd als dit voor uitspraak nodig is.

• De leerling is gered.   -   De geredde leerling.
• De weg is verbreed.    -   De verbrede weg.

Het voltooid deelwoord als bijvoeglijk naamwoord volgt de regels voor het vormen van het bijvoeglijk naamwoord.

• De gebelde klant.    -   Een gebelde klant.
• Het gewerkte uur.   -   Een gewerkt uur.
• De gekozen jurk.      -   Een gekozen jurk.

4.9 Spelling                                                                                                                                 p.66-72

VD als BN       De fax is verstuurd.

                           De verstuurde fax.

-tt of -dd         De schaal is ingevet.

                           De ingevette schaal.

VD op -(e)n    Het glas is gebarsten.

                           Het gebarsten glas.

TD als BN        Het meisje loopt lachend weg.

                           Het lachende meisje.

Tegenwoordig deelwoord als bijvoeglijk naamwoord

Ook een tegenwoordig deelwoord kun je als bijvoeglijk naamwoord gebruiken. Je plaatst het tegenwoordig deelwoord dan met of zonder -e voor het zelfstandig naamwoord.

Ook hier houd je je aan de regels voor de vorming van het bijvoeglijk naamwoord.

- De klas zit vol lachende leerlingen.

- Toen de leerling het antwoord niet wist, gaf hij een ontwijkend antwoord.

4.9 Spelling                                                                                                                                 p.66-72

Trema (ë)

• Als in één woord twee klinkers niet als één klank gelezen mag worden: Ruïne, vacuüm, beïnvloeden, havoër, drieëntwintig
• Als het woord zonder trema verkeerd word uitgesproken, dus niet bij:    Beoefenen, financieel
• In het meervoud van ZN op -ee:                                                                          Idee - ideeën, ree - reeën
• In het meervoud van ZN op -ie:                                                                          Kopie - kopieën, categorie - categorieën, kolonie - koloniën

Je schrijft het trema waar de nieuwe lettergreep begint.

4.9 Spelling                                                                                                                                 p.66-72

Apostrof (')

• Als één of meerdere letters zijn weggelaten:                                                                                                             Ik heb ’m nog in ’t buurthuis gezien.
• Let op: staat het aan het begin van de zin, dan begint het volgende woord met een hoofdletter:           ’s Avonds kwam hij niet thuis;
• Bij bezitsaanduiding van woorden die eindigen op een s-klank of op een lange klinker die je met één letter schrijft:                                                                                                                                                                 Dennis’ rugzak, Max’ fiets, Anna’s puntenslijper, Gaby’s huiswerk;
  
• Na cijfers, afkortingen en afleidingen:                                                                                                                          vmbo’er, A4’tje, mp3’tje.

4.9 Spelling                                                                                                                                 p.66-72

Accent (é/è)

Zorgt ervoor dat je een woord op de juiste manier leest en uitspreekt: café, crème, hé!

We gebruiken in het Nederlands drie accenttekens, afkomstig uit het Frans:

• Accent aigu (streepje naar rechts): cliché
• Accent grave (streepje naar links): barrière
• Accent circonflexe (dakje): enquête

• Accent aigu wordt ook gebruikt om nadruk te leggen:                                                                                     Deze shampoo is hét middel om van uw roos af te komen!                                                                           Je moet nú komen!

Huiswerk

Zelfstandig werken

H4.9 opdracht 1, 4, 5, 6, 8, 10

Leestijd

Zelfstandig en stil lezen in je leesboek