Ontleden gezegde

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Welkom

Zinsontleding

Naamwoordelijk gezegde

Nederlands

Lesprogramma

1. Uitleg naamwoordelijk gezegde (10min)
2. Oefenen (10min)
3. Zelfstandig werken (20min)

Leerdoelen

Aan het eind van deze les...

• weet je wat het verschil is tussen een werkwoordelijk- en een naamwoordelijk gezegde

• kun je herkennen en uitleggen of een zin een werkwoordelijk- of naamwoordelijk gezegde bevat.

• kun je aangeven of een zin een toestand van 'doen' of 'zijn' bevat. 

• kun je een zin opdelen in zinsdelen: ow, pv, wg/ng, lv, mv en bwb + eventuele zinsdeelstukken benoemen (bvb en bijstelling).

Het gezegde

• Het werkwoordelijk gezegde (wg) van een zin zegt wat iemand of iets (het onderwerp) doet.
  VB: Hij / loopt / elke dag / naar school.
  wg = loopt

• Een naamwoordelijk gezegde (ng) zegt wat iemand of iets is (of wordt of blijft).

VB: Matthias / wordt / later / zeer waarschijnlijk / wiskundeleraar.

ng = wordt [wiskundeleraar] 

Naamwoordelijk gezegde

Het naamwoordelijk gezegde bestaat uit een werkwoordelijk deel en een naamwoordelijk deel:

• Het werkwoordelijk deel (ww.deel) bevat alle werkwoorden uit de zin. Een van die werkwoorden is een koppelwerkwoord (kww): zijn, worden, blijven, blijken, lijken, schijnen, heten, dunken, voorkomen.
  
  
• Het naamwoordelijk deel (nw.deel) bevat een bijvoeglijk of zelfstandig naamwoord dat een eigenschap (wiskundeleraar) van het onderwerp (Matthias) geeft.
  Het koppelwerkwoord (wordt) koppelt de eigenschap aan het onderwerp.

 In zinnen met een lijdend voorwerp staat nooit een naamwoordelijk gezegde!

Koppelwerkwoord

• Het koppelwerkwoord ‘koppelt’ als het ware het naamwoordelijke deel aan het onderwerp.
  
  
• Er zijn 9 koppelwerkwoorden:
  Zijn, worden, blijven, blijken, lijken, schijnen, heten, dunken en voorkomen. 
  

Opdracht: verzin een ezelsbruggetje om de koppelwerkwoorden te onthouden.

Wel of geen naamwoordelijk gezegde? 

Stel drie vragen:

1. Staat er een vorm van één van de negen koppelwerkwoorden in de zin?
2. Gaat het in de zin om een ‘toestand’ (ook wel: eigenschap)?
3. Wordt er in de zin iets over het onderwerp gezegd?

Er is sprake van een werkwoordelijk gezegde als het onderwerp van de zin iets...

Er is sprake van een naamwoordelijk gezegde als het onderwerp van de zin iets...

doet

is of wordt

Biologie is een fijn vak.

Benoem het zinsdeel 'is een fijn vak'

Sleep het juiste zinsdeel naar het vak hiernaast.

Onderwerp (ow)

werkwoordelijk gezegde (wg)

naamwoordelijk gezegde (ng)

lijdend voorwerp

(lv)

meewerkend voorwerp (mv)

bijwoordelijke

bepaling (bwb)

Hij kan verkeerd gelopen zijn.

Benoem het zinsdeel 'kan gelopen zijn'

Sleep het juiste zinsdeel naar het vak hiernaast.

Onderwerp (ow)

werkwoordelijk gezegde (wg)

naamwoordelijk gezegde (ng)

lijdend voorwerp

(lv)

meewerkend voorwerp (mv)

bijwoordelijke

bepaling (bwb)

Werkwoordelijk gezegde

Naamwoordelijk gezegde

Saskia blijft iedere dag naar school rennen.

De politie vangt de boef.

In 1929 werd Jopie de eerste Miss Holland.

Sturen jullie de uitnodigingen voor het feest op tijd weg?

Lieke Martens is de beste voetbalster ter wereld geworden.

Jan is een lieve jongen

Lees de zin en ontdek wat er gezegd wordt. Is er sprake van een werkwoordelijk gezegde of van een naamwoordelijk gezegde?

werkwoordelijk gezegde

(het onderwerp doet iets)

naamwoordelijk gezegde

(het onderwerp is iets)

Vanaf 7 maanden begint een baby met brabbelen.

Het maakt dan reeksen van identieke of bijna identieke lettergrepen, zoals bababa of daba.

In de brabbelfase zijn kinderen volop aan het experimenteren met taal.

Het eerste woord is vaak mama.

Tussen anderhalf en twee jaar gaan kinderen twee woorden combineren zoals 'pop slapen'.

De hele taalontwikkeling is een ongekend knap proces.

Schrijf op wat je deze les hebt geleerd.

Stel een vraag over iets dat je deze les nog niet zo goed hebt begrepen.

Aan de slag!

• Maken opdracht Hoofdstuk 9.1 opdracht 1 t/m 4

• Oefen met ontleden via de sites uit de vorige les.