Klas 2 - verdiepingsles: fundamentalisme, extremisme & terrorisme

• Levensbeschouwing
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

fundamentalisme, extremisme & terrorisme

Fundamentalisme?

Idealen > Ideologie

Ideaal = wat jij vind dat de perfecte (ideale) situatie, samenleving of wereld zou zijn

Ideologie = jouw overtuigingen over de perfecte samenleving of wereld + hoe je deze kunt bereiken > waarden, normen + levensbeschouwing

Wat zijn jouw idealen?

Mijn idealen zijn beter dan die van veel andere mensen

Waar

Niet waar

Als iedereen mijn idealen zou volgen, zou de wereld voor iedereen veel beter zijn

Waar

Niet waar

Om bepaalde idealen te bereiken, mag ik de wet overtreden

Waar

Niet waar

Wat is fundamentalisme?

"Fundamentalisten gaan ervan uit dat het leven ooit perfect was, maar dat de wereld door een grote gebeurtenis in verval is geraakt. En zij zien het als hun taak de wereld in de oorspronkelijke staat te herstellen, om zo verlossing te brengen." (Rik Peels - filosoof)

- alleen de eigen (levens)overtuiging is waar

- geen geloof in wetenschap

- de eigen idealen (waarden en normen) moeten de basis zijn voor de samenleving (en dus voor iedereen gelden)

"Fundamentalisten gaan ervan uit dat het leven ooit perfect was, maar dat de wereld door een grote gebeurtenis in verval is geraakt. En zij zien het als hun taak de wereld in de oorspronkelijke staat te herstellen, om zo verlossing te brengen." (Rik Peels - filosoof)

Kenmerken:

- alleen de eigen (levens)overtuiging is waar

- geen ruimte voor twijfel, kritiek of verschillende meningen (onverdraagzaamheid)

- zwart-wit denken (goed - kwaad)

- geen geloof in wetenschap of rede (feiten zijn te manipuleren) 

- samenleving moet gebaseerd zijn op de eigen idealen (fundamenten)

- idealen gaan vaak in tegen mensenrechten

Alle fundamentalisten zijn terroristen

Waar

Niet waar

Fundamentalisme komt alleen voor bij religieuze levensbeschouwingen

Waar

Niet waar

De nadruk ligt vaak op de negatieve kanten van fundamentalistisch denken. Er zijn ook positieve kanten te noemen. Welke?

Extremisme?

Terrorisme?

Wat willen terroristen?

• Geweld plegen (aanslagen)
• Landen dwingen om iets te veranderen of iets niet te doen
• Mensen bang maken
• Aandacht krijgen
• Vanuit een bepaald idee

• Terrorisme is het gebruiken van of dreigen met geweld om landen te dwingen om iets te veranderen of juist niet te doen. Dit geweld noemen mensen vaak aanslagen.
• Met dit geweld maken terroristen mensen bang en soms vallen hierbij slachtoffers. 
• Het (dreigen met) geweld zorgt ervoor dat terroristen aandacht krijgen en zo steun kunnen krijgen.
• Terroristen doen dit vanuit verschillende doelen en ideeën over hoe de samenleving er het beste uit kan zien (religieus, cultureel etc.).

Wat is een aanslag?

Bekijk hier het fragment van de aanslag op 11 september 2001 in de Verenigde Staten.

Bron: Jeugdjournaal. 11 september 2001 - NOS

Als terroristen veel geweld gebruiken door bijvoorbeeld iemand te vermoorden of iets te verwoesten, noemen we dit een terroristische aanslag. Met zo'n aanslag maken ze mensen bang en vragen ze dus aandacht voor hun doel of idee.

In het fragment zie je het voorbeeld van de aanslagen in New York van 11 september 2001. Let op: het kan zijn dat kinderen deze beelden voor het eerst zien!

Dit is Willem van Oranje

• Prins en stadhouder
• Kwam in opstand tegen koning Filips II
• Ontstaan van Republiek Nederland

Terrorisme

In de zestiende eeuw was Spanje de baas in Nederland, met aan het hoofd Filips II. Hier waren veel mensen het niet mee eens, waaronder belangrijke politieke mensen. Ze vonden Philips II een slechte koning of zelfs een tiran of onderdrukker. Daarom brak er een opstand uit, het begin van de tachtigjarige oorlog. Willem van Oranje, prins en stadhouder, is de leider van veel van die aanvallen en opstanden waar doden vielen. Dit zorgt er uiteindelijk voor dat de Spanjaarden uit Nederland vertrekken. Na een tijdje vormen de verschillende delen van Nederland samen de Republiek.

Optioneel: In deze Clipphanger wordt in 1,5e minuut kort (en met humor) iets verteld over Willem van Oranje. 

Terrorisme gaat in golven

Zoals je ziet bestaat terrorisme al meer dan 100 jaar.

Wetenschappers zijn het niet met elkaar eens hoe lang er al terrorisme bestaat. Op deze tijdlijn zie je de golventheorie van David Rapoport. Volgens deze wetenschapper begon terrorisme zoals we dat nu kennen rond 1880 en is het dus al meer dan 100 jaar oud. Zoals je ziet komt en gaat terrorisme in golven. Een golf is een periode waarin er veel terrorisme voorkomt, vaak vanuit dezelfde ideeën en doelen. Je ziet dat er in de geschiedenis vier golven zijn geweest met verschillende soorten terrorisme. Deze kwamen op en zijn weer verdwenen. Elke golf had een eigen doel.  

Het heeft niet altijd met geloof te maken

Maart 2019: Moskee Christchurch doelwit van aanslag

Noorweegse Anders Breivik was tegen immigratie

Aanslagpleger Charleston had een racistisch motief

Aanslag El Paso was gericht op Latino's

Op deze krantenkoppen zie je verschillende aanslagen van de afgelopen jaren. Deze werden gepleegd vanuit verschillende soorten motieven (racistisch, anti-immigratie, anti-islam). Aanslagen worden dus niet altijd gepleegd met een religieus motief. 

Terrorisme gaat in golven

Bekijk het fragment

Bron: DWDD University. 12-03-2016 - VARA

duur: 1.47 min.

Beatrice de Graaf legt de golventheorie van David Rapoport uit.

Optioneel: Je kunt i.p.v. de uitleg bij de vorige slide dit fragment gebruiken, waarin Beatrice de Graaf meer uitleg geeft over de golventheorie.

Terrorisme gaat in golven

De eerste golf: het anarchistische terrorisme

• Tegen het beperken van de vrijheid van burgers
• Tegen de macht
• Bomaanslagen op 
  bankiers, koningen, keizers

 De eerste terroristische golf was de anarchistische golf. Hierbij vonden anarchisten dat alle mensen gelijk moesten zijn, de vrijheid van burgers niet ingeperkt mocht worden, en dat mensen niet geleid moeten worden door een kleine groep machtige mensen. Daarom pleegden ze bomaanslagen op machtige mensen als koningen, keizers en presidenten, maar ook op rijke mensen als bankiers.  mensen als bankiers.

Anarchistisch terrorisme

Wat betekent anarchisme eigenlijk?

Bekijk het fragment

Bron: Youtube: Clipphanger 

25 juni 2020 

Duur: 1.37 min.

Deze video geeft uitleg over anarchisme. Anarchistische terroristen geloven hierin, en plegen aanslagen vanuit deze ideeën.

Anarchistisch terrorisme

Op 9 oktober 1934 brengt koning Alexander I van Joegoslavië een bezoek aan Frankrijk. Kort na zijn aankomst in Marseille wordt de koning tijdens een rondrit door de stad vermoord. 

Bron: Eclaire-journaal 1934

Duur: 2.13 min.

Bekijk het fragment

Een fragment over de aanslag op het leven van koning Alexander I van Joegoslavië. Een voorbeeld van anarchistisch terrorisme.

Terrorisme gaat in golven

De tweede golf: het antikoloniale terrorisme

• Recht op eigen land voor eigen volk
• Tegen bezetter 
• Aanslagen op kolonisten 

De tweede golf was het antikoloniale terrorisme, waarbij terroristen aanslagen pleegden tegen de landen die hun gebied of land als kolonie hadden. Vaak willen deze mensen een eigen land voor hun volk, zonder dat een ander land daar de baas is. Zo kaapten Molukse terroristen in Nederland een trein omdat ze hun eigen land wilden in wat nu Indonesië is, en Nederland dit hun niet gegeven had.

Ook waren er antikoloniale terroristen in Europa die een eigen land wilden stichten. Volkeren als de Ieren, Serviërs en Basken vonden na de Eerste Wereldoorlog dat zij recht hadden op een eigen staat en sommige groepen gebruikten terroristisch geweld om dat doel te bereiken, zoals de ETA in Baskenland (Spanje).

Antikoloniaal terrorisme

Bekijk het fragment

Bron: Youtube NOS op 3, 2007

Duur: 2.00 min.

De treinkaping bij De Punt werd uitgevoerd door  negen gewapende Zuid-Molukkers en duurde meer dan drie weken. De kaping werd beëindigd met geweld, geleid door de Nederlandse overheid. Deze actie kostte twee gegijzelden en zes kapers het leven.

De Zuid-Molukkers kwamen in 1951 voor een tijdelijk verblijf naar Nederland, met de belofte van de Nederlandse regering dat zij op de Molukken hun eigen staat zouden kunnen stichten. Maar na 25 jaar woonden zij nog steeds in kampen in Nederland - vaak onder slechte omstandigheden. Ze waren boos  en ze wilden dat er wat ging veranderen... 

Fragment over de treinkaping bij De Punt, een voorbeeld van antikoloniaal terrorisme.

De treinkaping bij De Punt was een kaping van 23 mei tot 11 juni 1977 van de intercity Assen-Groningen door negen gewapende Zuid-Molukkers ter hoogte van het dorp De Punt in de provincie Drenthe. De kaping werd beëindigd met een beschieting door de Bijzondere Bijstandseenheid (BBE) Krijgsmacht, gevolgd door een bestorming door de BBE Mariniers, gesteund door de Koninklijke Luchtmacht. Deze actie kostte twee gegijzelden en zes kapers het leven.

De Zuid-Molukkers kwamen in 1951 voor een tijdelijk verblijf naar Nederland, met de belofte van de Nederlandse regering dat zij op de Molukken hun eigen staat zouden kunnen stichten. Zij verbleven in kampen, onder meestal matige tot slechte omstandigheden. Nadat zij een generatie – ruim 25 jaar – hadden gewacht op de inlossing van de beloften van de Nederlandse regering, wilden enkelen van de jongere generatie hun situatie niet meer accepteren en gingen over tot gewelddadige acties.

De derde golf: het links-revolutionaire terrorisme

Terrorisme gaat in golven

• Gelijke verdeling geld, werk, macht
• Willen revolutie: andere samenleving 
• Aanslagen op zakenmensen, bankiers, politici 

De derde golf was het links-revolutionaire terrorisme. Linkse terroristen wilden een wereld waarin geld, werk en macht gelijk verdeeld zijn. Ze waren tegen een samenleving waarin dat ongelijk verdeeld is en er een hele kleine groep heel rijk is. Ze pleegden dus aanslagen op zakenmensen, banken en politici die voor ongelijkheid zorgden. 

Links-revolutionair terrorisme

Bekijk het fragment

Bron: 18-11-2010 | Omroep: NTR, NPS, VPRO

In de jaren 80 werd Nederland opgeschrikt door geweld dat nog niet eerder was vertoond. Met brandbommen stak de RARA - een Nederlandse actiegroep -  vier Makro's in brand. De actievoerders vonden dat de Marko zich moest terugtrekken uit Zuid-Afrika, waar Apartheid de bevolking onderdrukte.  De RARA bereikte haar doel: na de vierde brand trok het winkelbedrijf Makro zich terug uit Zuid-Afrika.

De aanslagen van de RaRa op Makro's, voorbeeld van links-revolutionair revolutie.

De Revolutionaire Anti-Racistische Actie (RaRa) was een Nederlandse actiegroep die door de BVD als 'politiek gewelddadig activisme' werden omschreven. Er werd veel materiële schade veroorzaakt, maar er zijn nooit doden of gewonden gevallen bij acties toegeschreven aan RaRa. RaRa was actief van 1984 tot 1993, de groep is echter nooit officieel opgeheven.

RaRa streefde beperkte doelen na, in aanvang De RaRa laat in de jaren 80 met brandbommen vier Makro’s in vlammen opgaan. Daarmee bereikten de actievoeders hun doel: na de vierde brand trekt het winkelbedrijf Makro zich terug uit Zuid-Afrika.

De vierde golf: het religieuze terrorisme

Terrorisme gaat in golven

• Verdedigen eigen geloof, land, geloofsgemeenschap
• Tegen andersgelovigen
• Aanslagen in naam van geloof

_{Het religieuze terrorisme: mensen die zeggen hun eigen land, geloof of geloofsgemeenschap te verdedigen. Ze plegen geweld tegen anders gelovigen, maar ook tegen mensen binnen hun religie die volgens hen niet op de juiste manier geloven. Hoewel er de afgelopen jaren veel jihadistisch geweld in het nieuws is geweest, kent iedere religieuze stroming wel een gewelddadige tak die in naam van dat geloof geweld heeft gepleegd (denk bijvoorbeeld aan de Ku Klux Klan of hindoeïstische groeperingen in India die zich tegen moslims keren).}

Ten slotte heb je de vierde golf, die er vandaag nog is. Dit is de golf van het religieus terrorisme, gepleegd door mensen die zeggen hun eigen land, geloof of geloofsgemeenschap te verdedigen. Ze plegen geweld tegen andersgelovigen, maar ook tegen mensen binnen hun religie die volgens hen niet op de juiste manier geloven. Hoewel er de afgelopen jaren veel jihadistisch geweld in het nieuws geweest is, kent iedere religieuze stroming wel een gewelddadige tak die in naam van dat geloof geweld heeft gepleegd (zoals de Ku Klux Klan of hindoeïstische groeperingen in India die zich tegen moslims keren).  

Religieus Terrorisme

Op 16 oktober 2020 werd in Frankrijk Samuel Paty vermoord. Hij was docent geschiedenis en had in zijn les verschillende spotprenten besproken. Deze spotprenten gingen onder meer ook over de profeet Mohammed. Een aantal ouders kon dat absoluut niet waarderen. Maar uiteindelijk was het Abdoullakh Azorov die een verschrikkelijke moord pleegde - uit naam van zijn geloof.

Bekijk hier het fragment over de herdenking op de aanslag

Bron: NOS jeugdjournaal 21-10-2020 - NTR
duur: 1.41 min

Sleep de juiste naam naar de betreffende golf

Antikoloniaal terrorisme

Anarchistisch terrorisme

Links-revolutionair terrorisme

Religieus terrorisme

Optioneel: Test of de leerlingen de uitleg over de gevolgen begrepen en onthouden hebben met deze oefening.

Het aantal aanslagen neemt af

Help de leerlingen de grafieken te duiden. Zowel in de hele wereld als in West-Europa is het aantal aanslagen weer aan het afnemen.

De kans dat er wat gebeurt, neemt juist af.

Zoals je kunt zien in het staafdiagram hebben er in de periode 1970-2018 veel minder aanslagen plaatsgevonden in West-Europa dan in andere delen van de wereld.

Wat kun jij doen tegen terrorisme?

In Nederland

Op school

Jijzelf

Vraag de leerlingen om na te denken over de vraag: wat kun jij doen tegen terrorisme? Dit kun je op verschillende niveaus doen (in Nederland, op school, en zelf). 

Wat kun jij doen tegen terrorisme?

In Nederland:

• Vrijheid van meningsuiting en geloof respecteren 
• Goede politie en veiligheidsdiensten

Op school:

• Over terrorisme praten en leren
• Elkaar niet buitensluiten, maar juist helpen
• Ruzies vreedzaam oplossen
• Kijken naar overeenkomsten (niet de verschillen)

Jijzelf:

• Je niet bang laten maken
• Er juist over praten als je het moeilijk vindt

In Nederland: 

• Het is belangrijk is dat we de grondwet naleven; specifiek het respecteren van de vrijheid van meningsuiting en geloof.
• Daarnaast is het belangrijk om te weten dat we goede politie en veiligheidsdiensten hebben, die ook hard werken om aanslagen te voorkomen.

Op school:

• Meer begrijpen van wat terroristen doen en willen, helpt om er minder bang voor te zijn. We hebben vandaag gezien dat terrorisme al langer bestaat. Je kunt dus leren van het verleden. 
• Terroristen willen verdeeldheid creëren en zorgen dat mensen niet goed meer samen kunnen werken. Zij benadrukken de dingen die mensen anders maken. Daarom is het belangrijk om te kijken naar de overeenkomsten tussen mensen in plaats van de verschillen. Sta open voor de mening van een ander, veroordeel hem/haar niet en luister naar elkaar. Gebruik geen geweld, sluit elkaar niet buiten, beledig niet en praat ruzies uit.

Jijzelf:

• In deze les hebben jullie gezien dat de kans om slachtoffer te worden van terrorisme klein is. Wees dus niet bang voor terrorisme, want dat is juist wat terroristen willen.

Op zoek naar overeenkomsten 

Optioneel: Terroristen willen verdeeldheid creëren en zorgen dat mensen niet goed meer samen kunnen werken. Zij benadrukken de dingen die mensen anders maken. 

Dit filmpje gaat juist op zoek naar de overeenkomsten tussen mensen. Laat het filmpje zien. Je zou een dergelijk experiment ook zelf kunnen uitvoeren met de klas.