Krant en Klaar mei 2021

• NT2
• MBO
• Studiejaar 1

NAPOLEON

In mei 1821 stierf Napoleon. Dat is nu 200 jaar geleden. Hij was de

leider van Frankrijk. Hij pikte veel gebieden in. 

Ook Nederland. Napoleon was hier dus een tijd de baas. Door hem hebben we een èchte achternaam. Tot die tijd was dat

niet altijd zo. 

Een man heette bijvoorbeeld Jan. Omdat hij bij een bos woonde,

noemden de mensen hem ‘Jan bij het bos’.

Een andere Jan woonde bij de zee. Daarom noemden de mensen hem 'Jan van de zee’. 

Weer een andere Jan was lang. Daarom heette hij ‘Jan de

lange’.

De zoon van

Als Jan een zoon had, die Piet heette, dan noemden de mensen hem ‘Piet Jan zoon’. Later werd dat Piet Janssen.

(het stukje ‘-sen’ komt van zoon.) Gerritsen, Klaassen, Willemsen, Pietersen of Derksen betekent dus de zoon van Gerrit, de zoon van Klaas, de zoon van Pieter en de zoon van Derk.

Door Napoleon kreeg iedereen een vaste achternaam. Die kon je niet meer veranderen.

Als je achternaam Schipper was, dan heetten je kinderen ook Schipper.

Wat betekent -ink in de achternamen Hesselink, Wissink en Elferink?

Lijst

Napoleon wilde dat je naam bekend was bij de gemeente. Elke naam en achternaam stonden daar op een lijst. Zo wist je precies hoeveel mensen er in een dorp of stad woonden. En in welke straat, want het adres moest er ook bij Als je verhuisde, moest je

dat melden. En als er een baby geboren was ook (of als iemand was gestorven).

Hoe noemen we zo'n lijst?

Maten

Door Napoleon hebben we ook

vaste maten, zoals een meter, een kilo en een liter. Die hadden we daarvoor niet. Je kocht toen niet een kilo suiker, maar een schep suiker. Of twee scheppen. Maar een schep was nooit een vaste maat. Want de ene schep  was kleiner dan de andere. 

Voor een afstand tussen twee plaatsen gebruikten we meestal de tijd. 

Bijvoorbeeld ‘een uur rijden op je paard’. Maar soms was het paard snel en soms langzaam.

Door Napoleon weten we nu precies hoe ver iets is.

Parfum

Er bestaan bijzondere verhalen over Napoleon. Bijvoorbeeld dat hij graag lekker wilde ruiken. Daarom gebruikte hij veel parfum. Hij gebruikte die niet alleen op zijn huid. Hij dronk het ook, soms met

een schepje suiker. Napoleon stierf aan kanker in zijn maag. Sommige onderzoekers denken dat dit komt

door die parfum.

Steken

 In de tijd van Napoleon waren er nog geen foto’s. Er waren wel schilders. Er zijn veel schilderijen van Napoleon gemaakt. Vooral van zijn hoofd. Vaak draagt hij een steek. Een steek is een hoed. Die hoed heeft soms drie punten; twee aan de zijkanten en één

aan de achterkant. De steken van Napoleon hadden meestal maar twee punten aan de zijkanten

Hij droeg elke steek drie maanden. Niet langer.

Dan wilde hij een nieuwe. Napoleon heeft er veel gehad. Een deel daarvan is er nog en ligt in musea. In 2014 werd er één verkocht. De koper betaalde er 1,8 miljoen euro voor ...

Wat is het enkelvoud van musea?

Woordenschat:  Napoleon

inpikken / pikte in / hebben ingepikt

de schep, de scheppen

vast

de steek

'Iemand de das omdoen'

Sommige mensen doen een das om, als het koud is. Een ander woord voor das is sjaal.

Een sjaal of een das draag je om je nek.

Maar als je zegt: “Dat doet hem de das om”, dat bedoel je dat hij pech heeft. Of dat hij een groot probleem heeft.

Corona heeft sommige bedrijven de das omgedaan. Dat betekent dat die bedrijven door corona niet meer bestaan.

Nog een voorbeeld:

Er is een belangrijke wedstrijd tussen twee clubs. Het is spannend. De ene club heet

Blauw-wit. De andere DWS. Beide clubs spelen goed. Maar in de laatste minuut maakt Blauw-wit een doelpunt. DWS verliest en Blauw-wit doet DWS de das om.

Vroeger kon je in Nederland de

doodstraf krijgen. Dan werd je meestal opgehangen. Je kreeg een strop om je nek. Dat is een dik touw. Je stond op een schavot. Het schavot was een soort houten tafel. In die tafel zat een luik. Als dat luik met een ruk naar beneden openging, hing je aan de strop.

Sommige mensen noemde die strop een das. Je kreeg de das om als je opgehangen werd.

.

Waar komt die uitdrukking vandaan?

‘Iemand de das om doen’

25 K

Woordenschat:  'iemand de das om doen'

pech hebben

ophangen / hing op  / zijn opgehangen

de strop

het schavot

de das