Joods Amsterdam

• Godsdienst
• Middelbare school
• vmbo
• Leerjaar 1

Joods Amsterdam

Excursie naar Amsterdam

De excursie bestaat uit de volgende onderdelen:

• Een bezoek aan het Holocaust Museum
  
• Een bezoek aan het Nationaal Holocaust Monument
  
• Een rondleiding door de voormalige joodse buurt met per groepje een 'presentatie' bij een monument of bijzondere plek in deze wijk.

Wat betekend "joods"?

1. Een persoon die als godsdienst het Jodendom heeft.
   
   
2. Een persoon die behoort tot het Joodse volk/ met een Joodse cultuur.

Religieus en cultureel verschillende groepen Joden:

Religieus (grofweg):
Seculier, liberaal, orthodox en ultra-orthodox.

Cultureel (er zijn meer groepen):

•  Asjkenazisch (spreken Jiddisch) uit Centraal en Oost-Europa (incl. Rusland)
   => komen in 16e/17e eeuw naar Amsterdam als politieke en economische vluchtelingen (veel armen)
• Sefardisch (spreken Ladino) uit Spanje, Portugal, Marokko (+ andere delen Noord-Afrika)
  => komen in  16e/17e eeuw naar Amsterdam als politieke vluchtelingen (veel rijke koopmansgezinnen en zelfs adel)

In de 17e eeuw bouwen de Sefardische joden en de "Duitse" (Asjkenazische) joden hun eigen synagogen aan te (toen) rand van Amsterdam. 

In dit gebied, de Joodse wijk, woonden tot ca. 1900 de meeste Amsterdamse (voornamelijk arme Asjkenazische) joden. 

0

De rijkste buurt?

De grachtengordel, met de duurste woningen aan de Herengracht.

Hier woonden eeuwenlang de rijksten in Amsterdam (protestants christelijk en Sefardisch joods).

Andere (rijke) Sefardische joden woonden in de "Plantage buurt".

Waar gaan wij heen tijdens de excursie?

De toenmalige Joodse buurt

Het armste gebied van Amsterdam - dat je op een vorige kaart zag - werd tijdens de Tweede Wereldoorlog gemaakt tot een getto.

Bruggen naar het gebied werden verspert en bewaakt, straten en pleinen die de wijk verbonden met andere wijken, werden voorziek van een muur van prikkeldraad. Joden uit andere delen van de stad en uit de omgeving van Amsterdam moesten uiteindelijk allemaal naar deze wijk. 

Plantage buurt

Hier woonden veel rijke Amsterdammers, waaronder een grote groep Sefardische Joden.

In deze buurt waren vanaf de 19e eeuw leuke uitgaansgelegenheden te vinden zoals verschillende theaters en natuurlijk dierentuin Artis. De middenstand en rijken hadden hier geld en tijd voor. De armen in Amsterdam die slechts een paar staten verderop woonden konden er slechts van dromen.

Een van die theaters, de Hollandsche Schouwburg, werd door de nazi's tot het grootste deportatiecentrum van de stad gemaakt. Vanuit daar werd de meerderheid van de Amsterdamse Joden naar de kampen gestuurd.

De Grachtengordel

In de 17e eeuw (De Gouden Eeuw) werd een deel van de bevolking van Amsterdam zo rijk dat zij niet meer tussen het "gewone volk" wilde wonen. Er kwam een grote stadsuitbreiding waar alleen plaats was voor de rijken van de stad: de wereldberoemde grachtengordel.

Verschillende Sefardische joden die hier woonden kwamen in de Joodse Raad. 

De "stippenkaart"

In 1941 moesten ambtenaren van Amsterdam de verspreiding van Joden in Amsterdam in kaart brengen. Het resultaat werd deze "stippenkaart". 
De nazi's konden zo gemakkelijk o.a. hun razzia's plannen.

F.A.Q.

Gaan we ook naar het Achterhuis?

Nee, het Achterhuis waar Anne Frank en haar familie was ondergedoken is in een ander deel van de stad te vinden.

En op de vraag of Anne Frank een Nederlander was:
Nee, de familie Frank was in 1933 

uit Duitsland gevlucht naar Nederland.

(kijk hiernaast het filmpje)

Is er nu nog een "Joodse wijk"?

Nee.

Slechts 1 op de 7 Amsterdamse joden heeft de oorlog overleefd. Van de overlevenden voelde een groot deel zich na de oorlog niet meer thuis in Europa en verhuisde o.a. naar de VS of het in 1948 opgerichte land Israël.

Wel zijn er nog wijken waar veel (religieus) joodse gezinnen leven en waar joodse scholen zijn (net als bijvoorbeeld wijken met veel moslims en waar Islamitische scholen te vinden zijn)

Voorbereiding van de excursie

- Groepjes van 3-4 personen (max. 8 groepjes per klas)

- Elk groepje krijgt een monument of bijzondere plek waarover jullie gaan vertellen in Amsterdam (tijdens de stadswandeling)
                 
                                               - Zie verder papieren opdracht - 

Hoe kom je aan een verdiepend verhaal?

• Bij het NIOD zijn veel intervieuws terug te vinden. (www.niod.nl)
• O.a. de NOS heeft veel intervieuws met overlevenden van de kampen, verzetsmensen en collaborateurs (of kinderen daarvan) op youtube gezet. (zoek "NOS tweede wereldoorlog)
  Twee voorbeelden van verhalen vind je hierna.