4 - op weg naar een totalitaire staat les 2

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

4.4: op weg naar een totalitaire staat - les 1

- Leninisme

- Stalinisme

- Totalitarisme

Leninisme

Karl Marx had voorspeld dat er een revolutie zou komen vanuit de arbeidersklasse. Op zijn ideeën is, zoals je weet, het communisme gebaseerd. Lenin vond echter dat arbeiders sneller tot zo'n revolutie konden komen als ze onder leiding stonden van een partij. Vandaar dat hij zei "de partij voert de marxistische revolutie uit namens de arbeidersklasse". Er was dus één sterke partij nodig. Lenin geloofde niet in meerdere partijen. 

Gehoorzaamheid was heel erg belangrijk volgens Lenin en de communistische partij. Waarom is dat denk je?

Onder Lenin werd er begonnen met showprocessen. Leg in eigen woorden uit wat dat is.

Op deze spotprent wordt de spot gedreven met het begrip showproces. Leg uit hoe de tekenaar dat doet en gebruik daarbij een element uit de prent.

Stalin

Lenin was na zijn dood opgevolgd door Stalin. Omdat hij alles wantrouwde, liet hij veel mensen vervolgen. Die waren vervolgens zo gehersenspoeld (en vaak gemarteld) dat ze allerlei dingen bekenden die helemaal niet waar waren. De processen waren vaak ook volledig in scene gezet en dus was de uitkomst al duidelijk. De verdachten werden massaal naar strafkampen gestuurd die we goelags noemen.

De Grote Terreur

Onder Stalin was er dus een soort heksenjacht om tegenstanders uit de weg te ruimen. Een aantal van die processen waren openbaar, maar het overgrote deel vond plaats in het diepste geheim. Het hoogtepunt (in 1937-38) staat bekend als de Grote Terreur. Ongeveer anderhalf miljoen mensen werden gearresteerd. Zo'n 700.000 hiervan werden meteen ter dood veroordeeld. De rest ging naar de kampen van de Goelag.

Stalin had een duidelijk ander idee dan Lenin. Geen revolutie van de partij, maar van één man, uiteraard wel namens de partij. Waarom vond Stalin dat één man dit moest doen? En waarom wel namens de partij?

Stalinisme

Je kon dus maar beter doen wat Stalin zei, anders verdween je in een strafkamp. De maatschappij moest volledig socialistisch worden. Om dit te bereiken werd veel gebruik gemaakt van propaganda. Mensen konden niets anders meer zien, horen of lezen dan de idealen van de communistische partij. Zo ook in de kunst: kunstenaars mochten alleen nog maar realistische dingen schilderen, het liefst hardwerkende boeren of arbeiders. 

Communistische kinderen

Ook kinderen speelden een grote rol en moesten ook in dienst staan van het communisme. Zij waren de toekomstige generatie en dus heel erg belangrijk voor de communistische partij. Kinderen werden lid van de Pioniers en aangespoord in de gaten te houden wat er om hun heen gebeurde. Hoe dit ging, zie je in het filmpje op de volgende slide. Maak na het kijken van het filmpje nog een aantal vragen. 

Pavlik was het schoolvoorbeeld van een goede pionier. Wat deed hij?

Waarom werden Pavlik en zijn broertje vermoord?

Pavlik wordt een communistische martelaar en er kwam een standbeeld. Waarom werd hij een held en voorbeeld?

Waarom heeft de dood van Pavlik de collectivisatie bevorderd?

Welk beeld werd er naar buiten toe over de Sovjet-Unie gebracht en hoe was het in de praktijk? En kun je dat verschil verklaren?

"Stalin's terreur werd gekenmerkt door totale willekeur". Leg uit wat daarmee wordt bedoeld.

Persoonsverheerlijking Stalin

Ondertussen is wel duidelijk dat Stalin's regime werd gekenmerkt door controle en terreur. Toch werd en wordt hij door vele Russen als held en vader van het volk gezien. Hiervoor werd veel gebruik gemaakt van propaganda. Overal kwamen afbeeldingen, schilderijen en standbeelden van hem. Hij werd vaak afgebeeld met kinderen, alsof hij een soort vader van de Russen was. Een vader houdt van zijn kind, dus zijn macht is voor ieders bestwil, zo was de gedachte.

Onder Stalin werd de Sovjet-Unie een totalitaire staat. Leg in eigen woorden uit wat dat is.

Wat is GEEN kenmerk van een totalitaire staat?

1. Controle
2. Censuur
3. Persvrijheid
4. Propaganda

Nog een keer: wat hoort niet bij een totalitaire staat?

1. Controle
2. Democratie
3. Eén ideologie
4. Geheime politie