H. 5, par. 1. De Koude Oorlog

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo
• Leerjaar 4

De Koude Oorlog 5.1

De wereld na 1945

...beschrijven hoe in Europa kort na 1945 een 

Westblok en een Oostblok ontstond.

...de oorzaken en gevolgen noemen van de Blokkade van Berlijn.

...uitleggen waarom bij mensen in het Oostblok meer onvrede was dan bij mensen in het Westblok, en welke gevolgen dit had.

Aan het einde van de les kan je...

§5.1

De Koude Oorlog

A

Europa raakt verdeeld

Leerdoel:

Je kunt beschrijven hoe in Europa kort na 1945 een Westblok en een Oostblok ontstond.

Begrippen:

invloedssferen

communisme

Oostblok

satellietstaten

B

Ruzie over Duitsland

Leerdoel:

Je kunt de oorzaken en gevolgen noemen van de Blokkade van Berlijn.

Begrippen:

Blokkade van Berlijn

Warschaupact

C

Verschillen tussen Oost en West

Leerdoel:

Je kunt uitleggen waarom bij mensen in het Oostblok meer onvrede was dan bij mensen in het Westblok, en welke gevolgen dit had.

Begrippen:

Marshallplan

containmentpolitiek

Berlijnse muur

kapitalisme

Westblok

IJzeren Gordijn

Koude Oorlog

• Na de Tweede Wereldoorlog waren de Europese landen (GB, FR, DU) minder machtig geworden.

• Voortaan bepaalden de Verenigde Staten en de Sovjet Unie wat er gebeurde.

Leerdoel:

Je kunt beschrijven hoe in Europa kort na 1945 een Westblok en een Oostblok ontstond.

Begrippen:

invloedssferen

communisme

Oostblok

satellietstaten

§5.1

De Koude Oorlog

DeBoze burgers

Europa raakt verdeeld

kapitalisme

Westblok

IJzeren Gordijn

Koude Oorlog

• De VS was kapitalistisch: er was een vrije economie met ondernemers en privébezit. Vrijheid en democratie zijn belangrijk in kapitalistische landen

• De SU was communistisch: de communistische partij heeft alle macht (dictatuur) en bepaalde wat er werd geproduceerd (planeconomie), de prijzen en de salarissen 

§5.1

De Koude Oorlog

A

DeBoze burgers

Europa raakt verdeeld

De kapitalistische landen werkten nauw samen.

Hierdoor ontstond een tweedeling in:

• Berlijn (Oost- en West)
• Duitsland (Oost- en West)
• Europa (Oost- en West)

Er ontstonden twee invloedssferen: een verdeling van landen die onder invloed van de VS of de SU vielen.

Het landen die vielen onder de invloedssfeer van de SU noemen we het Oostblok, de landen onder invloed van de VS noemen we het Westblok.

§5.1

De Koude Oorlog

A

DeBoze burgers

Europa raakt verdeeld

Westblok

Oostblok

• De Oostbloklanden werden satellietstaten: landen die volledig afhankelijk waren van de SU. Het werden ook bufferstaten genoemd

• Langs de grenzen van de satellietstaten verscheen het IJzeren Gordijn: de streng bewaakte grens tussen het Oosten en het Westen met mijnenvelden, prikkeldraad en wachttorens tussen 1945 en 1989

§5.1

De Koude Oorlog

A

DeBoze burgers

Europa raakt verdeeld

Satellietstaten

• Zo ontstond een Koude Oorlog: een periode van vijandschap tussen het kapitalistische westen en het communistische oosten, waarbij er geen échte, daadwerkelijke  oorlog ontstond tussen beide machtsblokken. Wel altijd dreiging.

§5.1

De Koude Oorlog

DeBoze burgers

Europa raakt verdeeld

• Al tijdens de oorlog hadden de geallieerden afgesproken om Duitsland en Berlijn te verdelen in vier stukken.

Leerdoel:

Je kunt de oorzaken en gevolgen noemen van de Blokkade van Berlijn

Begrippen:

Blokkade van Berlijn

Warschaupact

§5.1

De Koude Oorlog

B

DeBoze burgers

Ruzie over Duitsland

Conferentie van Jalta

februari 1945

  Conferentie van Jalta 4 tot 11 februari 1945   

Jalta stad op de Krim

Franklin Delano Roosevelt

President van de Verenigde Staten

Jozef Stalin

Leider van de Sovjet-Unie

Winston Churchill

Minister-President van Groot-Brittannië

De zgn. percentages agreement vond plaats in Moskou 1944, en niet in Jalta. Het is vooral een mooi voorbeeld van hoe de Grote Drie een verdeling voor Europa bedachten.

Conferentie van Potsdam

juli 1945

• De Geallieerden komen opnieuw (en voor het laatst) bij elkaar in Potsdam, (bij Berlijn). 
• De spelers zijn anders: Roosevelt is overleden en Churchill is verslagen bij verkiezingen. Ze zijn vervangen door Truman en Attlee
• De sfeer tussen Truman en Stalin is slecht, en ze komen er niet uit....

• Berlijn lag midden in het Oostblok. Vrij reizen was daar nog mogelijk.

• Veel (hoogopgeleide) burgers, vluchtten van Oost- naar West-Berlijn.

• Daarom begon Stalin met de Blokkade van Berlijn: alle toegangswegen van en naar West-Berlijn werden afgesloten van juni 1948 tot mei 1949.

§5.1

De Koude Oorlog

B

DeBoze burgers

Ruzie over Duitsland

De Blokkade van Berlijn

mei 1948 - juni 1949

De Amerikanen kwamen West-Berlijn te hulp: 11 maanden lang vlogen vrachtvliegtuigen dag en nacht om Berlijn te bevoorraden: een luchtbrug. 

Stalin gaf op, maar de spanning bleef…

§5.1

De Koude Oorlog

B

DeBoze burgers

Ruzie over Duitsland

• In 1949 werd de BRD opgericht: de Bundesrepublik Deutschland (West-Duitsland)

• Daarna werd snel de DDR opgericht: Deutsche Democratischer Republik (Oost-Duitsland)

• Duitsland was nu definitief verdeeld

§5.1

De Koude Oorlog

B

DeBoze burgers

Ruzie over Duitsland

Oprichting West-Duitsland (BRD) 

en 

Oost-Duitsland (DDR)

mei (BRD) en oktober (DDR) 1949

• Tijdens de blokkade van Berlijn (1949) richtten een aantal West-Europese landen, met Canada en de VS de NAVO op: de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie; het was een bondgenootschap tegen het communisme.

• Ze beloofden elkaar te helpen bij een oorlog

• In 1955 werd het Warschaupact opgericht: een militair bondgenootschap van de SU en de Oostbloklanden

§5.1

De Koude Oorlog

B

DeBoze burgers

Ruzie over Duitsland

Oprichting van de Navo

• Opgericht in april 1949
  

• Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (Engels: NATO)
  

• Oorspronkelijk militair bondgenootschap tussen Noord-Amerika en West-Europa tegen het communisme

• De NAVO bestaat nog steeds
  

In West-Duitsland kwam de (kapitalistische) economie weer snel op gang. Dat kwam onder andere door het Marshallplan. Dit plan bevatte geld, grondstoffen, voedsel en machines.

Leerdoel:

Je kunt uitleggen waarom bij mensen in het Oostblok meer onvrede was dan bij mensen in het Westblok, en welke gevolgen dit had.

Begrippen:

Marshallplan

containmentpolitiek

Berlijnse muur

§5.1

De Koude Oorlog

C

DeBoze burgers

Verschillen tussen Oost en West

De VS wilden niet dat het communisme zich verder zou verspreiden. Ze voerden daarom containmentpolitiek: de politiek van de VS die erop is gericht om de verspreiding van het communisme overal ter wereld tegen te houden.

Het Marshallplan past compleet bij deze politiek.

§5.1

De Koude Oorlog

C

DeBoze burgers

Verschillen tussen Oost en West

Poster van de Amerikaanse informatiedienst die in Azië is verspreid en waarop Juan de la Cruz staat afgebeeld, klaar om de Filippijnen te verdedigen tegen de dreiging van het communisme.

Toch greep de VS niet altijd in; ze waren bang voor een kernoorlog met de SU:

• In 1956 werd in Hongarije een opstand tegen de communistische regering hard neergeslagen door Sovjet-tanks
• In 1961 werd de Berlijnse Muur gebouwd
• In 1968 werd er met geweld een einde gemaakt aan de ‘Praagse Lente’. In Tjecho-Slowakije had de communistische leider de bevolking meer vrijheid gegeven. De SU was het hier niet mee eens en herstelde het communistische gezag

De VS greep niet in bij deze gebeurtenissen.

§5.1

De Koude Oorlog

C

DeBoze burgers

Verschillen tussen Oost en West

Het IJzeren Gordijn zou moeten voorkomen dat mensen van Oost naar West gingen vluchten.

Op 1 plek zat er een gat in deze grens: Berlijn. Het was vrij simpel om van Oost- naar West-Berlijn te vluchten: tussen 1945-1961 vluchtten 2,5 miljoen mensen. 

De DDR bouwde in 1961 een muur om West-Berlijn: de Berlijnse Muur. Oost-Duitsers konden nu niet meer het land verlaten. 

§5.1

De Koude Oorlog

C

DeBoze burgers

Verschillen tussen Oost en West

Gevolgen

• Bouw van De Berlijnse Muur, augustus 1961

• Laatste gat in het IJzeren Gordijn is dicht

• West-Berlijn was wél bereikbaar vanuit West-Duitsland

• Vluchtelingenstroom neemt sterk af

• Wel: veel ontsnappingen, vaak met dodelijke afloop...

Vergeet dit ook niet: ontsnappen betekende vaak dat je je familie nooit meer zag.

Aantal vluchtelingen van Oost naar West.  

Belangrijke momenten in WO II: een kort overzicht

 

• 1. Duitsland van Polen aan ( 1 september 1939) > begin WO II
• 2. Duitse aanval op W-Europa (april '40) > groot succes Hitler, o.a: Ned. en Fr. verslagen
• 3. Battle of Britain (juni - oktober 1940) > Luchtoorlog om Engeland (1e nederlaag Hitler)  
• 4. Aanval Du. op Sovjet-Unie (juni 1941)  > Rusland (Stalin) in oorlog met Duitsland
• 5. Aanval Japan op VS (7 dec. 1941)          > Amerikaanse deelname aan WO II > 'De Grote Drie'
• 6. Slag om Stalingrad (42/43)                      > eerste nederlaag van Hitler, begin opmars Russen
• 7. D-Day  (6 juni 1944)                                      > Landing Geallieerden op Normandië 
• 8. Inname Berlijn Russen (april 45)           > capitulatie Duitsland
• 9. Atoombommen (6/9 aug '45)                 > capitulatie Japan, einde WO II

Stalin, Roosevelt, Churchill, '43

Belangrijk:

Er was tot 1961 dus nog géén Muur die Berlijn in tweeën deelde!!!

Zie ook volgende dia:

Verdeling Duitsland in 1945:

4 bezettingszones

Verdeling Berlijn in 1945 +

Berlijnse Muur  in 1961