B4 Het verteringsstelsel

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 4

Werking verteringsstelsel

Leerdoelen

• Je kan omschrijven wat vertering is en de functie van versteringssappen en enzymen hierbij aangeven.
• Je kan beschrijven hoe de darmperistaltiek tot stand komt en de functies ervan benoemen. 

Vertering

In voedingsmiddelen zitten voedingsstoffen.

Vetten, eiwitten en (veel) koolhydraten kunnen niet zomaar opgenomen worden in het bloed. Deze voedingsstoffen moeten verteerd worden.

Vitamines, mineralen en water kunnen wel direct worden opgenomen in het bloed. 

Vertering van deze stoffen is niet nodig.

Vertering

Vertering = het in stukken "hakken" van grote voedingsstoffen, zodat ze kunnen worden opgenomen in het bloed

Vertering

• Vertering ontstaat als er verteringssappen bij het voedsel komen.
• Deze verteringssappen hebben enzymen: een enzym is een eiwit dat zorgt dat voedingsstoffen worden verteerd.

werking enzymen

Enzymen maken grote voedingsstoffen klein (knippen). Elke voedingsstof heeft zijn eigen enzym.

een enzym:

1. bindt aan de voedingsstof
2. knipt de voedingsstof in stukken
3. laat los en kan opnieuw een zelfde voedingsstof afbreken
   

Zetmeel is een koolhydraat. 

Koolhydraten worden verteerd

Zetmeel: 00000000  

0 = glucose 

Speeksel in je mond bij het zetmeel:  00   00   00   00

Verteringssap van de alvleesklier erbij:  0    0    0    0     0    0    0    0

Glucose kan vanuit de dunne darm worden opgenomen in het bloed. Het is de brandstof voor die alle cellen in het lichaam nodig hebben voor de verbranding. 

Er bestaan ook andere suikers:

lactose (vruchtensuiker)

sacharose (kristalsuiker)

....

Vertering

Speeksel => verteert  zetmeel

Maagsap => verteert eiwit

Darmsap => verteert koolhydraat, eiwit, vet

Alvleessap => verteert koolhydraat, eiwit vet

let op: 

gal is geen verteringssap: het verteert niet maar maakt een vetdruppel kleiner.

Vertering

Voor iedere voedingsstof zijn andere enzymen nodig.

Enzymen zitten in verteringssappen

Deze verteringssappen worden op verschillende plaatsen gemaakt

Wel

Niet

Moet WEL verteerd worden

Hoeft NIET verteerd te worden

Eiwit

Water

Zetmeel

Vetten

Glucose

Mineralen

Vitamine

Beweging in de slokdarm ...

Peristaltische bewegingen

1

Long

2

Hart

3

Lever

4

Maag maakt maagsap; Dit verteert eiwit.

5

Dikke darm

6

Dunne darm

7

Slokdarm

8

Milt (opstroomstof)

9

Nier 

10

Urineblaas

6

Leer de organen uit je hoofd!!

Welke voedingsstoffen moeten worden verteerd?

1. Vitaminen, eiwitten, koolhydraten
2. Vetten, koolhydraten, mineralen
3. Eiwitten, vetten, koolhydraten
4. Koolhydraten, vitamine, mineralen

Door kauwen wordt het oppervlak van het voedsel vergroot. Waarom is dit belangrijik?

1. Speeksel werkt beter in op het voedsel door
2. Het wordt niet vergroot, daar gaat het niet om
3. De dunne darm werkt beter
4. Dan werkt de dikke darm beter

Verteringssap

Speeksel => verteert zetmeel

                     => remt bacteriegroei

                     => zorgt dat je voedsel makkelijk

                           doorslikt

Maagsap => verteert eiwit

                     => doodt bacteriën

Darmsap => verteert koolhydraat, eiwit, vet

Alvleessap => verteert koolhydraat, eiwit vet

let op: 

gal is geen verteringssap: het verteert niet:

Gal EMULGEERT vetten

Long: opname zuurstof

afgifte: koolstofdioxide

2

Hart: Bloed wordt rond gepompt.

Bloed neemt verteringsproducten op

3

Lever: produceert gal

Gal emulgeert vet zodat de verteringssappen vet kunnen 'afbreken'.

Gal wordt opgeslagen in de galblaas

4

Vertering van

Maagsap verteert een deel van het voedsel (Eiwitten)

Slaat voedsel tijdelijk op. Maagportier = kringspier die open en dicht gaat.

5

Dikke darm:

Onttrekt water aan onverteerbare voedselresten

Water gaat terug naar het bloed

6

Vertering van

darmsappen verteren deel voedsel

hier neemt het bloed verteringsproducten op

Bloedvaten liggen in de darmvlokken

Groot oppervlak door darmplooien en darmvlokken

7

Slokdarm: verplaatst voedelbrij van de keelholte naar de maag

8

Milt (niet leren)

9

Opstroomleerlingen:

Nier: Filtert afvalstoffen uit je bloed die samen met water je urine vormen

Berekent of je lichaam vocht nodig heeft

Samen met het beenmerg belangrijk voor de aanmaak van rode bloedcellen

10

Urineblaas: Opslagplaats voor urine.

Daarom hoef je niet 'elke minuut' naar de wc.

6

Start koolhydraatvertering

In de mond, door het speeksel

1

Vertel wat er waar gebeurt tijdens de vertering! 

Gal maakt van grote vetdruppels kleine vetdruppeltjes.

Die kleine vetdruppeltjes kunnen door bijv. het alveessap  verteerd worden. Daarna kan het verteringsproduct van het 

vet opgenomen worden in het bloed.

LET OP: VET VERTEERT DUS NIET EN GAL IS DUS GEEN VERTERINGSSAP!!!

De lever produceert gal. De gal wordt in de galblaas opgeslagen (bewaard). 

Als er vet verteerd moet worden, komt er gal vanuit de galblaas bij de voedselbrij waar vet in zit. 

Lever

A

Verbinding tussen de lever en de galblaas naar de twaalfvingerige darm.

B

Maag

In de maag wordt eiwit verteerd.

C

Alvleesklier. De Alvleesklier maakt Alvleeskliersap.

Alvleeskliersap verteert vet, eiwit en koolhydraten.

D

Verbinding van de alvleesklier naar de twaalfvingerige darm

Verbinding van de galblaas naar de twaalfvingerige darm

D

Dunne darm. Het eerste deel (waar de maaginhoud in komt heet de twaalfvingerige darm)

F

Galbuis

H

Galblaas: 

Opslagplaats van gal

G

Wat doet gal?

Leer de onderdelen

Gal emulgeert vetten: Maakt van grote vetbollen kleine vetbolletjes

G

TIP: Maak een mindmap:

Lever - Alvleesklier - Galblaas

Maak ook een mindmap over de maag. Gebruik daarvoor de volgende slides.

De Maag

*Doodt bacteriën => de maag maakt maagsap.  Hierin zit maagzuur: dit doodt bacteriën

* Verteert eiwitten => De maag maakt maagsap. Hierin zitten enzymen die eiwitten kunnen verteren.

* Bewaarplaats van voedsel. De maag laat steeds kleine beetjes de maag uit gaan, door de portier naar de twaalfvingerige darm.

Twaalfvingerige darm

Functie: vertering van het voedsel

Hier komen:   * darmsap (wordt

                                 hier gemaakt)                                                                 * alvleessap

                             * gal

bij het voedsel. Nu kunnen alle voedingsstoffen verteerd worden

Dunne en dikke darm

functie 

Dunne darm:  opnemen van voedingsstoffen

Dikke darm: opnemen van water

Endeldarm: bewaarplaats ontlasting

Het opnemen van stoffen gebeurt vooral door de darmvlokken

Darmvlokken

Darmplooien zijn grote uitstulpingen aan de binnenkant van de darm.

Darmvlokken zijn kleine uitstulpingen op de darmplooi.

Samen zorgen ze voor een  groter  oppervlakte aan de darm, zodat de voedingsstoffen   sneller kunnen worden opgenomen

Poortader

De poortader loopt van de verteringsorganen naar de lever.

Erg belangrijk: 

Nu kan de lever :

- direct controleren of er geen gifstoffen

   inzitten

- De gifstoffen afbreken

- Glucose opslaan als glycogeen (zodat je

   suikergehalte in je bloed niet te hoog wordt)

Peristaltische bewegingen en vertering

Voedsel verplaatst zich binnen het lichaam van de ene naar de ander plaats. 

Dat gebeurt door peristaltische bewegingen.

Ook wordt het eten gekneed en gemengd met verteringssappen door peristaltiek.

De peristaltische beweging vindt in het hele verteringsstelsel plaats

Wat is de functie van speeksel?

1. Verteren van zetmeel en afremmen van bacteriën.
2. Bacteriën en ziekteverwekkers doden
3. Geeft smaak aan het eten
4. Verteren van eiwitten

De peristaltische bewegingen
vinden plaats in .......
kies het beste antwoord

1. de mond, de dikke darm
2. de darmen, de maag en de slokdarm
3. de maag en de slokdarm
4. de mond en de maag

Welke voedingsstof kan niet direct door de dunne darmwand worden opgenomen?

1. Glucose
2. Vitaminen
3. Mineralen
4. Eiwitten

mondholte/keelholte

1

slokdarm

2

maag

3

maagportier

4

twaalfvingerige darm

5

alvleesklier

6

lever

7

galblaas

8

dunne darm

9

blinde darm

10

dikke darm

11

Endeldarm

12

De wand van de darmvlokken is heel .....

1. dik
2. dun

Wat is een functie van maagzuur?

1. Het speelt een rol bij de vertering
2. Bacteriën en ziekteverwekkers doden
3. Smaakmaker
4. Een zuurder 'smaakje' toevoegen aan voedsel

Wat is de goede volgorde van je spijsvertering?

1. slokdarm, maag, dikke darm, dunne darm
2. mondholte, slokdarm, dunne darm, maag
3. mondholte, slokdarm, maag, dunne darm
4. dikke darm, dunne darm, mondholte, maag

Wat is de functie van alvleessap?

1. Verteren van alleen eiwitten
2. Bacteriën en ziekteverwekkers doden
3. Verteren van alleen vetten
4. Verteren van eiwitten, koolhydraten en vetten

Hoe lang blijft je voedsel ongeveer
in je maag?

1. 4 minuten
2. 4 kwartier
3. 4 uur
4. 4 dagen

1. De dunne darm kan wel 6 meter lang zijn
2. Dunnedarm-sap helpt bij de vertering van alle
soorten voedingsstoffen

1. beide waar
2. beide nietwaar
3. 1 waar 2 nietwaar
4. 1 nietwaar 2 waar

1. Gal wordt gemaakt in de galblaas
2. Gal emulgeert vet, het maakt dat vet uit kleinere
bolletjes gaat bestaan

1. beide waar
2. beide nietwaar
3. 1 waar 2 nietwaar
4. 1 nietwaar 2 waar

Wat is de functie van darmplooien en darmvlokken?

1. Het oppervlak vergroten, zodat er meer voedingsstoffen in het bloed komen
2. Het voedsel door de darm bewegen richting de endeldarm
3. Het oppervlak vergroten, zodat er meer enzymen gemaakt kunnen worden
4. Bescherming bieden voor de bacteriën die in de darm leven

1. Vanuit de dunne darm worden de
verteringsproducten opgenomen in het bloed
2. Het alvleeskliersap helpt bij de vertering van
koolhydraten, eiwitten en vetten

1. beide waar
2. beide nietwaar
3. 1 waar 2 nietwaar
4. 1 nietwaar 2 waar

1. Vanuit de dikke darm worden water en
voedingsvezel aan het bloed toegevoegd
2.De niet-verteerde voedselresten verlaten het
lichaam via de anus

1. beide waar
2. beide nietwaar
3. 1 waar 2 nietwaar
4. 1 nietwaar 2 waar

1. Als de dikkedarm ontstoken is kun je diarree
krijgen
2. Als de maag geen maagsap produceert, blijven
slechte bacteriën in je maag leven

1. beide waar
2. beide nietwaar
3. 1 waar 2 nietwaar
4. 1 nietwaar 2 waar

Darmvlokken spelen een rol bij de opname van het grootste deel van de verteerde voedingsstoffen.
In welk deel van het verteringsstelsel bevinden zich darmvlokken?

1. in de slokdarm
2. in de maag
3. in de dunne darm
4. in de dikke darm

Een voedingsmiddel verkleurt door jodium blauw/paars.
Wat wordt daarmee aangetoond?

1. Eiwit
2. Glucose
3. Vet
4. Zetmeel

Op volgorde
nr. 4, nr. 5 en nr. 8:

1. lever, maag , luchtpijp
2. maag, lever, luchtpijp
3. maag, lever, slokdarm
4. lever, maag, slokdarm

Wat is de functie van gal

Sleep naar de juiste plek

koolhydraten

eiwitten

koolhydraten

eiwitten

vetten

koolhydraten

eiwitten

Wat heb je deze les geleerd?

Maak de opdrachten 1 t/m 3 + 5 + 7 in je boek