6.3 Gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t, havo
• Leerjaar 4

Welkom bij biologie!

Welkom bij biologie!

Wat is Gedrag? 

Inhoud van deze les

- Leerdoelen

- Uitleg basisstof 1

- Zelf aan de slag met de opdrachten van  basisstof 1

leerdoelen

Aan het einde van deze les kun je beschrijven wat gedrag is en hoe het wordt bestudeerd.

Wat is gedrag?

* Gedrag is alles wat een mens  

    of dier doet. 

* Gedrag wordt veroorzaakt 

   door prikkels: bijvoorbeeld  geuren, kleuren, emoties

* De reactie daarop heet een respons

Gedrag bestaat vaak uit een groot aantal handelingen. 

Wat is gedrag?

1. het maken van alle bewegingen van een mens of een dier.
2. alles wat een dier of mens doet, dus ook zweten en huilen.
3. alles wat een dier doet om zijn baasje het naar zijn zin te maken.
4. een respons

Welke groep vertoont geen gedrag?

1. Mensen
2. Planten
3. Dieren

Een blauwe reiger staat op zijn lange poten aan de rand van een sloot langdurig onbeweeglijk naar het water te kijken. Plotseling flitst zijn kop in de richting van een rimpeling in het water. De kop komt weer uit het water tevoorschijn, waarna de reiger een kikker naar binnen schrokt. Is het met zijn kop naar de rimpeling in het water flitsen en de kikker ophappen een prikkel of respons?

1. prikkel
2. respons

Een blauwe reiger staat op zijn lange poten aan de rand van een sloot langdurig onbeweeglijk naar het water te kijken. Plotseling flitst zijn kop in de richting van een rimpeling in het water. De kop komt weer uit het water tevoorschijn, waarna de reiger een kikker naar binnen schrokt.

Is de rimpeling in het water een prikkel of respons?

1. prikkel
2. respons

Prikkel/respons

Sleep de stukjes tekst naar de juiste plek

respons

prikkel

Je ruikt een gaslucht

Je schrikt

Je loopt naar het gasfornuis

Je ziet dat de gasknop open staat

Je draait het gas uit

Mira is buiten aan het werk. Ze krijgt het warm en trekt haar jas uit.
Is het uittrekken van haar jas een respons op een inwendige of op een uitwendige prikkel?

1. inwendige prikkel
2. uitwendige prikkel

Wat is gedrag?

* Gedrag bestaat vaak uit een aantal handelingen.

* Gedragsketen= serie handelingen is vaste volgorde.

--> zie je vaak terug bij paringsgedrag (balts). 

--> dit is het gedrag dat voorafgaat aan de 

      voortplanting. 

Gedragsketen

* Gedrag gaat vaak via een vaste volgorde

* De handelingen liggen vast in het DNA van het dier

* Voorbeeld: De balts van de stekelbaars. 

Zie afbeelding 8 blz 124 handboek

Gedragsketen

01:10

De balts van de stekelbaars is een gedragsketen. Welke handelingen vertoond het mannetje achter elkaar?

Ethologie

* De wetenschap die het gedrag van dieren bestudeerd

* Veel waarnemen!

Dian Fossey leefde tussen de berggorilla's

Gedragsonderzoek

Ethogram 

Protocol  

Het Ethogram

Gedrag bestaat uit een reeks handelingen.

Bijvoorbeeld: 

Een giraf loopt naar het water, zet zijn voorpoten schuin, buigt zijn nek naar het water en drinkt het water.

Deze handelingen kun je beschrijven. 

De lijst met beschrijvingen heet een ethogram

Ethogram

* Beschrijving van het gedrag

* Je schrijft de handelingen op 

* Objectieve beschrijving! Feiten vermelden en geen mening

* Het ethogram heb je nodig om een protocol te kunnen maken

Protocol

* Een beschrijving van het aantal handelingen van een dier in een bepaalde tijdperiode

* Hoe vaak komt een handeling 

   voor?

* Door een protocol kom je erachter 

  welke handeling het dier het meest 

  maakt.

* De resultaten verwerk je in een staafdiagram

Gedrag dat wordt veroorzaakt door een prikkel heet een

1. aangeboren gedrag
2. respons
3. aangeleerd gedrag
4. prikkel

Wat is ethologie?

1. Het bestuderen van gedrag
2. Het beïnvloeden van gedrag
3. Het gedrag van dieren veranderen
4. Het gedrag van mensen veranderen

In welke volgorde doe je biologisch onderzoek?

Probleemstelling

Onderzoeksvraag

Verwachting

Werkplan

Resultaten

Conclusie

Wat betekend objectief?

1. Je mening geven
2. Je houden aan de feiten
3. Een object bekijken
4. Objectieven gebruiken

Hoe beschrijf je 'kwispelen met de staart van een hond' objectief?

1. hij is blij
2. de hond beweegt de staart heen en weer
3. de hond beweegt de staart op en neer
4. hij is agressief

Gedragsketen

Protocol

Ethogram

Zelf aan de slag 

- Maken opdrachten 2, 5, 6, 7, 8 en 9 

(vanaf blz 140) werkboek.

Zie ook de studiewijzer

 Leerdoel: Wat is gedrag en hoe wordt het bestudeerd

Examenvraag

In de tabel hiernaast zie je de observatie het gedrag van een Chinchilla. Voor 5 minuten wordt elke 5 seconden opgeschreven wat er gebeurt.

Hoe wordt deze tabel genoemd?

Afronden les

Leerdoel: Wat is gedrag en hoe wordt het bestudeerd?

- Examen biologie 2021 1e tijdvak

- bladzijde 8 

Schrijf 2 dingen op die je deze les geleerd hebt

Stel 1 vraag over iets dat je deze les nog niet zo goed hebt begrepen

https: