H3

• Economie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Welkom

3 HAVO ||  2022 - 2023

Ongelijkheid

Programma

• Theorie Ongelijkheid H3
• Aan de slag
• Evaluatie

Indexcijfers

Nominale indexcijfer (Nic): Geeft de verandering in inkomen/ spaargeld

Prijsindexcijfers (PIC): Geeft de verandering in de prijzen 

Reeel indexcijfer (RIC): Geeft de verandering in koopkracht

Reële inkomen

RIC = NIC / PIC x 100

NIC = Nominaal IndexCijfer

PIC = prijsindexcijfer (CPI)

RIC = Reele IndexCijfer

Voorbeeld
Je zakgeld gaat van €40 naar €45
De prijs van tijdschriften gaat van €2,50 naar €3
Bereken RIC (reële inkomen)

RIC = 104
PIC = 102
Bereken NIC

Oorzaken van ongelijkheid

Verschillen in productiviteit, talent en scholing

Er zijn meerdere reden waarom iemand een hoger of lager inkomen verdient. 

- Arbeidsproductiviteit

- Talent

- Scholing

Vraag en aanbod

Van sommige beroepen zijn er heel veel mensen (aanbod)

Voor sommige beroepen zijn er veel mensen nodig (vraag)

Dit kan effect hebben op je beloning

Verantwoordelijkheid

Heb je een hogere functie met meer verantwoordelijkheid?

Ook dan kan je meer verdienen. 

Denk aan het verschil tussen een teamleider en een vakkenvuller!

Risico en zwaar werk

Sommige beroepen zijn slecht voor je gezondheid, bijvoorbeeld als je heel zwaar werk doet. 

Denk hierbij aan een bouwvakker, mensen die in de nacht werken, stuntman/stuntvrouw. 

Macht

Hoe meer macht je hebt, hoe hoger salaris je kan afdwingen.

Een directeur van een groot bedrijf kan zo meer salaris afdwingen. Ook specialisten in het ziekenhuis is een mooi voorbeeld. 

Deze mensen hebben zoveel zeggenschap dat deze invloed ook doorsijpelt op hun invloed op het salaris

Technologische ontwikkeling

"Laagopgeleiden worden vervangen voor computers, hoogopgeleiden werken met computers"

Door technologische ontwikkelingen verliezen laagopgeleiden hun baan. Dit zorgt voor nog meer ongelijkheid in beloningen

Globalisering en open grenzen

Door open grenzen kan iedereen werken waar hij of zij wil. 

Mensen die in landen wonen waar er 'weinig' wordt betaald voor bepaald werk, komen naar landen toe waar wel meer wordt betaald. 

In Nederland komt dat door het minimum loon. 

www.salaris-online-x.nl

Open grenzen -> Verdringing op de arbeidsmarkt

Mensen uit andere landen komen in Nederland werken

Veel zijn bereid om voor minder loon te werken dan Nederlanders. Soms zelfs onder het minimumloon (verboden)

Dit zorgt ervoor dat Nederlanders minder banen kunnen krijgen. Dit noem je 'verdringing' 

Aan de slag!

- Maken opgave 3.1 tot en met 3.5

- Werkblad Lorenzcurve afmaken

Klaar? Online opgaven

Welkom

3 HAVO ||  2022 - 2023

Ongelijkheid

Programma

• Herhaling
• Theorie Ongelijkheid H3
• Aan de slag
• Evaluatie

Leg uit hoe open grenzen kunnen zorgen voor verdringing op de arbeidsmarkt

Leg uit hoe door verdringing de inkomensverdeling in een land ongelijker kan worden.

Globalisering en open grenzen

Door open grenzen kan iedereen werken waar hij of zij wil. 

Mensen die in landen wonen waar er 'weinig' wordt betaald voor bepaald werk, komen naar landen toe waar wel meer wordt betaald. 

In Nederland komt dat door het minimum loon. 

Open grenzen -> Verdringing op de arbeidsmarkt

Mensen uit andere landen komen in Nederland werken

Veel zijn bereid om voor minder loon te werken dan Nederlanders. Soms zelfs onder het minimumloon (verboden)

Dit zorgt ervoor dat Nederlanders minder banen kunnen krijgen. Dit noem je 'verdringing' 

Leg uit hoe technologische ontwikkelingen kunnen zorgen voor een ongelijkere inkomensverdeling in een land

Vermogen

Mensen met veel (geërfd) vermogen hebben meer inkomen uit --> winst( dividend), pacht, rente en huur

Redenen van toename verschil vermogen

1: Erfelijkheid

2: Inkomensverschillen (kunnen meer sparen)

De overheid

De overheid kan verschillende keuzes maken op het gebied van ongelijkheid.

- Vrije markt of veel bemoeienis (marktwerking)

- Minimum- en maximuminkomen

- Belastingen

- Verzorgingsstaat/sociaalvangnet

Flexibilisering van de arbeidsmarkt

Flexibilisering van de arbeidsmarkt leid tot ongelijkheid

- Ontslagrecht

- Tijdelijke en vaste contracten

- CAO

- Vraag & aanbod

- ZZP'ers moeten veel zelf regelen. 

Aan de slag!

- Lezen stukken tekst op bladzijde 27,28 en 29

- Maken opgave 3.1 tot en met 3.7

- Werkblad Lorenzcurve afmaken

Klaar? Online opgaven

Verschillen tussen landen

- Politieke en economische instituties

- De overheid

- Open grenzen

Tussen al deze oorzaken kunnen veel verschillen zitten tussen landen. Al deze redenen hebben te maken met beleid. 

Welvaart

Vroeger dachten we dat natuurlijke omstandigheden de welvaart van landen bepaalden.

Tegenwoordig denken we daar anders over

Instituties

Al deze regelgeving noem je 'instituties'. 

We kennen twee soorten instituties:

- Formele

- Informele

Formele instituties

Alle wetten en regelgeving vallen onder formele instituties. Deze instituties kunnen ook organisaties zijn, zoals de overheid, de rechtbank en centrale banken. 

Informele instituties

Alle ongeschreven regels vallen onder informele instituties. 

Denk aan de manier van elkaar begroeten, normen en waarden, al deze regels zijn niet vastgelegd.

De overheid

De overheid moet er voor zorgen dat iedereen zich houdt aan alle wet- en regelgeving. 

Deze taak wordt ook wel uitgedrukt als de 'rechtstaat'. Wel is hier een probleem bij. De overheid kan haar macht misbruiken. 

Om dit te voorkomen hebben we in Nederland de Ombudsman/ Ook kunnen we terecht bij de rechter. (Trias Politica)

Politieke en economische instituties

De politiek bepaald de spelregels in een democratie. Op die manier heeft de politiek ook invloed op de economie

- Stemrecht

- Kartelvorming

- Valuta

- Belastingen

Politieke instituties: twee soorten

Je hebt twee soorten manieren van regelgeving in de politiek

- Absolutistisch: De macht ligt bij een kleine groep

- Pluralistische: De macht is verdeeld, denk aan een democratie

Alle economische instituties worden gevormd door politieke. Wat voor soort politieke instituties er heersen heeft dus effect op de economie

Economische instituties

De instituties spelen ook een rol in het economisch verkeer. Denk aan alle handel en soorten valuta die we hebben.

Alle economische instituties moeten zorgen voor meer vertrouwen in de economie. Zonder vertrouwen is er geen handel.

Inclusieve en Extractieve

Inclusief: bescherming van privé eigendommen, on partijdig rechtssysteem, gelijke kansen, vrije markt, veel economische groei

Extractief: Leiden tot stagnatie van economische groei, Inkomsten van de rijken worden verdeeld aan de armen of andersom

Inclusieve en Extractieve

Inclusief: Minder belasting betalen

Extractief: Inkomsten worden herverdeeld, kan gelijker of ongelijker worden.

Hoe kan vermogen zorgen voor meer ongelijkheid?

Vermogen

Mensen met veel (geërfd) vermogen hebben meer inkomen uit --> winst( dividend), pacht, rente en huur

Redenen van toename verschil vermogen

1: Erfelijkheid

2: Inkomensverschillen (kunnen meer sparen)

3: toenemende kapitaalmobiliteit (gunstige investeringen)

Ongelijkheid heeft voordelen

• Ongelijkheid geeft een prikkel om extra in te spannen. 
• Zorgt voor initiatieven van mensen/onderzoek/ontwikkeling/scholing --> verbetering productiviteit.  

Gevolgen ongelijkheid

• Minder vertrouwen in maatschappij en politiek 
• Minder opwaartse sociale stijging
• Ongelijke machtsverdeling
• Grotere groep heeft minder te besteden --> slechtere huisvesting, gezondheid
• Rem economische groei -> hogere klasse besteed weinig
• Meer schulden

Aan de slag!

- Maken opgave 3.1 tot en met 3.12

- Werkblad Lorenzcurve afmaken

- Werkblad RIC -> uitprinten

Klaar? Online opgaven

Welkom

3 HAVO ||  2022 - 2023

Ongelijkheid

Programma

• Herhaling
• Theorie Ongelijkheid H3
• Aan de slag
• Evaluatie

Lorenzcurve

Politieke instituties: twee soorten

Je hebt twee soorten manieren van regelgeving in de politiek

- Absolutistisch: De macht ligt bij een kleine groep

- Pluralistische: De macht is verdeeld, denk aan een democratie

Alle economische instituties worden gevormd door politieke. Wat voor soort politieke instituties er heersen heeft dus effect op de economie

Economische instituties

De instituties spelen ook een rol in het economisch verkeer. Denk aan alle handel en soorten valuta die we hebben.

Alle economische instituties moeten zorgen voor meer vertrouwen in de economie. Zonder vertrouwen is er geen handel.

Inclusieve en Extractieve

Inclusief: bescherming van privé eigendommen, on partijdig rechtssysteem, gelijke kansen, vrije markt, veel economische groei

Extractief: Leiden tot stagnatie van economische groei, Inkomsten van de rijken worden verdeeld aan de armen of andersom

Inclusieve en Extractieve

Inclusief: Minder belasting betalen

Extractief: Inkomsten worden herverdeeld, kan gelijker of ongelijker worden.

Ongelijkheid heeft voordelen

• Ongelijkheid geeft een prikkel om extra in te spannen. 
• Zorgt voor initiatieven van mensen/onderzoek/ontwikkeling/scholing --> verbetering productiviteit.  

Gevolgen ongelijkheid

• Minder vertrouwen in maatschappij en politiek 
• Minder opwaartse sociale stijging
• Ongelijke machtsverdeling
• Grotere groep heeft minder te besteden --> slechtere huisvesting, gezondheid
• Rem economische groei -> hogere klasse besteed weinig
• Meer schulden

Aan de slag!

- Maken opgave 1.11, 1.12, 2.11, 3.13 en 3.14

- Werkblad Lorenzcurve afmaken