6.2 Om de macht

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

par 6.2 Om de macht

• Kenmerkende aspecten in dit hoofdstuk:
• 1.  Het streven van vorsten naar absolute macht
• 2. De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek

problemen bestuur Republiek werkten soms door in economie:

• Tussen raadspensionaris en stadhouder vaak machtsstrijd:
  
• Raadspensionaris behartigde de belangen van de rijke  burgers/handelaren/kooplieden > 
• internationaal goede contacten
• Stadhouder ontleende gezag aan militaire status >
• zocht oplossing voor conflicten met buitenland vaak in militair ingrijpen

bestuur in de Republiek:

• regenten in de Gewestelijke Staten
• gewesten soeverein: 
• wetgeving/belastingen/rechtspraak
• defensie en buitenlandse zaken in:
• Staten-Generaal, belangrijk:
• raadspensionaris van (gewest) Holland
• daarnaast: stadhouder > 
• aanvoerder Staatse leger 

Staten-Generaal

• Ridderzaal in Den Haag
• macht vergrootte door:
• bestuur generaliteitslanden en
• bemoeienis internationale handel in:
• VOC (1602) Van Oldenbarnevelt

stadhouder prins Maurits van Oranje                                (1576 - 1625)

Johan van Oldenbarnevelt raadspensionaris (1547 - 1619)

Onthoofding van Johan van Oldenbarnevelt op het Binnenhof

Standbeeld Van Oldenbarnevelt, tegenover het Binnenhof

0

Absolutisme

• In de loop van de Middeleeuwen macht vorsten aangetast door: 
• Stedelijke parlementen en de Staten -Generaal, waarin vertegenwoordigd:
• adel / geestelijkheid / stedelijke burgerij 
• o.a: toestemming nieuwe belastingen

reactie Franse hof op beperking macht:

• 1614: Etats Généraux niet meer bijeengeroepen door vorsten (-1789)
• ambtenarenapparaat uitbreiden en
• rechtstreekse belastingen >
• adel buiten spel gezet
• vanaf 1661: centralisatie door Lod. XIV
• onderdelen:

1. politiek:

• de vorst neem alle beslissingen zelf
• door hem aangestelde ambtenaren rapporteren aan hem
• vorst bepaalt nieuwe wetten
• censuur ingevoerd
• rechtvaardiging:
• 'droit divin'

2. militair

• opbouw van een 'staand' leger
• professioneel georganiseerd:
• training / uitrusting / salaris
• rangen op basis van geschiktheid
• bijkomend voordeel: 
• invloed adel beperkt
• Lodewijk wilde uitbreing

3. Godsdienst

• Lodewijk XIV was katholiek >
• eiste eenvormigheid >
• Edict van Nantes ingetrokken (1685)
• hugenoten vervolgd,
• velen vluchtten o.a.
• naar Nederland
• opmerking: 
• economisch gezien was dit een groot drama voor Lodewijk (kapitaalvlucht)

4. Economisch:

• mercantilisme =
• het bevorderen van de eigen handel door:
• invoerrechten +
• inperken van mogelijkheden om handel te drijven (oa havenverbod)
• Doel: 
• geld voor leger en hofhouding (Versailles)

Madame de Maintenon

maîtresse van de Zonnekoning

Maria Theresia van Oostenrijk

echtgenote Lodewijk XIV

Documentaire over

Lodewijk XIV aan het hof van Versailles (14 min)

0

geen centralisatie in de Nederlanden

• geen koning
• wèl veel invloed in handen van:
• stadhouder Willem III 1672 - 1702
• Willem III wordt in 1688 koning van Engeland maar door de Bill of Rights heeft het parlement in Engeland de hoogste macht

Willem III en Mary Stuart als jong paar

en als koning en koningin van Engeland, Ierland en Schotland

Feniks leren

Par 6.2

maak een mindmap of samenvatting

Maken opdr.1,2,4,6

(zelf nakijken op de elo)