5.3 De kerkhervorming

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Toetsweek

Hst 1 t/m 5.3

- leertekst

- opdrachten

- aantekeningen

- kenmerkende aspecten

Neem ook blz. 374 t/m 377 door!

Hierin staan de historische vaardigheden samengevat.

Continuïteit - discontinuïteit (verandering)

Representativiteit

Leerdoelen

5.3 De kerkhervorming

1 Je kunt de kritiek op de Kerk beschrijven en verklaren.

2 Je kunt de oorzaak, de inhoud en de gevolgen van de contrareformatie beschrijven.

3 Je kunt uitleggen welke gevolgen de hervorming had voor de maatschappelijke en politieke situatie in Europa.

Maak vragen 1 t/m 5

Kerk rond 1500

• Kerk zorgde voor liefdadigheid (zieken, armen, ouden).
• Kerk bepaalde de normen (kerkelijke/geloofsregels).
• Ketter als je, je niet hield aan de kerkelijke regels.

• Paus werd gezien als plaatsvervanger van Christus. 
• Paus had geestelijke (en deels wereldlijke) macht. (denk bijvoorbeeld aan oproep paus kruistocht)

De kerk rond 1500

Paus leefde als koning.

Nieuwe dure Sint Pieter.

Gaat het in de kerk om rijkdom? Scherpe kritiek.

Soberheid christendom, ging het daar niet om?

De kerk rond 1500

Om de bouw van de Sint Pieter (architectuur renaissancestijl, vol van renaissancekunst) moest de paus veel geld binnenhalen.
Oplossing? Aflatenhandel!

Wat is een aflaat?

95 stellingen van Luther; 

kritiek op:

• aflaathandel ("bedrog")
  
• heiligenverering ("afgoderij")
  
• relikwieën (heilige voorwerpen)
  
• Aflaten van de paus ("slechts God kan vergiffenis schenken")

Luther:

• Iedereen moest zelf de Bijbel kunnen onderzoeken (persoonlijke relatie met God).
• Bijbel in de volkstaal (daarom vertaalde hij de Bijbel in Duits).
•  Geestelijke en priesters niet nodig.
• Kerkdiensten in het Duits.

Verspreiding reformatie

De boekdrukkunst zorgde voor massale en snelle verspreiding van de ideeën van Luther

Zowel de paus als Karel V hadden problemen met Luthers kritiek, maar wie is Karel V eigenlijk?

Reactie op Luthers' kritiek door van de paus

 en Karel V:

• Paus deed hem in de ban (Luther uit de kerk gezet).
• Karel V wilde eenheid van geloof.
• Luther moest in Worms verschijnen.
• Luther nam zijn woorden niet terug.
• Karel V --> Luther in de rijksban (Vogelvrij: Luther kon straffeloos gedood worden).
• Luther werd beschermd door Duitse keurvorsten 

Luther kerksplitsing

Gevolgen kerkban:

• Volgelingen Luther stichten eigen kerken (protestantse kerken).
• Duitse keurvorsten kiezen katholieke of protestantse kant.
• Godsdienstoorlogen

Resultaat: Vrede van Augsburg

Cuius regio eius religio; wiens gebied diens gebed

Karel V persoonlijke nederlaag. Hij trad af.

Gevolg:

Is de vorst Luthers, dan zijn onderdanen ook.

Is de vorst katholiek, dan zijn onderdanen ook.

Grote verhuizingen naar het gebied van je geloof (katholiek of Luthers).

Waarom was de Vrede van Augsburg een nederlaag voor Karel V?

Test jezelf...

Protestantse kerk of Katholieke kerk?

Verering van heiligen

1. Protestantse kerk
2. Katholieke kerk

Protestantse kerk of Katholieke kerk?

Sobere handelingen

1. Protestantse kerk
2. Katholieke kerk

Protestantse kerk of Katholieke kerk?

Verering van relieken

1. Protestantse kerk
2. Katholieke kerk

Protestantse kerk of Katholieke kerk?

De Paus is de leider

1. Protestantse kerk
2. Katholieke kerk

Welke van de stellingen is juist?

1 Toen Luther zijn stellingen bedacht wilde hij een
nieuwe kerk beginnen.

2 De Paus wilde wel met Luther praten over zijn
ideeën.

1. Alleen 1 is juist
2. Alleen 2 is juist
3. Beide zijn juist
4. Beide zijn onjuist

Maarten Luther was het niet eens met de grote rijkdommen van de Kerk en de geestelijken.

Op welke manier kwam de Kerk aan haar rijkdommen?

1. Mensen kochten hun zonden af met een aflaat.
2. Mensen handelden met de Kerk.
3. De Kerk veroverde rijke gebieden.
4. Mensen hadden medelijden met Kerk en gaven geld.

interieur Dom van Freising

Interieur protestantse kerk

reactie katholieke kerk op Hervorming

Contrareformatie:
Concilie van Trente (1545-1563):
1.  aflaatbrieven bleven bestaan
2. celibaat herbevestigd
3. heiligenverering bleef
4. priesteropleiding verbeterd
5. Vulgaat bleef officiële bijbel
6. bisdommen verkleind > controle
7. inquisitie pakt ketters aan

Inquisitie: kerkelijke rechtbank

Gevolgen Hervorming/Reformatie:

I. RK kerk viel uiteen, protestantse kerken scheidden zich af, 
II. Veel gebieden in 'Heilige Roomse Rijk' (Duitsland) werden lutheraans >
bezittingen RK Kerk door portestantse edelen afgenomen >
oorlogen:
- De Nederlanden (1568 - 1648): 'De Opstand'
- Frankrijk: Hugenoten <> Franse koning > Edict van Nantes (1598): gewetensvrijheid
- Duitsland: Lutherse vorsten <> Karel V (RK) >
- Vrede van Augsburg (1555)

• Opdracht: zoek uit waarom Karel V de vrede van Augsburg als een nederlang zag
  

Calvinisme:

1. God heeft bepaald wie in de hemel komt (predestinatieleer)
2. bijbel is basis geloof
3. taak geestelijkheid: bijbel uitleggen

(gevolg van predestinatieleer)
4. geestelijken mogen trouwen
5. heiligenverering is afgoderij
6. verzet tegen een vorst is mogelijk:
de vorst houdt zich niet aan regels God

 

Verschil met Luther - Luther vindt:

- 'Vorsten zijn door God gekozen' >

geen verzet toegestaan (cuius regio eius religio) 

- Door Bijbel lezen en oprecht geloven wel invloed om in de hemel te komen

 

Welke vragen heb je over 5.3 de kerkhervorming?