Par. 5.2: Burgers regelen het zelf!

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 1

Hoofdstuk 5 Steden en Staten

Neem voor je blz. 91 tekstboek en 98 werkboek!

Par. 5.2 Burgers regelen het zelf!

Hoofdstuk 5: Steden en Staten.

Neem voor je blz. 93 tekstboek en 100 werkboek!

Een oude stadspoort!

Tijdvak van steden en staten!

Tijd van Steden en Staten (1000-1500)

In het wit zie je een stadspoort. Ging je in de Middeleeuwen een stad binnen, dan moest je door de stadspoort. In veel steden werd een hoge en prachtig versierde kerk gebouwd. Op de achtergrond zie je de binnenkant van zo’n kerk.

Wat ga je leren?

•         Wat zijn stadsrechten?        
•         Wat zijn vrije burgers? 
•         Wie bestuurde een stad?                 
•         Wie waren de stadsbestuurders?                                         

De Nederlanden

• Nederland als één land bestond nog niet in de Middeleeuwen
  

• Er waren veel kleine gebieden, die bij elkaar 'De Nederlanden' heetten.

• In die gebieden was een heer, edelman, (bijv. graaf of hertog) de baas

• Hij maakte de wetten

De Nederlanden maakten deel uit van het Rooms-Duitse Rijk. De graven en hertogen in Nederland waren officieel leenmannen van de Duitse keizer, maar die had meestal niet meer veel macht over zijn leenmannen. In 1018 werden de legers van de Duitse keizer zelfs verslagen door te troepen van de graaf van Holland.

Stadsrechten

• Een stad met stadsrechten mag een stadsmuur bouwen
• De stad mag zelf rechtspreken, maar een ambtenaar (de schout) van de heer moet wel aanwezig zijn en een deel van de boetes is voor de heer

• De inwoners van een stad waren vrije poorters (geen bezit van de heer)

• In ruil voor deze rechten moet de stad belasting betalen

Stadsrechten

1. Stad mag zichzelf besturen
2. Stad mag zelf rechtspreken
3. Stad mag zichzelf beschermen (stadsmuren)
4. Stad mag zelf belasting heffen
5. Stad mag zelf tol heffen

Oorkonde stadsrechten Amsterdam!

Lees..

Het kopje

¨Stadsrechten¨ en maak de vragen 2 en 3!

Vraag 2!

Vraag 3!

Carcassonne

Sleep de foto's naar de juiste plek in de stad.

Machtige steden

• Edelen willen steeds meer geld (voor bestuur en leger)
• Steden willen meer zelf alles gaan regelen

• Oplossing: edelen verkopen de steden stadsrechten
• edelen krijgen zo in één keer veel geld
• steden kunnen zo zelf veel meer regelen

Lees..

Het kopje

¨machtige steden¨ en maak vraag 4!

Vraag 4!

Wat hebt je geleerd?

•         Wat zijn stadsrechten? ✔        
•         Wat zijn vrije burgers? ✔  
•         Wie bestuurde een stad?                 
•         Wie waren de stadsbestuurders?                                         

Hoofdstuk 4 Steden en Staten

Neem voor je blz. 93 tekstboek en 100 werkboek!

Vrije burgers

• "Stadslucht maakt vrij"
• je hoefde niet meer de adel of geestelijkheid te gehoorzamen (zoals bij het hofstelsel)
• Stadsbewoners met de rechten van de stad werden burgers genoemd. Alle burgers bij elkaar, noem je de burgerij

Lees..

Het kopje

¨Vrije burgers¨ en maak vraag 5!

Vraag 5!

Lees..

Het kopje

¨Stadspoorten¨ en maak vraag 6!

Vraag 6!

Wie is de baas?

• De schout is de plaatsvervanger van de heer in de stad bij de rechtspraak
• Samen met de schepenen bepaalde hij de straf.
• Ze kregen advies van een raad.
• De burgemeester (soms meer dan één) was de baas van de raad.
• Schout, schepenen en burgemeester(s) heten ook wel: magistraten

Lees..

Het kopje

¨Stadsbestuurders¨ en maak vraag 7!

Vraag 7!

Wat ga je leren?

•         Wat zijn stadsrechten? ✔        
•         Wat zijn vrije burgers? ✔  
•         Wie bestuurde een stad? ✔                 
•         Wie waren de stadsbestuurders? ✔                                        

Wat zie je als je een middeleeuwse stad zou binnen lopen?

Wat zie je als je een middeleeuwse stad zou binnen lopen?

Het was er druk en krap: de meeste steden waren niet groter dan 5000 inwoners, maar omdat het er klein en smal was leek het veel drukker.

De markt

Deze geestelijken houden een processie: een tocht door de stad om hun geloof in God te laten zien. Soms werd dit gedaan om boete te doen.

De winkels waren meestal duidelijk te herkennen aan uithangborden, waarop symbolen van de ambachten stonden, zoals een vis of brood.

In principe mocht iedereen de stad binnen, zolang je maar geen (grote) wapens meenam. Messen moesten worden gemeten: was een mes te groot dan moest je hem bij de stadspoort achterlaten.

Inwoners van een stad noemen we tegenwoordig vaak burgers, maar in de Middeleeuwen werd meestal de term poorter gebruikt: iemand die binnen de poorten van een stad woont.

Een van de grootste gevaren van een middeleeuwse stad was brand. De meeste huizen waren van hout, en een klein vuurtje kon binnen enkele dagen de halve stad in as hebben gelegd. Ambachten waarbij veel vuur werd gebruikt, zoals bijvoorbeeld een smederij, bevonden zich daarom op speciale plekken in de stad.

Schapen, kippen, honden en varkens: er liepen in een stad vaak net zoveel dieren als mensen rond. 

Niet alle straten waren bestraat: na een regenbui was het een grote modderpoel, waarbij het (huis)vuil door de straten spoelde.

Riolering of een vuilnisdienst bestond nog niet. Mensen gooiden hun afval soms gewoon op straat of in de gracht. Het stonk er dus nogal, vooral ’s zomers. Die viezigheid was ook gevaarlijk. Het vuil trok ongedierte aan, zoals ratten. Hierdoor braken er ziekten uit.

Water (om te drinken en om schoon te worden) werd uit de gracht gehaald. Inderdaad: 500 meter verderop was er nog afval in gegooid...

De schandpaal was één van de straffen die je in de Middeleeuwen kon krijgen.

Er waren maar een paar gebouwen van steen in een middeleeuwse stad, zoals bijvoorbeeld de kerk of het stadhuis. Later komen er meer stenen gebouwen bij, zoals bijvoorbeeld de gildenhuizen.

Huizen in deze bouwstijl noem je vakwerkhuizen: de balken in de muren zorgen voor de stevigheid van het huis. De ruimte tussen de balken worden opgevuld met takken van bijvoorbeeld wilgen. Vervolgens worden ze geplamuurd met een mengsel van stro en leem.

In een stad was van alles te vinden: eten, drinken, handel en vermaak. Het was er vies, maar mensen kwamen er graag.

Lees..

Het kopje

¨Het verhaal van Henrika¨ en maak vraag 8!

Vraag 8!

Maak

Nu zelf vraag 9!

Vraag 9!

Maak nu 

De oefentoets 

van paragraaf 5.2!

Einde van deze paragraaf!