5.2 Energie vrij maken (deel 1)

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

H5 & 6 Voeding, vertering en energie

Deze les:

• Afrond H6 Voeding en vertering
• 5.2 Energie vrij maken (deel 1)

H5 & 6 Voeding, vertering en energie

In welke richting stroomt het bloed van de poortader?

1. Nier => Lever
2. Darm => Lever
3. Lever => Nier
4. Lever => Darm

Wat is de functie van de lever met betrekking tot gal?

1. Gal verwijderen
2. Gal maken
3. Gal opslaan
4. Gal verteren

Gal bevat onder andere...

1. Aminozuren
2. Ureum
3. Bilirubine
4. IJzer

Ureum ontstaat door?

1. Het afbreken van aminozuren
2. Het afbreken van giftige stoffen
3. Het koppelen van aminozuren
4. Het afbreken van bilirubine

Waar of niet waar?
Medicijnen worden door de lever in een keer afgebroken

1. Waar
2. Niet waar

§5.2 Leerdoelen

1. Je legt uit hoe in het lichaam verschillende vormen van energie in elkaar kunnen overgaan
2. Je vergelijkt in een reactievergelijking de anaerobe en aerobe dissimilatie van glucose
3. Je herkent in welke situaties anaerobe en aerobe dissimilatie plaats vinden
4. Je vergelijkt de dissimilatie van glucose, eiwitten en vetten

Check Classroom voor een tabel met leerdoelen, begrippen en binastabellen!

Energie

Waar hebben we het voor nodig? 

En waar halen we het vandaan? 

Twee keer inspannen, hoe verschilt dit van elkaar?

Energie voor je cellen

Je lichaam haalt energie uit voedsel door het in kleine stukjes af te breken (dissimilatie). 

De energie die hierbij vrijkomt wordt gebruikt om je

'fosfaataccu' op te laden.

Dissimilatie en vertering

Vertering: is het kleiner maken van voedingsmiddelen tot de bouwblokken (bijv: koolhydraatketen zetmeel>glucose)

Dissimilatie is het omzetten van grotere organische moleculen (zoals glucose) naar kleine moleculen (zoals  CO2 en H20)

Hierbij komt energie vrij die gebruikt wordt om ATP op te laden

Assimilatie is...

1. Opbouwen van eiwitten uit aminozuren
2. Opbouwen van glycogeen uit glucose
3. Opbouwen van vetten uit glycerol en 3 vetzuren
4. A, B, en C zijn allemaal goed.

Welk proces is in de afbeelding schematisch weergegeven? 

1. Assimilatie (kost energie)
2. Assimilatie (levert energie op)
3. Dissimilatie (kost energie)
4. Dissimilatie (levert energie op)

Energie voor je cellen

Je lichaam haalt energie uit voedsel door het in kleine stukjes af te breken (dissimilatie). 

De energie die hierbij vrijkomt wordt gebruikt om je

'fosfaataccu' op te laden.

ATP

• De bron van energie voor je cellen is ATP
• ATP is een molecuul met drie fosfaatgroepen
• ADP bevat twee fosfaatgroepen
• Energie kan gebonden worden aan ADP -> ATP (en worden afgegeven) 

Backup:CP

Creatinefosfaat is je powerbank. Wanneer de 'ATP- batterij' leeg is, kan het zijn fosfaat groep afstaan aan ADP om deze op te laden

ATP & CP vormen samen de 'fosfaataccu', genoeg voor ongeveer 10-30 seconden inspanning. 

Wanneer komt energie uit een ATP molecuul vrij?

Vuurvliegjes kunnen elkaar in het donker vinden door het uitzenden van lichtsignalen. Ze zetten een stof (luciferine) om waarbij energie vrijkomt in de vorm van licht. Waar komt de energie voor het uitzenden van de lichtsignalen vandaan?

Het opladen van de fosfaataccu

2 soorten dissimilatie:

1.  Aerobe dissimilatie
   - Met zuurstof
   - Veel energie per molecuul brandstof
2. Anaerobe dissimilatie
   - Zonder zuurstof
   - Weinig energie per molecuul brandstof

Aerobe dissimilatie

Gebeurt wanneer er voldoende zuurstof is

1. Glucose komt cel binnen 

2. In het cytoplasma wordt het glucose gesplitst in 2 pyrodruivenzuur, dit levert al 2 ATP op

3. In de mitochondriën wordt het glucose verder 'gedissimileerd' met O2, hierbij komt 36 ATP vrij en CO2 en H2O

Anaerobe dissimilatie

Gebeurt wanneer er onvoldoende zuurstof is

1. Glucose komt cel binnen 
2. Glucose wordt gesplitst in 2-pyrodruivenzuur
3. 2-pyrodruivenzuur wordt omgezet in melkzuur
4. Het melkzuur hoopt op, spieren raken verzuurd

Melkzuur kan weer worden omgezet in 2-pyrodruivenzuur en anaeroob geassimileerd worden: nahijgen>extra zuurstof

Dissimilatie

Anaerobe (zonder zuurstof) --> melkzuurgisting

Aerobe (met zuurstof)

Verbranding (aerobe dissimilatie van glucose)

Glucose (C₆H₁₂O₆)

6 CO₂

 6 H₂O

38 ATP

6 O₂

H5.2 samenvattend tot nu

Drie energiesystemen

1. ATP-CP systeem (fosfaat-accu) 10-15 seconden

     - Spieren in rust hebben kleine voorraad ATP

    - Spieren bevatten creatinefosfaat (CP) CP+ADP -> C+ATP

H5.2 samenvattend tot nu

Drie energiesystemen

2.Anaerobe dissimilatie

(melkzuursysteem) 20-50 sec

     - Afbraak glucose in grondplasma          (glycolyse)

       - Melkzuurgisting
       - Leidt tot verzuring spieren
       - Komt maar 2 ATP per molecuul              glucose vrij

H5.2 samenvattend tot nu

Drie energiesystemen

3.Aerobe dissimilatie

     - Afbraak glucose in grondplasma          (glycolyse) 2 ATP

       - Citroenzuurcyclus            (mitochondriën) 36 ATP
    

Welk onderdeel van de cel levert de grootste bijdrage aan het vrijkomen van energie?

1. Celkern
2. Celwand
3. Mitochondrie
4. Endoplasmatisch reticulum

Hoe noem je het proces waarbij energie vrijkomt?

Welk molecuul bevat de meeste energie?

1. ATP
2. ADP
3. AMP

Wat levert meer ATP?

1. Anaerobe dissimilatie
2. Aerobe dissimilatie
3. Beide evenveel

Hoeveel ATP levert de aerobe dissimilatie van glucose?

Huiswerk

Maak opdracht 20 t/m 22 +  24 t/m 30 van 5.2 voor dinsdag 13 december

Vergeet het PO Voortplanting niet!

Hoe gaat het daarmee?

Let op: repetitie H6 + 5.1 op maandag 12 december!