5H 13.2 Aangeboren en verworven afweer les 1

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Afweer

13.1 Bescherming
13.2 Aangeboren en verworven afweer
13.3 Immuniteit
13.4 Transplantatie en bloedtransfusie

Programma

• Leerdoelen 
• Uitleg basisstof 13.2 --> Aangeboren afweer en verworven afweer
• Met vragen en een filmpje
• Opdrachten maken
• Afsluiting 
  

Leerdoelen

• Je kunt de vormen van aangeboren afweer beschrijven
• Je kunt de vormen van verworven afweer beschrijven

Het complementsysteem bestaat uit meer dan 30 eiwitten die belangrijk zijn in de afweer tegen bacteriën. Het is één van de eerste verdedigingsmechanismen, die op gang komt bij een infectie. Deze eiwitten kunnen zelf een ziekteverwekker (pathogeen) remmen of andere cellen activeren om de ziekteverwekker op te ruimen. De eiwitten hebben allemaal een eigen functie. Het eiwit C3 bijvoorbeeld, bindt aan bacteriën waardoor deze bacteriën gemakkelijker worden herkend en uitgeschakeld door andere afweercellen (witte bloedcellen).

= aangeboren afweer

= verworven afweer

Aangeboren afweer

1. Aspecifiek: gericht tegen verschillende ziekteverwekkers, 

2. Komt voor bij alle planten en dieren 

3. Dient als snelle eerste afweer tegen een infectie.

4. Is de basis voor verworven afweer.

Verworven afweer

1. Wordt ontwikkeld gedurende het leven van een individu

2. Specifiek: Deze afweer is gericht op één type ziekteverwekker.

3. Komt alleen voor bij gewervelde dieren.

Algemene en specifieke afweer

• algemene afweer 

• Specifieke afweer 

Activatie afweersysteem

Een ziekteverwekker of lichaamsvreemde stof dringt het inwendig milieu binnen --> het afweersysteem wordt geactiveerd:

• De tweede verdedigingslinie komt in actie (= aangeboren afweer, niet specifiek) --> snelle eerste afweer. Activeert de verworven afweer.

• De derde verdedigingslinie komt in actie (= verworven afweer, specifiek) --> ontwikkelt gedurende je leven. Gericht tegen 1 type ziekteverwekker en tegen je eigen veranderende cellen.       Alleen bij gewervelde dieren. 

Zoals kankercellen en cellen die geïnfecteerd zijn door bijvoorbeeld een virus. 

Ontstaan witte bloedcellen

Verworven afweer

Lymfocyten zie zich verder ontwikkelen in thymus --> T-cellen/lymfocyten

Lymfocyten die zich verder ontwikkelen in het beenmerg --> B-cellen/lymfocyten

Aangeboren afweer (fagocyten en mestcellen)

Aanmaak van witte bloedcellen

• Witte bloedcellen worden gemaakt in het rode beenmerg
• Sommige witte bloedcellen  ontwikkelen in de thymus.
• Sommige witte bloedcellen worden opgeslagen in de milt en lymfeknopen.

Lymfoïde organen

Functie van thymus: 

De thymusklier is een van de belangrijkste organen in het afweersysteem. Onvolgroeide T-lymfocyten, afkomstig uit het beenmerg, worden er omgewerkt tot functionele T-lymfocyten. Daarnaast speelt de thymus ook een essentiële rol bij de aanmaak van geheugencellen die het recept onthouden hoe de afweerstoffen tegen doorgemaakte ziekten moeten worden aangemaakt.

Functie van de Milt: De milt kan worden gezien als de lymfeklier van het bloed, hij bevat veel lymfocyten en er worden ook veel antilichamen geproduceerd. Bovendien worden in de milt plasmacellen gevormd uit B-lymfocyten.

Vraag

Waarom zien we bij een infectie vaak opgezette lymfeknopen?

Thymus, mild en lymfeknopen --> functie bij de opslag en transport van witte bloedcellen.

Correctievoorschrift

Verdediging in 3 linies: 

1e linie: huid, slijmvliezen maag

Doel: ziekteverwekker buiten houden

2e linie: aangeboren (aspecifieke) afweer  - fagocyten 

Doel: alles wat in het lichaam zit en lichaamsvreemd is moet dood

3e linie: verworven (specifieke) afweer - lymfocyten 

Doel: aanval tegen een specifieke ziekteverwekker 

Terug naar thema 1 van 4H. Wat was fagocytose ook alweer?!

Aangeboren afweer

• Marcofagen zijn fagocyten
• Ze maken geen onderscheid tussen ziekteverwekkers
• Kunnen koorts veroorzaken

Fagocyten 

• Meestal macrofagen ('grote eter')
• Wordt snel geactiveerd
• Ze maken geen onderscheid tussen ziekteverwekkers --> reactie op elke lichaamsvreemde stof altijd hetzelfde: fagocytose (= insluiten en verteren van ziekteverwekkers / lichaamsvreemde stoffen)
• Kunnen koorts veroorzaken

Fagocytose

Hoe maakt een macrofaag onderscheidt tussen een lichaamsvreemde cel en een lichaamseigen cel? 

Hoe maakt een macrofaag onderscheidt tussen een lichaamsvreemde cel en een lichaamseigen cel? 

De witte bloedcel herkent de ziekteverwekker aan de antigenen --> specifieke herkenningseiwitten op het celmembraan. Meestal zijn dit eiwitten.

Waarom krijg je koorts?

Wat weet je over koorts?

Koorts

• = temperatuur hoger dan 38 °C
  
• Macrofagen maken stofjes aan die de normwaarde van lichaamstemperatuur verhogen
• Een hogere lichaamstemperatuur stimuleert eigen afweersysteem

Je lichaam gaat opwarmen (je hebt het dan koud in eerste instantie). Daarna de normwaarde weer normaal, je moet weer afkoelen (hier zweet je zoveel).

Fagocyten

Granulocyten en macrofagen

Ook granulocyten fagocyteren

ziekteverwekkers.

Ze gaan hierbij meestal zelf 

dood --> pus/etter ontstaat. 

Mestcellen

Dit zijn witte bloedcellen die zich vooral bevinden 

in weefsels van huid en slijmvliezen. 

In contact met ziekteverwekkers of

lichaamsvreemde stoffen --> geven 

histamine af --> verwijding en grotere 

doorlaatbaarheid bloedvaten --> gunstig

voor andere witte bloedcellen. 

Histamine --> zwelling, warmte, roodheid

Aan het werk

Lezen 13.2 

Maken opdracht 21 t/m 31