§2.2 Arbeiders eisen meer rechten

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo g, t
• Leerjaar 3

§2.2 Arbeiders eisen meer rechten

Nederland als industriële samenleving

Leerdoelen

Introductie

Wat weet je nog?

Klassikale uitleg

Opdracht: verschil tussen confessionelen, liberalen en socialisten

Maken opdrachten

Planning

§2.2

Arbeiders eisen meer rechten

BASIS

A

 Samen sterk

Leerdoel:

• Je kunt uitleggen waarom arbeiders weinig macht hadden en hoe zij toch hun positie probeerden te verbeteren.

Begrippen:

• liberalen
• vakbonden
• algemeen kiesrecht

B

 Nieuwe wetten

Leerdoel:

• Je kunt uitleggen door welke nieuwe wetten de situatie van de arbeiders eind 19e eeuw sterk verbeterde.

C

 Een modern land

Leerdoel:

• Je kunt een aantal kenmerken noemen van het moderne Nederland rond 1920

 

• socialisten
• confessionelen

Van landbouwsamenleving...

... naar een industriële samenleving.

Welke klasse is er ontstaan in de overgang van een landbouwsamenleving naar een industriële samenleving?

Tijdens een staking van bouwvakkers lossen werkgevers zelf stenen van een vrachtschip op een kar (Haarlem, 1920.)

De Industriële Revolutie

1858:

Aantal fabrieken met stoommachines

1890:

Aantal fabrieken met stoommachines

Let op: De weekinkomsten van een mannelijke arbeider

was ongeveer 900 cent (9 gulden = 4,08 euro)

Leg uit waarom België eerder industrialiseerde dan NL

§2.2

Arbeiders eisen meer rechten

BASIS

A

Samen sterk

Leerdoel:

• Je kunt uitleggen waarom arbeiders weinig macht hadden en hoe zij toch hun positie probeerden te verbeteren.

1860: Alleen rijke mannen die een bepaalde hoeveelheid belasting betaalden en zij mochten stemmen.

Mannelijke arbeiders en vrouwen dus niet!

Begrippen:

• liberalen
• vakbonden
• algemeen kiesrecht

 

• socialisten
• confessionelen

§2.2

Arbeiders eisen meer rechten

BASIS

A

Samen sterk

1860:

Parlement zijn liberalen: zoveel mogelijk vrijheid voor burgers en bedrijven. 

• Niet te veel wetten en regels rondom arbeidsomstandigheden

§2.2

Arbeiders eisen meer rechten

BASIS

A

Samen sterk

Arbeiders willen hun leefomstandigheden verbeteren:

• minimum loon
• 8-urige werkdag

• Oprichting vakbonden: organiseren demonstraties en stakingen.

• Elke beroepsgroep eigen vakbond, rond 1900 gaan deze vakbonden samenwerken

• Probleem: het lukt vakbonden niet om de problemen op te lossen.

• Wat lost de problemen dan wel op?
  Algemeen kiesrecht!

§2.2

Arbeiders eisen meer rechten

BASIS

A

Samen sterk

Algemeen kiesrecht

Arbeiders stemmen op mensen die arbeiders willen helpen

Deze mensen kunnen in het parlement komen

Nieuwe wetten om arbeiders te beschermen

§2.2

Arbeiders eisen meer rechten

BASIS

A

Samen sterk

Maar op wie moeten ze dan stemmen? 

• Socialisten: Overheid moet regels maken om geld en bezit eerlijker te verdelen. 
  

• Confessionelen: katholieken en protestanten. 
  

Wilden het leven van arbeiders verbeteren en voorkomen dat ze op socialisten zouden stemmen.

§2.2

Liberalisme, socialisme en confessionalisme

Opdracht

Begrippen:

• Socialisme - socialist
• Liberalisme - liberalist 
• Confessionalisme - confessionalist

	Liberalisme	Socialisme	Confessionalisme
Aanhangers
Overheid bemoeienis?
Belangen / doel
Politieke partij + partijleider

Liberalen

Socialisten

Confessionelen

Doel: algemeen kiesrecht

Katholieken

Protestanten

Arbeiders

Niet bemoeien met bedrijven

Gelovigen

§2.2

Arbeiders eisen meer rechten

BASIS

B

Nieuwe wetten

Leerdoel:

• Je kunt uitleggen door welke nieuwe wetten de situatie van de arbeiders eind 19e eeuw sterk verbeterde.

Liberalen zien noodzaak om omstandigheden arbeiders te veranderen:

• Arbeiders lukten het niet zelf om verandering in te zetten
• Bang voor rellen of grote opstanden
• Bang voor macht arbeiders (vakbonden, politieke partijen)

§2.2

Arbeiders eisen meer rechten

BASIS

B

Nieuwe wetten

1874: Kinderwetje van Van Houten: kinderen onder 12 jaar mogen niet in een fabriek werken

1889: Arbeidswet: verbod op lange dagen, gevaarlijk werk, nachtwerk voor vrouwen en kinderen 

1901: Leerplichtwet: Kinderen moeten van 6 tot 12 jaar naar school

1919: Nieuwe arbeidswet: maximaal 8 uur per dag, 45 uur per week

§2.2

Arbeiders eisen meer rechten

BASIS

B

Nieuwe wetten

Arbeiders wilden nog één ding: algemeen kiesrecht.

1917: Mannen vanaf 25 jaar mogen stemmen

1919: Vrouwen vanaf 25 jaar mogen stemmen

§2.2

Arbeiders eisen meer rechten

BASIS

C

Een modern land

Leerdoel:

• Je kunt een aantal kenmerken noemen van het moderne Nederland rond 1920

Economische groei:

• Nieuwe uitvindingen op gebied van elektronica, bewerking van olie en chemische stoffen ➜ nieuwe bedrijven die auto's, gloeilampen, radio's, benzine en kunstmest maken
• Vanaf 1920: grote groei haven Rotterdam ➜ Doorvoerhaven naar Duitse Ruhrgebied

§2.2

Arbeiders eisen meer rechten

BASIS

C

Een modern land

Bevolking, transport en communicatie:

• Door betere voeding, hygiene en ziekenzorg stijgt bevolking tot 8 miljoen in 1930
• Aantal mensen in de industrie groeit door, net als verstedelijking
• 1890: groot netwerk aan spoorwegen en kanalen
• 1900: eerste auto's
• 1910: aanleg eerste riolering in Amsterdam
• 1920: veel mensen een radio in huis
• 1924: eerste vliegtuig naar Nederlands-Indië

Crisis en oorlog:

• 1929: internationale crisis
• Handel nam enorm af
• 1940: Tweede Wereldoorlog