Geschiedenis van de filosofie 14

• Filosofie
• HBO
• Studiejaar 1

Geschiedenis van de filosofie 14

De negentiende eeuw: Hegel, Marx en Nietzsche

Aankondiging

les a.s. vrijdag (17/5) vervalt

dinsdag 21/5: oefentoets

vrijdag 24/5 krijgt andere invulling (?)

Wat gebeurde er

in de 19e eeuw?

Thema's

• democratisering
• romantiek
• nationalisme
• ontwikkelingen in geologie en biologie
• technologie
• vooruitgangsgeloof

1848 als kantelpunt

• val van Metternich
• revoluties in Europa
  (Sicilië, Frankrijk, Duitse staten, Italië, Oostenrijk-Hongarije)
  "lente van de volkeren"
• centrale eis: (betere) grondwet
• meeste revoluties faalden: teleurstelling
  
• Das Kommunistische Manifest

G.W.F. Hegel (1770-1831)

• Franse Revolutie, Napoleontische oorlogen
• Duitsland als land waar de Revolutie moet worden voltooid
• kamergenoot van Hölderlin en Schelling
• interesse in Griekse beschaving en Rousseau
• doceert aan verschillende universiteiten
• schrijft over de Geest, logica, rechtsfilosofie
• geschokt door Berlijnse rellen in 1830

Hegels idealisme

• denken is altijd historisch bepaald (tegen Kant)
• these - antithese - synthese
  
• de synthese is de Aufhebung van wat ervoor komt
• vb.: materie - inzicht - Idee
• doel: de Absolute Idee
• al het 'toevallige' is onderdeel van een noodzakelijk proces: de wereldgeest verwezenlijkt zichzelf

Karl Marx (1818-1883)

• geboren in Trier; ouders joods opgevoed, luthers geworden
• aangetrouwde oom: Lion Philips
• lid van de Jonge Hegelianen
• geen academische carrière; journalist, schrijver
• vriendschap met Friedrich Engels
• 1843: verhuizing naar Parijs; 1845: verbannen uit Frankrijk
• haalt geheime organisatie over om politieke partij te worden

Karl Marx (1818-1883)

• 1848: via Parijs naar Keulen; 1849: verbannen uit Pruisen
• verhuizing naar Londen
• discussie: opstand of langzame ontwikkeling?
• persoonlijke armoede; internationaal publiek
• Das Kapital

Marxisme

• (aristocratie vs.) bourgeoisie vs. proletariaat
• economie is leidend in ontwikkeling, niet de Idee
  (= historisch materialisme)
• filosofie moet de wereld niet begrijpen, maar veranderen
• 'bekering' via overreding gaat te langzaam; mobilisering via economische argumenten
• vereniging van arbeiders noodzakelijk

Friedrich Nietzsche (1844-1900)

• lutherse familie; interesse in theologie en Duits
• geloof kwijtgeraakt
• 1869: professor filologie in Basel
• invloeden: Hölderlin, Wagner, Schopenhauer
• woonde in mediterraanse steden i.v.m. gezondheid
• tegenstander van anti-semitisme
• 1889: mentale instorting

Gedachten

• "God is dood"
• het streven is belangrijker dan de inhoud van het streven
• Apollo en Dionysus
• heersersmoraal / slavenmoraal
• pijn en herinnering
• Übermensch: degene die nieuwe waarden schept