Les 1: De wereld van de Grieken (paragraaf 3.1)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Wel op tafel:

Map

Pen

Feniksboeken

Laptop (dicht)

Welkom bij de Geschiedenisles ZV1!

Niet op tafel:

Telefoon of Zakkie

Tas

Warming-up: Schrijf de antwoorden in je schrift:

1. Wat is een ander woord voor monarchie?

2. Wat is een ander woord voor polis?

3. Hoe heet de periode na de prehistorie? 

Van wanneer tot wanneer duurde de Oudheid?

1. ? tot 3000 v.Chr.
2. 3000 v.Chr. tot 500 n.Chr.
3. 3000 v.Chr. tot 500 v.Chr.
4. 500 n.Chr. tot 1500 n.Chr.

Wat is GEEN gevolg van een landbouwoverschot?

1. Bevolkingsgroei
2. Specialisatie
3. Dorpen worden steden
4. Minder oogst

Welk woord mag weg?

1. Ambacht
2. Specialisatie
3. Handel
4. Landbouw

Programma deze les:

1. Warming-Up

2. Lesdoelen

3. Lesson-Up / aantekeningen

4. Opdrachten

Hoofddoelen

Kun je de begrippen ambachtslieden, farao, ambtenaren, sociale verschillen, hiërarchie en hiërogliefenschrift uitleggen. (R)

Je kunt uitleggen dat Egypte rond 3000 werd verenigd door een farao. (R)

Je kunt uitleggen hoe het hiërogliefenschrift hielp bij het besturen van een staat. (T2)

Je kunt uitleggen waarom er rituelen waren bij het maken van mummies. (T1)

Je kunt uitleggen waarom alleen de aller rijksten zich een mummificatie konden veroorloven, en dat daarom mummies iets zeggen over sociale verschillen in Egypte. (T2)

Je kunt verklaren wat de sociale, politieke en economische veranderingen met de gemeenschappen deed. (T2)

Subdoelen/checklist

Hoofddoel

Je kunt uitleggen hoe de Griekse poleis ontstonden en welke cultuur deze hadden

1. Je kunt de volgende begrippen uitleggen: Stadstaten/poleis, aristocratie, tirannie en kolonie (R)

2. Je kunt uitleggen waarom het Griekse landschap ervoor zorgde dat er veel stadstaten (poleis) ontstonden. (T1)

3. Je kunt uitleggen waarom er overal in het Middellandse Zeegebied Griekse kolonies werden gesticht. (T1)

4. Je kunt het verschil tussen politiek, economie en cultuur uitleggen. (T2)

5. Je kunt uitleggen waarom er in verschillende poleis verschillende staatsvormen bestonden. (T2)

Hoe ontstaan steden?

Bevolkingsgroei

Sociale hiërarchie

Er is meer dan genoeg te eten 

Mensen leven als nomaden

Specialisatie/ambachten

De eerste dorpen ontstaan

Mensen gaan sedentair leven als boeren

Tijd van Grieken en Romeinen

3000 v. Chr. - 500 n. Chr.

Minoïsche en Mykeense cultuur

Landbouw

3000 v. Chr. als gewoon verschijnsel. 

Griekenland is niet rijk aan delfstoffen, maar er was genoeg om werktuigen, wapens, geschenken voor de goden en ook sieraden te maken.

Handel

Voor 2000 v. Chr.: Handelaren in het Egeische gebied gingen zeilschepen ipv. geroeide schepen gebruiken.

Daardoor konden zij verder varen, naar Mesopotamië en Egypte.

Steden met havens en grote paleizen ontstonden (enorme voorraadkamers).

Bestuur en steden

Vanuit de paleizen werd de staat bestuurd, de handel georganiseerd en werden alle goederen verdeeld. 

= paleis-economieën 

Rond 1450 v. Chr. veroverden de Grieken (Mykeners) van het vasteland het eiland Kreta. 

Uitbreiding van de macht van de Mykeners door plundering en door handel.

De donkere eeuwen

1100 - 800 v. Chr.

Steden en paleizen verdwenen, het gebruik van schrift en de handel verdwenen. De bevolking leefde weer bijna alleen van landbouw in boerengemeenschappen (onder leiding van edelen).

Maar hoezo? Hierover hebben we geen / te weinig bronnen!

Leerboek blz. 44 en 47

Polis en kolonisatie

Hoe werkte zo'n stadstaat (polis)?

Wat is een stadtstaat (polis)?

Adel had belangrijke functie. 

Verkiezingen - grote rol van de burgers.

Kolonisatie?

De bevolking groeide snel, daardoor was er minder voedsel voor iedereen. Om daar iets aan te doen stichtten de bestuurders van de polis nieuwe steden (kolonies) in vruchtbare gebieden.

Tussen 750 en 550 v. Chr. ontstond een netwerk van Griekse stadstaten aan de kusten van de Middellandse Zee. (Napels, Marseille)

Zij hielden contact met hun moederstad.

Vervolgens?

De nieuwe poleis op Sicilië en in Zuid-Italië waren snel rijker dan hun moedersteden.

Vruchtbare kolonies aan de Zwarte Zee konden graan leveren.

Kolonisatie wordt steeds minder noodzaakelijk, maar het stichten van nieuwe koloniën wordt ook moeilijker: Rond 550 v. Chr. ontstonden machtige rijken (Etrusken in Italië, Carthago in Noord-Afrika en het Perzische Rijk)

Vanaf 850 v. Chr. ontstond opnieuw een stedelijke cultuur, de handel kwam weer op gang, de bevolking groeide.

Deze nieuwe steden waren heel anders dan de steden in de Mykeense tijd.

Bijna nergens waren meer koningen!

Griekse stadstaten

• Griekenland bestond nog niet als één land.

• Er waren steden die als landen werden bestuurd: bijvoorbeeld met een eigen koning.

• Zo'n zelfstandige stad heet een polis (stadstaat).

Griekse stadstaten

• Poleis (meervoud van polis) worden op verschillende manieren bestuurd.

• Ze hebben wel vaak dezelfde 'Griekse' cultuur, taal en goden.

• De bekendste poleis waren Athene en Sparta.

Kolonies buiten Griekenland

• Een kolonie is een gebied van een land buiten dat land.

• Griekenland is door het droge klimaat en de rotsachtige grond erg onvruchtbaar (slechts 20% is geschikt voor landbouw).
• De bevolking groeide na 850 v. Chr., een stedelijke cultuur ontstond.

• Een mislukte oogst betekende al snel een hongersnood.

Kolonies buiten Griekenland

• Sommige Grieken trokken weg, op zoek naar een beter leven.

• Met schepen voeren ze over de Middellandse Zee naar andere gebieden om daar te gaan wonen.

• Rond 750 v. Chr. hadden de Grieken kolonies in Spanje, Italië en Turkije.

Kolonies buiten Griekenland

• Tussen de kolonies en het 'moederland' ontstond zoveel handel dat de Grieken rond 550 v. Chr. geen nieuwe kolonies meer stichten.

• Door de Griekse kolonies raakten de mensen in het Middellandse Zeegebied bekend met de Griekse cultuur (zoals: mythologie, beeldhouwkunst, enz.).

Waarom kwamen er koloniën?

Bevolkingsgroei

Steden ontstaan

Landbouwoverschot

Mensen wonen in dorpen

Hongersnood

Mensen trekken naar nieuwe gebieden

Misoogsten

Maak opdrachten 4 t/m 10 (werkboek blz. 51-53) 

IN STILTE!

Aan de slag: Poleis en kolonies

Maak de volgende opdrachten in jouw werkboek:

23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31 én 32

blz. 44 t/m 46