4H 4.1 De Opstand in Europees perspectief

4.1 De Opstand in Europees perspectief

Strijd om geloof en centralisatie
1 / 52
next
Slide 1: Slide
GeschiedenisMiddelbare schoolhavoLeerjaar 4

This lesson contains 52 slides, with text slides and 8 videos.

Items in this lesson

4.1 De Opstand in Europees perspectief

Strijd om geloof en centralisatie

Slide 1 - Slide

Slide 2 - Video

Slide 3 - Slide

Noteer
  • Karel V is streng katholiek
  • iedereen in zijn rijk moet katholiek zijn, want:
  • het geloof is een bindende factor én 
  • het katholicisme is het enige echte geloof (volgens Karel)



Slide 4 - Slide

Slide 5 - Slide

Noteer
  • Karel V is streng katholiek
  • iedereen in zijn rijk moet katholiek zijn, want:
  • het geloof is een bindende factor én 
  • het katholicisme is het enige echte geloof (volgens Karel)



Slide 6 - Slide

4.1 De Opstand in Europees perspectief

Strijd om geloof en centralisatie

Slide 7 - Slide

Corona en de toetsweek
Wat dan wel te leren?

Hfdst. 2 par.2 , Hfdst. 3 par.1,2,3, Hfdst. 4 par.1, plus de bijbehorende KA, begrippen en jaartallen

Slide 8 - Slide

Kenmerkende Aspect 22, 24

22. De Nederlandse Opstand
24. Bijzondere positie en bloei van de Nederlandse Republiek

Uitleg 
 daarna
zelfstandig  antwoord geven op leerdoelen 4.1 +  maken vragen 1 t/m 6

Slide 9 - Slide

Karel V 1500-1558


  • Hoewel hij koning van Spanje en Keizer van het Rooms-Duitse Rijk is, wordt hij geen koning, maar 'Heer van de Nederlanden'

Slide 10 - Slide

Wat veroorzaakte dan een opstand in de Nederlanden? 

Het had te maken met verschillende dingen: 
  • Centralisatie 
  • Geloofsvervolgingen
  • Het overlijden van de "goede" vorst: Karel V
  • De tirannie onder de "slechte" vorst: Filips II

Slide 11 - Slide


Veel strijd :Nederland, Frankrijk en Duitsland
Om geloof
Katholicisme /protestantisme (Reformatie en contrareformatie)
Om politiek
Centraal bestuur (koning wil dat alle macht bij hem ligt)/
decentraal bestuur (lokale vorst wil lokale macht behouden)

Slide 12 - Slide

Frankrijk
  • Meerdere godsdienstoorlogen tussen de katholieken en de hugenoten (= Franse calvinisten)

  • Rust met het Edict van Nantes (1598): hugenoten kregen enige vrijheid van godsdienst
Tijdens de Bartholomeusnacht in 1572, ook wel de Parijse bloedbruiloft genoemd, werden Franse hugenoten op bloedige wijze vermoord

Slide 13 - Slide

Duitsland
  • Karel V was keizer van heel Duitsland

  • Macht onderverdeeld aan lokale vorsten en geestelijken

  • Lokale machthebbers gingen steeds minder naar Karel luisteren

Slide 14 - Slide

De Nederlanden

  • Er waren veel kleine gebieden, die bij elkaar 'De Nederlanden' heetten. Nederland bestond nog niet.

  • In die gebieden was een heer de baas
De Nederlanden maakten deel uit van het Rooms-Duitse Rijk. De graven en hertogen in Nederland waren officieel leenmannen van de Duitse keizer, maar die had meestal niet meer veel macht over zijn leenmannen. In 1018 werden de legers van de Duitse keizer zelfs verslagen door te troepen van de graaf van Holland.

Slide 15 - Slide

Kijkvraag
Wat was de kritiek op de katholieke kerk? 
Wat was de kritiek op de Spaanse overheerser? 

Slide 16 - Slide

Slide 17 - Video

Kijkvraag
Wat was de kritiek op de katholieke kerk? 
Wat was de kritiek op de Spaanse overheerser? 

Slide 18 - Slide

Vernield reliëf in de Domkerk te Utrecht

Slide 19 - Slide

Karel V 1500-1558


  • Hoewel hij koning van Spanje en Keizer van het Rooms-Duitse Rijk is, wordt hij geen koning, maar 'Heer van de Nederlanden'

Slide 20 - Slide

Slide 21 - Slide

Centralisatie
Definitie: Bestuur vanuit één centraal punt waar regels en wetten gelden voor het HELE rijk. 

Hoe bestuur je zo'n groot rijk? 
  • Vanuit één punt met een sterk georganiseerd bestuur
  • Hij moest wel door de omvang van het gebied

Slide 22 - Slide

Wat veroorzaakte dan een opstand in de Nederlanden? 

Het had te maken met verschillende dingen: 
  • Centralisatie 
  • Geloofsvervolgingen
  • Het overlijden van de "goede" vorst: Karel V
  • De tirannie onder de "slechte" vorst: Filips II

Slide 23 - Slide

Deze les
4.1 De Opstand in Europees perspectief

Slide 24 - Slide

Filips II
  • Regeert vanuit Madrid
  • Een "hardcore" katholiek
  • Intensiveert vervolgingen
  • Sterke centralisatie
  • Vijandig tegenover Willem van Oranje

Slide 25 - Slide

Willem van Oranje
  • Hertog van Orange 
  • Vertrouweling van Karel V
  • Duitse oorsprong (Luthers)
  • Wil geloofsvrijheid
  • Vijandig tegenover Filips II

Slide 26 - Slide

Slide 27 - Video

Slide 28 - Slide

Belangrijkste oorzaken zijn dus:
1. Godsdienst: 
Katholieke Spaanse gezag bestreed calvinisten ("ketters")

2. Politiek: 
Verzet tegen de centralisatie van het Spaanse gezag (Karel V en Filips II)

Slide 29 - Slide

Het smeekschrift aangeboden aan Margareta van Parma
= 1566: 300 edelen komen aan het hof van de landvoogdes

Slide 30 - Slide

aan de slag
 maken vragen 1 t/m 8

klaar?
zelfstandig antwoord geven op leerdoelen 4.1  

po welk onderwerp? Met wie?

Slide 31 - Slide

Slide 32 - Video

Slide 33 - Slide

Slide 34 - Video

De Beeldenstorm
1566

  • De onrust wordt tijdelijk minder, maar in augustus 1566 gaat het mis
  • Oproep, van protestantse predikanten, om de beelden in de kerken te verwijderen
  • Deze Beeldenstorm werd overigens niet alleen gedaan door fanatieke protestanten, maar ook door arme en hongerige katholieken en relschoppers.

Slide 35 - Slide

Filips is woedend!


  • Filips stuurt zijn beste generaal, Alva, met 10.000 soldaten, om af te rekenen met de Beeldenstorm
  • Iedereen die schuldig is, zal zwaar worden gestraft, óók de edelen die de Beeldenstorm niet hebben voorkomen.
  • Alva volgt Margaretha in 1567 op als landvoogd.
  • Sommige edelen, zoals Willem van Oranje, vluchtten uit de Nederlanden.

Slide 36 - Slide

Willem van Oranje
  • Plot vanuit Duitsland een aanval op de Nederlanden. 
  • De eerste gewelddadige actie werd uitgevoerd in 1568
  • Dit vormde het begin van de "Nederlandse Opstand" en het begin van de "Tachtigjarige Oorlog". 

Een strijd tussen katholieke overheersers en protestantse opstandelingen

Slide 37 - Slide

Jaartallen van de Opstand (1)
1566: Smeekschrift afgeslagen
1566: Beeldenstorm
1567/68: Alva landvoogd / Bloedraad / Start 80-jarige oorlog
1568-71: Spanjaarden aan de winnende hand 

1572: Eerste succes Opstand: Inname Den Briel door de watergeuzen. (Omslagpunt in de strijd)


Slide 38 - Slide

Slide 39 - Video

extra materiaal
voor 4.2

Slide 40 - Slide

Slide 41 - Slide

Jaartallen van de Opstand (2)

1579: Unie van Utrecht (bondgenootschap Noordelijke gewesten)
1579: Unie van Atrecht (bondgenootschap Zuidelijke gewesten)
1581: Unie van Utrecht erkent Filips II niet meer als koning

Slide 42 - Slide


Alleen verder 
1579-1588





  • In 1579 besluiten de Noordelijke Nederlanden samen te werken in de Unie van Utrecht om de Spanjaarden te verjagen.
De Unie van Utrecht wordt wel gezien als het begin van het huidige Nederland. Daarom werd er in 1979, vierhonderd jaar na de Unie van Utrecht, een speciale herdenkingsmunt uitgegeven.

Slide 43 - Slide

Slide 44 - Slide

Vanaf 1581
- Filips II verklaart Willem van Oranje 'vogelvrij'
- De Unie van Utrecht erkent Filips II niet meer als koning 
Acte van Verlatinghe
- 1584: Willem van Oranje wordt vermoord.
- 1588: Nederland wordt bijzonderste staat in Europa. 
= Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
- 1609-1621: Twaalfjarig Bestand: wapenstilstand tussen NL en Spanje 
- 1648: Vrede van Munster

Slide 45 - Slide

Moord op Willem van Oranje(1584) door Balthasar Gerards

Slide 46 - Slide


De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
1588







  • Bij gebrek aan een geschikte kandidaat als vorst of koning, besluiten de Noordelijke Nederlanden verder te gaan als Republiek
  • De 'baas' in de Republiek werd de Staten-Generaal
De macht van de Republiek was in handen van de Staten-Generaal. De stadhouder van Holland, altijd een erfgenaam van Willem van Oranje, zou de leiding krijgen over het leger.

De landsadvocaat (later: raadspensionaris) was de belangrijkste bestuurder van de Republiek: hij zorgde voor de agenda van de vergadering en bereidde besluiten (wetten) voor.
Kaart

Slide 47 - Slide

Oorlog en vrede
1588-1648



  • Na 1588 werd er vooral gevochten in het oosten van de Republiek en in de Zuidelijke Nederlanden (België/Noord-Frankrijk)
  • Tussen 1609 en 1621 werd 12 jaar lang niet gevochten: het Twaalfjarig bestand
  • In 1648 sloten de Staten-Generaal in de Duitse stad Münster vrede met Spanje. Spanje erkende de Republiek als zelfstandig land.
De Vrede van Münster maakte niet alleen een einde aan de Tachtigjarige Oorlog tussen Spanje en de Nederlanden, maar ook aan de Dertigjarige Oorlog. Dit was een grote Europese oorlog tussen katholieken en protestanten.

Slide 48 - Slide


Nederlandse Opstand of
Tachtigjarige Oorlog?






  • De naam Nederlandse Opstand wordt vaak gebruikt om het begin van de Tachtigjarige Oorlog aan te geven, ongeveer tussen 1566-1588.
  • Sowieso werd er niet 80 jaar gevochten, en zijn historici het ook niet eens over het jaar waarin de oorlog begon: 1566, 1567 óf 1568?
De Slag bij Heiligerlee (1568) wordt vaak gezien als het begin van de Tachtigjarige Oorlog, omdat het de eerste slag was tussen Spanjaarden en de Opstandelingen van Willem van Oranje.

Slide 49 - Slide

1648: Vrede van Münster

Slide 50 - Slide

Slide 51 - Video

Slide 52 - Video