Foutieve samentrekking en foutieve beknopte bijzin

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Aantekening

Zelfstandig aan de slag

Doel: jullie herkennen een foutieve samentrekking en foutief  beknopte bijzin en kunnen deze aanpassen (blz. 148/151)

Samentrekking

Als in een zin bepaalde woorden herhaald worden, mag je in sommige gevallen één van beide keren weglaten.

voorbeelden:
bij woorddelen: in voor- en tegenspoed
bij woorden: dure (..) en goedkope kleren

bij zinsdelen: Elsie studeert in Groningen en Marjet (...) in Utrecht.

Samentrekking: 3 voorwaarden

Voorwaarde 1:

De betekenis van de weggelaten woorden is hetzelfde.

onjuist: de jongen smeerde een boterham en (...) hem daarna snel naar buiten.

juist: de jongen smeerde een boterham en smeerde hem daarna snel naar buiten.

Samentrekking: 3 voorwaarden

Voorwaarde 2:

De vorm (bijv enkelvoud of meervoud) van de weggelaten woorden is hetzelfde.

onjuist: Buiten de stad wordt een squashcentrum gebouwd en (...) zeven tennisbanen aangelegd.

juist: Buiten de stad wordt een squashcentrum gebouwd en worden zeven tennisbanen aangelegd.

Samentrekking: 3 voorwaarden

Voorwaarde 3:

De grammaticale functie (onderwerp, lijdend voorwerp etc..) van de weggelaten woorden is hetzelfde.

onjuist: Ellis is mijn beste vriendin, maar (...)vertel ik toch niet al mijn geheimen.

juist: Ellis (ow) is mijn beste vriendin, maar haar/die (mv) vertel ik toch niet al mijn geheimen.

Beknopte bijzin

Wat is een beknopte bijzin?

Een bijzin zonder onderwerp en persoonsvorm, is altijd afgeleid van een gewone bijzin.

voorbeeld:

Omdat hij (ow) vogels wilde kijken, ging Midas (ow) 's morgens vroeg naar het bos.

Om vogels te kijken ging Midas 's morgens vroeg naar het bos.

Beknopte bijzin

Geen persoonsvorm en geen onderwerp, kun je wel in gedachten invullen. Het 'denkbeeldige' onderwerp van de beknopte bijzin moet hetzelfde zijn als het onderwerp van de hoofdzin.

Beknopte bijzin

Drie soorten:

1. Met een voltooid deelwoord:

Eindelijk gearriveerd, constateerden de reizigers dat het hotel vol was.

2. Met een onvoltooid deelwoord:

Werkend aan de lastige opdrachten, vond Elsie de les snel voorbij gaan.

Beknopte bijzin

Drie soorten:

3. Met te + hele werkwoord:

Om vogels te kijken ging Midas 's morgens vroeg naar het bos.

Goed of fout?

Staande op de Eiffeltoren flitsten in het schemerige Parijs de lantaarns en de neonreclames één voor één aan.

Fout, want

Staande op de Eiffeltoren. Wie staat er?
De lantarens en neonreclames flitsten aan = onderwerp van de hoofdzin.

Corrigeren foutieve beknopte bijzin

verbetering 1:

Maak van de beknopte bijzin een gewone bijzin mét pv en ow: 

Toen wij (ow) op de Eiffeltoren stonden (pv) , flitsten in het schemerige Parijs de lantaarns en de neonreclames één voor één aan.

Corrigeren foutief beknopte bijzin

verbetering 2:

Zorg ervoor dat het onderwerp van de hoofdzin hetzelfde is als het 'denkbeeldige' onderwerp van de beknopte bijzin. Vaak werkwoord toevoegen:

Staande op de Eiffeltoren, zagen wij (ow) in het schemerige Parijs de lantaarns en neonreclames één voor één aanflitsen.

Goed of fout?

Backpackend door Australië zocht Tim naar 'de stad in het midden', waarvan hij gedroomd had.

Goed 

Backpackend door Australië zocht Tim naar 'de stad in het midden', waarvan hij gedroomd had.

Wie backpackt? Wie zocht? 2 x Tim

Doel: jullie herkennen een foutieve samentrekking en foutief beknopte bijzin en kunnen deze aanpassen (blz. 148/151)

Ga zelfstandig aan de slag met de opdrachten die horen bij paragraaf 5 en 6 (blz. 149/ 152)

Paragraaf 5 'foutieve samentrekking' opdr. 1

Paragraaf 6 'foutief beknopte bijzin' opdr. 1, 2, 4