Formuleren C5, P1 (herhaling havo3)

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Welkom H4E!

• Ga zitten volgens de plattegrond. 
• Pak je spullen erbij: laptop (dicht), etui en schrift
• Oortjes uit en in de tas

Nederlands havo 4

Deze les

• Dagen van gras 
• Uitleg C7, P1 

        - trappen van vergelijking

        - samentrekking       

        - beknopte bijzin

        - incongruentie

• Opdrachten maken
• Evt. leesautobiografie afmaken 

Dagen van gras

Boek 1 

Te vinden op onlinebibliotheek.nl 

    of

Leen het papieren boek in de mediatheek

Formuleren

• Ik kan de vergelijkende trap correct gebruiken. 
  
• Ik ken de regels voor samentrekking.
  
• Ik kan een (foutieve) samentrekking herkennen (en verbeteren).
• Ik kan een (foutieve) beknopte bijzin herkennen (en verbeteren).
• Ik kan incongruentie herkennen (en verbeteren).

Trappen van vergelijking

Wat is goed?

Hij is groter als mij / Hij is groter dan ik/ Hij is groter dan mij 

Hij is het meest groot/ Hij is het grootst

Wat is goed?

Hij is groter als mij / Hij is groter dan ik/ Hij is groter dan mij 

Hij is het meest groot/ Hij is het grootst

	vorm van het woord	als of dan ?
stellende trap	Schrijf het woord zo eenvoudig mogelijk: leuk / groot / etc.	als Fien is net zo groot als Marieke.
vergrotende trap	Zet -er achter het woord: leuker / groter Een woord dat op r eindigt, krijgt -der: verder.	dan Dorien is groter dan Koen.
overtreffende trap	Zet -st of -ste achter het leukst(e) / grootst(e) Een woord dat op st of sch eindigt, krijgt geen st, maar meest ervoor: (het) meest ....

(foutieve) samentrekking

Samentrekking

Wat is hier uit de zin weggelaten? (samengetrokken)

• Ik eet regelmatig een portie bitterballen, maar nooit kroketten.
  
• Ik hoop dat Willem zijn rijbewijs haalt en dan naar Parijs kan rijden.
  
• Kees is geslaagd en Piet gezakt voor het eindexamen.

Samentrekking

• Ik eet regelmatig een portie bitterballen, maar ik eet nooit kroketten.
  
• Ik hoop dat Willem zijn rijbewijs haalt en ik hoop dat Willem dan naar Parijs kan rijden.
  
• Kees is geslaagd voor het eindexamen en Piet gezakt voor het eindexamen.

Wat gaat er mis?

Samentrekking

Samentrekking komen voor op drie niveaus:

• woordniveau: zon- en feestdagen (streepje)
• woordgroepsniveau: dure auto's en huizen (geen streepje)
• zinsniveau: Iris volleybalt op zaterdag en Peter op zondag.

Goede of foutieve samentrekking? 

Samentrekking op zinsniveau: Iris volleybalt op zaterdag en Peter op zondag.

Samentrekken mag alleen als aan vier voorwaarden is voldaan:

• dezelfde grammaticale functie: zinsdeel, woordsoort
• dezelfde betekenis:
• dezelfde vorm/getal: enkelvoud, meervoud
• dezelfde plaats t.o.v. de persoonsvorm

Goede of foutieve samentrekking? 

Stap 1: Kijk welke woorden zijn weggelaten 

Stap 2: Bepaal de functie, de betekenis en het getal (enkelvoud of meervoud) van beide 'zinnetjes'

Stap 3: Controleer of dit in beide gevallen hetzelfde is

Mijn les Nederlands was vandaag weer geweldig en zal ik daarom niet snel vergeten.

Samentrekkingen: 3 voorwaarden

• dezelfde grammaticale functie:  Ik heb die auto gekocht en bevalt mij goed. 

• dezelfde betekenis: Ze maakte eerst zichzelf en daarna de bedden op.
• dezelfde vorm: De huizen worden gesloopt en de flat gerenoveerd. 

Samentrekkingen: stappenplan

1. Stel vast wat er is samengetrokken (weggehaald).
   
2. Controleer of de samentrekking correct of incorrect is. Check op getal (vorm), betekenis, grammaticale functie en plek t.o.v. de persoonsvorm.
3. Verbeter incorrecte samentrekkingen. 

Opdracht

Maak van C5, P1:

• Trappen van vergelijking, 
  

       opdr. 9 en 11

• Samentrekking, opdr. 15 (en 16)

(foutief) beknopte bijzin

Wat is een beknopte bijzin?

Eindelijk bij het hotel gearriveerd, vonden wij het nogal tegenvallen.

Toen we eindelijk bij het hotel arriveerden, vonden wij het nogal tegenvallen.

Lopend naar huis, kwam ik erachter dat ik mijn tas vergeten was.

Toen ik naar huis liep, kwam ik erachter dat ik mijn tas vergeten was.

Om vogels te kijken, ging Midas 's middags naar het bos.

Omdat Midas vogels wilde kijken, ging Midas 's middags naar het bos.

Hoofd- en bijzinnen

• Hoofdzin: persoonsvorm en onderwerp naast elkaar. Je kunt er niets tussen plaatsen.
• Bijzin: persoonsvorm en onderwerp uit elkaar. Je kunt er wel iets tussen plaatsen

Ze gaat met me mee, als ik haar ticket betaal.

Ik vind hem heel slim, hoewel hij af en toe wel slordig is.

Beknopte bijzin

In een beknopte bijzin staat geen onderwerp. Als je er een gewone bijzin van maakt, moet het onderwerp verwijzen naar dezelfde persoon/zaak als het onderwerp uit de hoofdzin.

 

Luid lachend schonk hij een borrel in.  > Terwijl hij luid lachte, schonk hij een borrel in. 

Beknopte bijzin

In plaats van de persoonsvorm bevat de beknopte bijzin:

• een voltooid deelwoord (Afgeleid....);
• een onvoltooid deelwoord (.... liggend);
• te + infinitief (te besteden).  

Foutief beknopte bijzin

Als het onderwerp uit de hoofdzin niet het onderwerp is dat je in de bijzin zou kunnen zetten, dan is er sprake van een foutief beknopte bijzin . 

• Wachtend op het perron, bleek de trein al vertrokken.
• Kijkend uit het raam, viel plotseling en dakpan naar beneden. 

Waarom fout?

(in)congruentie

Goed of fout?

De media schrijft regelmatig over dit beroemde koppel.

Een aantal leerlingen lopen alvast naar het lokaal.

De reizigers wordt gevraagd om over te stappen naar een andere trein. 

Goed of fout?

De media schrijft regelmatig over dit beroemde koppel. x

De media schrijven

Een aantal leerlingen lopen alvast naar het lokaal. x

Een aantal leerlingen loopt

De reizigers wordt gevraagd om over te stappen naar een andere trein. :)

(Aan) de reizigers wordt gevraagd 

Incongruentie

Getal onderwerp en persoonsvorm moeten gelijk zijn: allebei enkelvoud of allebei meervoud.

Let op: 

• (aan) voor de zin: (aan) de leerlingen wordt gevraagd.
• kern van de lange woordgroep: dertig procent van de mensen is te dik. 

Opdracht

Maak van C5, P1:

• Trappen van vergelijking:
  

       opdr. 9 en 11

• Samentrekking: opdr. 15 (en 16)
• Beknopte bijzin: opdr. (1 7) en 19
• Congruentie: opdr. 20 en 21

Huiswerk

Woensdag 18 september:

Maak van C5, P1:

• Trappen van vergelijking: opdr. 9 en 11
• Samentrekking: opdr. 15
• Beknopte bijzin: opdr. 17 en 19
• Congruentie: opdr. 20 en 21