1.3 Economische ontwikkelingen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Burgers en stoommachines

Economische ontwikkelingen

Leerdoel

De leerling heeft kennis van de veranderingen die zich in de 19e eeuw in Nederland voordeden in de landbouw, industrie en handel.

Theorie

Terwijl de Republiek in de Gouden Eeuw zonder overdrijving een van de koplopers op economisch gebied was, herinnerde aan het begin van de negentiende eeuw daar nog maar weinig aan. De snelle economische ontwikkeling in de omringende landen – met name als gevolg van de industriële revolutie die in Engeland vanaf 1770 was begonnen – ging aan Nederland voorbij. 

- In Nederland bleef de landbouw relatief belangrijk. Ook de bestaande tweedeling in deze sector – een commerciële landbouw in het westen en een overwegend zelfvoorzienende landbouw in de oostelijke en zuidelijke provincies – bleef nog lang voortbestaan. Pas vanaf het midden van de negentiende eeuw verdween de zelfvoorzienende landbouw steeds meer naar de achtergrond. 

- In vergelijking met de omringende landen kwam de (moderne) industrialisatie in Nederland pas laat op gang. Ook hier tekende zich een regionale tweedeling af: de kapitaalintensieve industrieën in het westen en de arbeidsintensieve industrieën in het oosten en zuiden. 

- Op het gebied van de handel was de continuïteit groot: de stapelmarkt keerde in een nieuwe gedaante – als transitohandel – terug. Vanaf het laatste kwart van de negentiende eeuw werd het vroegere centrum van de (wereld)handel Amsterdam overvleugeld door Rotterdam.

Specialisatie in de landbouw

Door steeds betere verbindingen richtten veel boeren en tuinders zich op de export. 

De aardappel heeft hier ook een rol ingespeeld--> men had meer geld voor producten die voorheen voor de gewone man onbetaalbaar was, zoals vlees, zuivel, suiker, groenten en fruit. 

• Commerciële landbouw: boeren produceren voor de handel

Heeft deze prent betrekking op een boerderij in de kustprovincies of op een gemengd bedrijf in het oosten en zuiden van ons land? Licht je keuze met twee argumenten toe.

Nederland industrialiseert laat 

• Pas vanaf 1870

• Handel blijft voor veel investeerders belangrijk: weinig vertrouwen in de industrie

• Geen geschikte grondstoffen voor industrie.

Late industralisatie

• Delfts blauw, Amsterdamse kandij, Leidens laken enz. 
• Gericht op binnenlandse markt. 
• Moderniseren pas later 

Van stapelmarkt naar transitohandel 

• Stapelmarkt= opslag in pakhuizen
• Transitohandel= doorvoerhandel
• Na 1870 groeien havens van Amsterdam, Rotterdam en Antwerpen

Welk begrip hoort bij deze betekenis:
Periode van grote en snelle verandering in West-Europa door de komst van industrie; deze periode duurde van 1760 tot 1850.

1. Industrialisatie
2. Kapitalisme
3. Industriële revolutie
4. Monarchie

Wat is industrialisatie?

1. Een periode van grote en snelle verandering door de komst van industrie.
2. Het ontstaan van industrie (fabrieken) in een gebied waar eerst vooral landbouw was.
3. Een speciale dans.
4. Mensen die in fabrieken werken.

Wat is een van de belangrijkste uitvindingen van de revolutie?

1. stoommachine
2. ploeg
3. straatverlichting
4. dienstensector

In welk land begon de Industriële revolutie?

1. Frankrijk
2. Engeland
3. Nederland
4. Duitsland

Rond 1800 werkten de meeste mensen in Nederland in de:

1. landbouw
2. handel
3. industrie
4. diensten

In welke beroepen begon de Industriele revolutie?

1. Handel en Nijverheid
2. Handel en Landbouw
3. Landbouw en textiel
4. Textiel en handel

In de negentiende eeuw veranderde de transitohandel in Nederland van karakter: goederen werden niet langer opgeslagen in pakhuizen, maar meteen doorgevoerd naar andere bestemmingen.

1. Juist
2. Onjuist

Welke veranderingen deden zich in de negentiende eeuw in Nederland voor op het gebied van landbouw, industrie en handel?