H1 Op zoek naar het verleden

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo b, k
• Leerjaar 1

Op zoek naar het verleden

Geschiedenis - BK 1

Leerdoelen

Aan het eind van deze les...

...kent de begrippen geschiedenis. (R)

...weet je waarom kennis van het verleden belangrijk is. (T1)

Wat is wat?

Dikgedrukt = een begrip

schuin = moeilijk woord

uitleg van begrip

Hierin staat de uitleg van het begrip. Schrijf het begrip en de betekenis op in je schrift.

uitleg van moeilijk woord

Hierin staat de uitleg van het moeilijke woord. Schrijf het op in je schrift.

uitleg

Hierin staat de uitleg over een bepaald onderwerp.

Vertel over het voorwerp dat je hebt meegenomen

H1.1 Geschiedenis

Alles wat er in het verleden is gebeurd, vroeger.

1. Iedereen heeft zijn persoonlijke geschiedenis (familie)
2. Elk land heeft ook zijn eigen geschiedenis
3. Mensen in verschillende tijden kunnen verschillend denken.

geschiedenis

Alles wat er in het verleden is gebeurd, vroeger.

Vertel dat geschiedenis alles om ons heen is. Dat het te maken heeft met wat we doen, hoe we leven, hoe we eten en wat onze gewoonten zijn. 

blz. 8A

geschiedenis

Dat wat er gebeurd is in het verleden. 

1. Eigen geschiedenis

Jij hebt een eigen geschiedenis. Ook je familie heeft een geschiedenis. Hoe verder je terug gaat hoe interessanter het wordt.

Hoe ver kan jij terug in de geschiedenis?

geschiedenis

Alles wat er in het verleden is gebeurd, vroeger.

blz. 8B

geschiedenis

Dat wat er gebeurd is in het verleden. 

2. Geschiedenis van een land

Elk land heeft zijn eigen geschiedenis. Het is ooit ontstaan. Maar hoe? Waarom? En op welke manier?

geschiedenis

Alles wat er in het verleden is gebeurd, vroeger.

blz. 10C

geschiedenis

Dat wat er gebeurd is in het verleden. 

blz. 10C

geschiedenis

Dat wat er gebeurd is in het verleden. 

3. Toen en nu

Mensen in het verleden dachten anders over dingen dan wij dat nu doen. 

ZELFSTANDIG WERKEN

Ga aan het werk met:

• Mk vraag 1, 6ac en 8.
• Lr begrip geschiedenis. 

Op zoek naar het verleden

Geschiedenis - BK 1

Klaar voor de start?

1. Wat betekend het woord geschiedenis?
2. Waarom is leren over het verleden belangrijk? 

Leerdoelen

Aan het eind van deze les...

...kent de begrippen geschiedenis, bron, prehistorie, historicus en archeoloog. (R)

...weet je waarom kennis van het verleden belangrijk is. (T1)

...je weet hoe een archeoloog en een historicus het verleden onderzoeken. (T1)

...je kunt het verschil tussen geschreven en ongeschreven bronnen benoemen. (T1/T2)

Hoe onderzoeken wij het verleden?

Laat leerlingen hun antwoord op een wisbordje schrijven. 

H1.2 Historicus

Een historicus onderzoekt bronnen uit het verleden. 

één bron = géén bron!

een historicus gebruikt geschreven en ongeschreven bronnen.

historicus

Iemand die de geschiedenis bestudeerd en onderzoekt.

bron

Alles waardoor je iets te weten kunt komen over de geschiedenis.

Johan Huizinga (1872-1945)

Johan Huizinga was een Nederlands historicus. Hij is de grondlegger van de Nederlandstalige cultuurgeschiedenis en mentaliteitsgeschiedenis. Verder was hij cultuurfilosoof en antropoloog. Zijn belangrijkste werken zijn Herfsttij der Middeleeuwen, Erasmus, In de schaduwen van morgen en Homo ludens.

22 augustus 1902

Voor het eerst in de geschiedenis rijdt de Amerikaanse president (Theodore Rosevelt) in het openbaar in een auto. Het was een Columbia Victoria Phaeton, een elektrische auto. 

16e eeuw

Een masker van een pestdokter. Deze dokter was er niet om de zieken te behandelen voor de pest, maar om de doden op te ruimen.

eind 17e eeuw

Mannenschoenen van zijde en leer. Deze schoenen werden vaak gedragen met maillots en hoge broeken. Het doel: de kuiten laten zien. 

H1.2 Archeoloog

Een archeoloog zoekt in de grond naar ongeschreven bronnen.

één bron = géén bron!

Howard Carter (1874-1939)

Howard Carter was een archeoloog en egyptoloog. Hij werd wereldberoemd door zijn ontdekking van het graf van de Egyptische farao Toetanchamun. Bijzonder aan dit graf is dat het volledig intact werd gevonden (dieven hadden de schatten niet gestolen).

archeoloog

Een archeoloog zoekt in de bodem naar sporen uit het verleden. 

archeoloog

Een archeoloog zoekt in de bodem naar sporen uit het verleden. 

De bodem wordt stukje voor stukje afgegraven. Alles wat mensen tegenkomen wordt bewaard.

Door een oranje hesje ben je herkenbaar voor de mensen op de plaats waar opgegraven wordt. 

Hierin word het zand bewaard dat eruit wordt geschept. Later wordt alles onderzocht en bekeken of er nog kleine sporen in te vinden zijn. 

Opgravingen in Amsterdam

Opgravingen tijdens de bouw van de Noord-Zuidlijn in Amsterdam.

1e eeuw

In 79 n.Chr. werd deze stad getroffen door de uitbarsting van de Vesuvius (een volkaan). De stad werd compleet bedolven onder de lava. Hierdoor is het goed bewaard gebleven. 

Op de foto zie je een fastfood restaurant uit Pompeii. De grote gaten hielden waarschijnlijk grote potten met voedsel daarin. Er zijn ongeveer 80 van dit soort plekken gevonden.

Bronnen

1. Geschreven bronnen
   
   
2. Ongeschreven bronnen

geschreven bron

Is een bron dat tekst bevat. Voorbeelden hiervan zijn boeken, dagboeken, geschreven kaarten, enz.

ongeschreven bronnen

Is een bron dat géén tekst bevat. Zoals een foto, een beeld, een schilderij, tekeningen, potscherven, enz.

Egypte

Dit is het Ebers Papyrus (1550 v.Chr.). Het is een van de oudste medische geschrift van het oude Egypte. Het bevat hoofdstukken over voorbehoedsmiddelen, darmziekten en paracieten, hoe je moet absessen en tumoren moet opereren en om mentale stoornissen kan genezen, zoals dementie. 

Griekenland

Een Griekse jongen die aan het oefenen is met een bal. Het is een laag reliëf op marmer. Gevonden in Piraeus. De steen zelf is gemaakt rond 400-375 v.Chr. 

België

Deze foto is genomen op een conferentie in Brussel in 1927. 

Voorste rij: Irving Langmuir, Max Planck, Marie Curie, Hendrik Lorentz, Albert Einstein, Paul Langevin, Charles-Eugène Guye, C.T.R Wilson, Owen Richardson.

Middelste rij: Peter Debye, Martin Knudsen, William Lawrence Bragg, Hendrik Anthony Kramers, Paul Dirac, Arthur Compton, Louis de Broglie, Max Born, Niels Bohr.

Achterste rij: Auguste Piccard, Émile Henriot, Paul Ehrenfest, Édouard Herzen, Théophile de Donder, Erwin Schrödinger, JE Verschaffelt, Wolfgang Pauli, Werner Heisenberg, Ralph Fowler, Léon Brillouin.

[pre]historie

Uitvinden van het schrift > start historie > lezen hoe mensen dachten

prehistorie = ongeschreven bronnen

Code van Hammurabi (ca. 1792-1750 v.Chr.)

Dit is de code van Hammurabi. Het is de langste, best-georganiseerde en best bewaarde tekst dat over wetten ging van het oude Babylon. De tekst is gegraveerd in basalt en ongeveer 2,25m hoog. 

ZELFSTANDIG WERKEN

Ga aan het werk met:

• Hst 1.1 mk: vraag 1, 6ac en 8.
• Hst 1.2 mk: vraag 5, 6, 7, 9, 10.
• Lr de begrippen geschiedenis, historicus, archeoloog, (geschreven/ongeschreven) bron en prehistorie.

Wat is wat?

Dikgedrukt = een begrip

schuin = moeilijk woord

uitleg van begrip

Hierin staat de uitleg van het begrip. Schrijf het begrip en de betekenis op in je schrift.

uitleg van moeilijk woord

Hierin staat de uitleg van het moeilijke woord. Schrijf het op in je schrift.

uitleg

Hierin staat de uitleg over een bepaald onderwerp.

Op de bron

Blz. X

Directe en indirecte bronnen

Een directe bron geeft rechtstreeks informatie over gebeurtenissen en personen uit het verleden. 

Een indirecte bron is gemaakt door iemand die niet bij de gebeurtenis was, maar achteraf over schrijft.

indirecte bron

Een bron die is gemaakt door iemand die niet bij de gebeurtenis was, maar er later over schrijft. 

directe bron

Een bron die is gemaakt door iemand die bij de gebeurtenis was, een ooggetuige.

Kinderen leren wassen op school, rond 1930. Vraag: is deze foto een bron (ja, want je kunt er iets uit leren over het verleden)? Vraag: wat leer je er dan van (in 1930 leerden kinderen op school wassen)? Vraag: leerden alle kinderen op school wassen? Of: werd er op alle scholen wasles gegeven? Leerlingen zullen antwoorden dat ze dat niet weten. Vraag: wat is er nodig om dat wél te weten te komen (meer bronnen)? Concludeer dat een historicus als het kan altijd gebruik maakt van meerdere bronnen. Want je weet nooit of een bron wel representatieve informatie geeft is, of juist afwijkt van de norm. 

De foto van de wasles is een directe bron over scholen rond 1930. Laat de leerlingen dat uitleggen.

Vertel dat het een afbeelding is uit de dertiende eeuw, over een gevecht dat vijfhonderd jaar eerder was gevoerd. Vraag de leerlingen: is deze afbeelding een directe bron van dat gevecht, of een indirecte bron? Als dat duidelijk is, maakt u het moeilijker: wat als je onderzoek doet naar de veertiende eeuw. Is de afbeelding dan een directe bron, of een indirecte bron? Een bron kan dus zowel een directe bron als een indirecte bron zijn, afhankelijk van het onderzoek.

Oefen nog wat met directe en indirecte bronnen. Laat een directe bron bedenken over ridders in de Middeleeuwen. Een directe bron over de Tweede Wereldoorlog. En wat is het Feniks-boek eigenlijk: een directe of een indirecte bron?

Laat de dagboekpagina voorlezen. Is dit een historische bron? Waarom wel of niet? En nog een keer: je doet onderzoek naar kinderen in de jaren zestig van de twintigste eeuw (of: scholen in de twintigste eeuw). Is dit een directe, of een indirecte bron?

Maak onderscheid tussen geschreven bronnen en ongeschreven bronnen. In welke categorie valt de dagboekpagina? En de tekening en de foto van de vorige dia? Vraag de leerlingen meer voorbeelden te bedenken van geschreven en, daarna, ongeschreven bronnen.

Ga naar de rechter afbeelding. Dat deze munten, die ongeveer tweeduizend jaar oud zijn, historische bronnen zijn, zal duidelijk zijn. Laat leerlingen bedenken wat je ervan kunt leren (bijvoorbeeld: dat er tweeduizend jaar geleden met geld betaald werd, welke metalen men gebruikte, maar ook: wie keizer was). En dan de hamvraag: zijn de munten geschreven bronnen, of ongeschreven bronnen?

Leg uit: iedere 'oude' tekst, hoe kort ook, is een geschreven bron. Dus de letters en woorden op de munten zijn geschreven bronnen. Maar de beeltenis van de keizer is een ongeschreven bron. Het metaal en de wijze waarop dat gegoten is, ook. Deze munten zijn dus geschreven en ongeschreven bron ineen.

Wat is een directe bron?

1. Een bron die in een bepaalde tijd is gemaakt.
2. Een bron die nu wordt gemaakt.
3. Een bron die niet is gemaakt.
4. Een bron die gisteren is gemaakt.

Wat is een indirecte bron?

1. Een bron die in een bepaalde tijd is gemaakt.
2. Een bron die nu wordt gemaakt.
3. Een bron die niet is gemaakt.
4. Een bron die gisteren is gemaakt.

Wat is het verschil tussen een directe en indirecte bron?

Op zoek naar het verleden

Geschiedenis - BK 1

Klaar voor de start?

Maak de goede combinaties tussen begrip en betekenis.

1. Geschiedenis	A. Tijd in de geschiedenis waarvan we alleen ongeschreven bronnen hebben.
2. Archeoloog	B. Iets waardoor je iets te weten kan komen over de geschiedenis.
3. Historicus	C. Persoon die in de grond zoekt naar sporen uit het verleden.
4. Bron	D. Persoon die de geschiedenis bestudeerd en onderzoekt.
5. Prehistorie	E. Dat wat er gebeurd is in het verleden. Hiervan hebben we geschreven en ongeschreven bronnen.

1E, 2C, 3D, 4B, 5A.

Klaar voor de start?

1. Hoe onderzoekt een archeoloog het verleden?
   
2. Hoe onderzoekt een historicus het verleden?
3. Wat is het verschil tussen geschreven en ongeschreven bronnen?
4. Waarom is leren over het verleden belangrijk? 

Leerdoelen

Aan het eind van deze les...

...kent de begrippen geschiedenis, historicus, bron, prehistorie en archeoloog. (R)

...weet je waarom kennis van het verleden belangrijk is. (T1)

...je weet hoe een archeoloog en een historicus het verleden onderzoeken. (T1)

...je kunt het verschil tussen geschreven en ongeschreven bronnen benoemen. (T1/T2)

...je kunt benoemen hoe tijd gemeten wordt. (T1)

De tijd 

Heel lang hadden mensen geen klokken. Hoe meer mensen met elkaar gingen samenwerken, hoe belangrijker het meten van tijd werd. 

Oudst bekende zonnewijzer in Utrecht (1463)

De tijd

De tijd kan je ook meten in dagen, maanden, seizoenen en jaren. Daarvoor gebruiken wij een kalender.

Onze kalender is bedacht door de Romeinen. Andere volkeren hebben ook andere kalenders bedacht. 

Een kalender uit 1492 van volken in Midden-Amerika. In het midden zie je de zonnegod en op de buitenste ring de jaren.

De tijd

Niet alle mensen op de wereld gebruiken dezelfde jaartelling.

jaartelling

Manier waarop mensen de jaren tellen

Wat is een jaartelling?

1. De manier waarop mensen schrijven.
2. De manier waarop mensen jaren tellen.
3. De manier waarop mensen periodes tellen.
4. De manier waarop mensen sporen zoeken.

Islamitische jaartelling	vanaf 622 n.Chr.	Jaar waarin de profeet Mohammed van Mekka naar Medina verhuisde.
Joodse jaartelling	vanaf 3761 v. Chr.	Schepping van de wereld.
Thaise/boeddhistische jaartelling	vanaf 543 v.Chr.	Geboorte van Boeddha
Ethiopische jaartelling	vanaf 8 n.Chr.	Kerk gelooft dat Jezus in 8 n.Chr. is geboren.
Chinese jaartelling	2697 v.Chr.	Kroning van de eerste koning.
Japanse jaartelling	Meiji (begon in 1868) Taisho (begon in 1912) Showa (begon in 1926) Heisei (begon in 1989) Reiwa (begon 1 mei 2019)	Vanaf troonsbestijging van de keizer.

De tijd

Tijd houdt niet op bij een bepaald punt en begint dan weer ergens anders...

Tijd loopt door. 

Tijd kunnen we verdelen in stukjes van 100 jaar: een eeuw. 

eeuw

Periode van 100 jaar.

Hoe lang duurt een eeuw?

1. 10 jaar
2. 50 jaar
3. 100 jaar
4. 500 jaar

tijdvak

Periode uit de geschiedenis.

Begrippen uit deze les

• archeoloog
• bron
• eeuw
• geschiedenis
• historicus
• historie
• jaartelling
• prehistorie
• tijdvak

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd.

Stel 1 vraag over de lesstof die je niet goed hebt begrepen.